Châ kăn ƀô̆ hnê ngăn ‘na túa lĕm tro cheăm Glar djâ troăng, ngin hiăng prôk troh a hngêi dêi pôa A Lip, ối a thôn Groi, cheăm Glar, tơring Đăk Đoa. Drêng troh a bo hngêi, idrâp chêng koăng hiăng chuât xơtó troh peăng pá rŏng hngêi ki xŏn. Hiăng hên hơnăm achê kố, hngêi dêi pôa A Lip hiăng chiâng tíu ki hnê tŏn chêng koăng ăm vâi hdrêng tung thôn kố râ.

Pôa A Lip kot mâ tung môi rơpŏng ki ai túa lĕm tro tiô khôi mâ, tâi tâng mâu rơpŏng hngêi pơrá ‘nâi tŏn chêng, tôu koăng. Ing hơnăm ối tơxĭn nah, pôa hiăng châ dêi pâ pôu pá rŏng veăng lăm ngăn a mâu hâi leh mơdĭng dêi pơlê. Drêng hiăng châ 11 hơnăm, A Lip hiăng rơkê tŏn mâu ƀai chêng tiô khôi hmâ dêi hdroâng Bơhnéa môi tiah Tĭng kâ báu nếo, Tĭng kleăng kơneăng têa, Tĭng lôi tơnâp kiâ. Pôa A Lip ai hơ’muăn tối, hdrối nah, hngêi dêi nôu pâ ai hên kơtum chêng koăng. Kơ’nâi mê, pâ hlâ, A Lip hiăng ai roh tơmiât kô tâp hlôí mâ kơtum chêng koăng tiô dêi pâ tung tơnâp. Pâ dêi A Lip hiăng ai tâi tâng 10 kơtum chêng koăng ki kơnía, la xuân ai há kơtum ki hiăng ăm kơ vâi, ƀă hía, xua mê troh nôkố bu ối 3 kơtum chêng tê. Pôa dâi chêng mê drêng ai tơdroăng leh mơdĭng, lăm mơđah tŏn u kố umê, lơ vâ hnê tối ăm mâu muăn kuăn cháu tung pơlê.

“Roh nah hơniâp ro ó ‘nâng, drêng ối tơxĭn nah, châ hlo, châ ngăn mâu hâi mơdĭng ki “kâ plâ khế, ôu plâ hơnăm”, lôi tơnâp kiâ, la lâi xuân kal ai kơtum chêng, kơhnhon xuăng hơniâp ro ó khât. Drêng mê nah, pin cho kuăn kơnốu rơhêng vâ châ tŏn chêng, ngăn mê cho tơdroăng ki ‘ló hâk tơngăm ‘nâng. Hâi ki mê nah ga ro ó khât, la nôkố, tơdroăng rêh kâ ối hiăng hơ’lêh, ôh tá ai ngế ki lâi toh chôu vâ hnê tối kuăn muăn cháu cháu tôu chêng, mê pin kal athế pôu râng hnoăng cheăng mê hnê ăm vâi rơxông nếo”.

Pơlê pơla châ mơnhông, pro pơro tơdrá prôa, rơkong hơdruê ing kong ê mot tung pơlê cheăm, xua mê, idrâp chêng koăng, rơngê ting ting, túa kơhnhon xuăng xuân u ối châ rak vế a thôn pơlê hiăng rế vâ hía lôi. Vâ pơtối rak vế khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo tơná, pôa A Lip hiăng lo lăm mơhnhôk mâu kuăn pơlê, vâi muăn kuăn cháu mơ-eăm hriâm tŏn chêng. Pôa mơjiâng mâu khu tôu chêng cho vâi krâ ƀă vâi hdrêng tung pơlê vâ rak vế khôi túa - vêa vong dêi kuăn ngo. Troh nôkố, pơlê Groi ai 2 khu tŏn chêng, khu tôu chêng ki kân tung mê ai 21 ngế, ing 23 hơnăm troh a 70 hơnăm. Khu tôu chêng vâi hdrêng ai 20 ngế, ing 6 troh 12 hơnăm. Dế nôkố, khu tôu chêng dêi pơlê hmâ châ krếo thế lăm tôu mơđah a mâu roh leh mơdĭng, tôu chêng a mâu roh ki kal dêi kơpong Tây Nguyên ƀă tung lâp tơnêi têa. O Đinh Phát, 12 hơnăm, ối a thôn Groi cho môi tung mâu vâi o hdrêng tung khu tôu chêng koăng, ga ai tối tiah kố:

“Rêm hdroh troh a peăng xêi, klêi hriâm mê ngin muăn lăm troh a hngêi pôa A Lip vâ hriâm tŏn chêng, akố, ngin muăn tâ hơniâp ro ó khât, ngin châ hriâm hên tơdroăng, tung mê ai chêng, ti xê to tiah mê, a hngêi pôa mê xuân cho tíu ki ngin muăn vâ xah ôm hêi. Pơla hdrối kố nah, ngin muăn hơniâp ro ó khât xua châ mơđah tôu chêng koăng rơtế ƀă vâi ki kân lăm mơđah a hên tíu, châ trâm kơdrâm kơdrĕng vâi krâ - nhŏng o, mê ngin muăn hơniâp ro ó khât, á muăn pói rơhêng vâ la ngiâ ah drêng hiăng kân kô chiâng mơngế ki rơkê tôu chêng koăng môi tiah vâi krâ há”.

Hiăng hên hơnăm kố, pôa A Lip ối tơrŭm ƀă hên mâu hngêi trung hriâm a mâu cheăm môi tiah Glar, Ia Pết, A Dơk ối tung tơring Đăk Đoa ƀă mâu tơring achê mê vâ hnê ăm dâng 200 ngế vâi muăn, cho hok tro ‘nâi tôu chêng. Pôa Nguyễn Văn Hùng, Kăn pơkuâ ngăn Hngêi trung râ má môi Glar tối ăm ‘nâi, hên hơnăm kố, khu tôu chêng koăng dêi hngêi trung đi đo ai hnoăng kân tung mâu hneăng tơ’noăng túa lĕm tro xua tơring, kong pơlê tơkŭm po.

“Hngêi trung cho tíu ki ối tung tơring ki châ 99,8% cho hdroâng Bơhnéa xua mê, hngêi trung ai tŏng kum khât ‘na hnoăng ki veăng kum rak vế khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo. Hơnăm ki lâi xuân ai khu tôu chêng koăng cho vâi muăn, hok tro dêi hngêi trung veăng lăm mơđah tôu chêng koăng a tơring. Hngêi trung hlo ai pôa A Lip cho ngế ki ai hiâm tuăn ki kơhnâ khât ƀă tơdroăng pơtối rak vế ƀă pơtối hnê tơdjâ khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo Bơhnéa a tơring kố. Hngêi trung hlo mâu tơdroăng ki veăng tŏng kum dêi pôa, pôa hiăng kơhnâ tung hnê pơtâp ăm mâu hok tro tiô kơ tơdroăng ki tŏng kum rak vế túa lĕm tro, ôh tá ai kơ-êng liăn ngân dêi hngêi trung ki klâi ôh”.

Ƀă mâu hnoăng cheăng veăng kum dêi tơná, hên hơnăm hdrối mê hía nah, pôa A Lip hiăng châ xo hên Ƀâng kơdeăn khĕn, Hlá Kơdeăn khĕn dêi mâu khu râ ing Tíu xiâm tơnêi têa troh a kong pơlê. Achê pơla kố, a hơnăm 2019, pôa hiăng châ Kăn xiâm hnê ngăn Tơnêi têa pôk inâi Nghệ nhân Ưu tú tung kơvâ mơđah tôu chêng koăng tiô túa vâi krâ roh nah. Jâ Giang H’Hom, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan cheăm Glar tối tiah kố:

“Pôa A Lip hiăng mơ’no tâi tâng ivá, mơno tơná vâ hnê tối ăm mâu vâi kuăn cháu ƀă  hiăng ai rơkê khât tung tơdroăng ki ƀlêi chiâng pêi pro mâu tơdroăng cheăng ki kân dêi kong pơlê, tơring vâ pơtối kring vế, rak ngăn túa lĕm tro vâ la ngiâ ah vâ ga pôi tá ai hiá hiât lôi. Pôa xuân cho kuăn mơngế ki ai hiâm tuăn rêh ối hơniâp ro, mơjo pâ ƀă pơlê cheăm, châ vâi krâ-nhŏng o mơjo pâ, khu vâi hdrêng mơjo pâ kơ pôa. Khu kăn pơkuâ hâk mơnê kơ pôa xua hiăng ai hnoăng pleăng dêi tơná ăm tơdroăng mơhno túa lĕm tro môi tiah chêng koăng, không, têng nêng ƀă hên hĕng mâu tơmeăm khoăng, tơdroăng ki ê dêi hdroâng mơngế Bơhnéa”.

Maluâ hiăng 60 hơnăm, ivá ôh tá têi môi tiah hdrối nah xếo, laga, Nghệ nhân Ưu tú A Lip xuân ối kơhnâ khât tung hnoăng cheăng tơná, mê cho cheăng chiâk deăng. Drô troăng prôk a thôn pơlê, rêm ngế ngế xuân ối hmâ châ trâm hlo pôa A Lip-Ngế thái hnê tôu chêng koăng ki kơhnâ khât tung tơdroăng hnê chêng koăng ăm rơxông nếo vâ khoh châ pơtối rak vế khôi túa lĕm tro kuăn ngo a pơlê cheăm hơngế hơngo.