Apoăng rơnó hơngui nếo, vâi krâ kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo Hre ối a cheăm Ba Thành, tơring Ba Tơ, kong pơlê Quảng Ngãi tơkŭm hôp a hngêi trá, tơmâng chêng Ƀa chuât, têa kế xah klŏng, tơmâng hơdruê hdroâng kuăn ngo hơdruê Ca choi, râng triăng ôu drô xiâm. chêng Ƀa hiăng ai sap ing ton nah ƀă hdroâng kuăn ngo Hre tung tơdroăng rêh ối rêm hâi, leh xah hêi, phiu ro kâ báu nếo, phiu ro to hngêi nếo...

Pôa Phạm Văn Sây tối ăm ‘nâi tơ’nôm, pakĭng chêng Ƀa, vâi krâ kuăn pơlê Hre hâk phiu ƀă mâu ki chuât xơtó ro tơniâ dêi mâu kế xah môi tiah kế xah Brook, Ching Kla, Rơvong Ta lĭa, Tà Vâuh, kĕng Ra Ngói, mâu tơdrá Ta lêu, Ca choi. Hơnăm 2021, nghê̆ thuât mơđah tơbleăng chêng Ƀa dêi mơngế Hre châ Khu xiâm pơkuâ ‘na mơhno túa lĕm tro, Tơ’noăng ivá ƀă Ôm hyô mơnhên Tơmeăm ki mơhno khôi túa lĕm tro dêi tơnêi têa, chêng chuât thăm têi troh hơngế tâ...

“Rêm roh mơđah tơbleăng chêng koăng, á phiu ro, hâk git. Hiâm mơno phiu ro drêng râng chêng. Nôkố xuân môi tiah la ngiâ, a hnê mơhno ăm mâu cháu tôu chêng ti lâi vâ chuât têi hơngế, mơhúa chêng kơneăng hơngế tâ’’.

Ôh tá krê to mơngế Hre mê mâu pơlê dêi vâi krâ kuăn pơlê Cor, Ca Dong kơpong kong ngo kong pơlê Quảng Ngãi xuân tâng chêng chuât. Rêm hdroâng kuăn ngo ai troăng mơhno chêng phá krê, djâ khôi túa lĕm tro dêi hdroâng kuăn ngo tơná. Mơngế Hre mơđah tơbleăng chêng tiô tơdrá ki tơná hâk vâ tôu, pro tơdrêng ƀă tôu chêng ƀă mơjiâng tơdroăng ki phiu ro, hâk phiu.

Drêng tơkŭm po mơdĭng kâ kơpôu, xối rơkâu pêi lo châ hên tơmeăm, vâi krâ kuăn pơlê mơngế Hre tôu chêng tiô mâu ƀai ching rơkâu pâ pêi lo châ tơmeăm môi tiah: Túc H’lay (chuât tiah xí hdrok), Túc Tuguốc (chêm kơtốu tối kong mêi); Túc K’oa (kêt hdroh) ƀă hía hé.

A tơring Trà Bồng, kong pơlê Quảng Ngãi, sap ing ton nah, ngê̆ thuât tôu chêng châ mơngế Cor rak vế ƀă rak troh nôkố. Rêm roh Têt Ngã Rạ, hơnăm nếo, mâu rơtăm mơngế Cor hâk vâ hâi leh ƀă tơdroăng tôu chêng chuât troh kong kế. Mâu droh mơngế Cor xâp ếo pơtâk hdroâng kuăn ngo tơná kơhnhon xuăng Cà đăo. Ing krâ pơlê troh mâu rơxông ối nếo pơrá hâk tơmâng hơdruê tiô tơdrá Xà ru, A giới, hlŭm kĕng Amáp, hlŭm rơvŏng Ta lĭa ƀă hía hé.

Vâ chêng chuât xơtó rơdêi hơngế, mâu krâ pơlê mơngế Cor a Trà Bồng ti tăng, rak ‘măn tơmeăm kơnía mơhno khôi túa lĕm tro dêi hdroâng kuăn ngo tơná. Hên hơnăm hiăng hluâ, krâ pơlê Hồ Ngọc An, a cheăm Trà Thuỷ, tơring Trà Bồng hiăng hnê ăm rơxông ối nếo mơngế Cor pơtối tôu chêng, túa xah mâu kế xah, rak hnê ăm rơxông kơ’nâi mâu tơdrá hdroâng kuăn ngo tiô khôi vâi krâ nah ƀă hía hé.

‘’Á cho ngế hnê ăm mâu muăn tôu chêng ƀă mâu kế xah ki ê. Ki rơhêng vâ tối túa tôu chêng. Idrâp chuât chêng dêi mơngế Cor ôh tá ăm hía lôi xua gá cho mơhúa dêi mơngế Cor’’.

Ngoh Hồ Văn Phu ối a cheăm Trà Thuỷ, tơring Trà Bồng, kong pơlê Quảng Ngãi tối ăm ‘nâi, to lâi hơnăm kố, mâu pú hmâ hơnăm ối nếo hâk vâ hriâm tôu chêng koăng, kơhnon xuăng cà đăo, hriâm hơdruê hdroâng kuăn ngo.

‘’Á hlo khôi túa lĕm tro hdroâng kuăn ngo tơná cho tro, rơkê, hâk ‘nâng. Á vâ hriâm vâ rak vế khôi túa lĕm dêi mơngế Cor tơná. Mâu meh hnê ăm ngin o châ hriâm hên tơdroăng. Á mơ-eăm hriâm vâ hnê mơhno ăm mâu pú hmâ đoân viên, droh rơtăm’’.

A tơring Sơn Tây, kong pơlê Quảng Ngãi, pakĭng chêng koăng, vâi krâ kuăn pơlê Ca Dong ối hâk ‘na ki chuât kế xah Kloong vút, Vrook, Vrook tru, Krâu ƀă mâu tơdrá Ta lêu, Ra nghế, Dê o dê ƀă hía hé. Ƀă mơngế Ca Dong, mơngế Hre lơ mơngế Cor a peăng mâ hâi lo kong pơlê Quảng Ngãi, chêng koăng, kĕng, prôa, rơvŏng, pơrá ai “mơhúa” krê.

Krê chêng koăng môi tiah tơmeăm ki krih tơviah xeăng ăm, cho tơmeăm ki kơnía dêi kuăn pơlê. Chêng châ rak nhên tung hngêi, bu mơ’no xúa drêng ai leh mơdĭng ki kân, hâi phiu ro dêi kuăn pơlê. Ahdrối xúa, vâi krâ kuăn pơlê hmâ tơkŭm po xối pleăng “mơhúa chêng”. Rêm roh chêng chuât djâ rơkong khôp rơkâu pâ xeăng tŏng kum ăm mâu tơdroăng ki lĕm, rak ngăn ăm kuăn pơlê tơniăn, phâi hơtô.

Nôkố, mâu tơring kong ngo Quảng Ngãi hiăng mơjiâng hên kâu lak ƀô̆ hnê tôu chêng, hơdruê hdroâng kuăn ngo, kơhnhon xuăng chal nếo, mơjiâng pro tơmeăm ƀă xah mâu kế xah khôi túa vâi krâ nah. Pơtối mê, chuât xơtó chêng, prôa, mâu tơdrá hdroâng kuăn ngo đi đo chuât troh a kong kế. Mâu ki kơnâ tơmeăm mơhno khôi túa lĕm tro dêi vâi krâ hdroâng kuăn ngo kơpong kong ngo châ rak hnê ăm rơxông kơ’nâi, mơđah tơbleăng rơdâ, ƀă châ kuăn pơlê ‘nâi troh hên tâ ing mâu tơdroăng mơđah tơbleăng, leh mơdĭng ƀă tơdroăng ôm hyô pơlê pơla.

Nâ Trần Thị Thu Thảo, ối a pơlê kong kơdrâm Quảng Ngãi hâk vâ drêng châ phiu ro Têt Ngã rạ ƀă mâu tơdroăng mơhno khôi túa lĕm tro, tơdroăng xah hêi tiô khôi vâi krâ nah dêi mơngế Cor.

‘’Kố cho roh apoăng á veăng leh mơdĭng dêi mơngế Cor. Á tâ hâk vâ ƀă phiu ro xua châ hriâm tơ’nôm hên tơdroăng ki rơkê ƀă châ hlo mâu tơdroăng hdrối nah á tá hâi ‘nâi’’.

Kong pơlê Quảng Ngãi ai 5 tơring kong ngo ƀă tơmeăm mơhno khôi túa lĕm tro hên hĭn dêi mâu hdroâng kuăn ngo Hre, Cor, Ca Dong ƀă hía hé. Tung pơla kố nah, hên tơring hiăng po rơdâ pêi pro mâu tơdroăng tơkêa bro vêh pro, rak vế, mơnhông mơdêk ki kơnâ khôi túa lĕm tro vâi krâ nah dêi vâi krâ hdroâng kuăn ngo kơpong kong ngo.

Pôa Phạm Xuân Vinh, Kăn hnê ngăn Vi ƀan tơring Ba Tơ, kong pơlê Quảng Ngãi tối ăm ‘nâi: Ngê̆ thuât mơđah tơbleăng chêng Ƀa dêi mơngế Hre ƀă tơdroăng cheăng teăn ếo pơtâk Làng Teng, cheăm Ba Thành châ Khu xiâm pơkuâ ‘na mơhno khôi túa lĕm tro, Tơ’noăng ivá ƀă Ôm hyô mơnhên cho tơmeăm mơhno khôi túa lĕm tro ôh tá hlo ƀă mâ tơnêi têa, po roh tơ’lêi nếo ăm kong pơlê mơnhông mơdêk ôm hyô:

“Hneăng hơnăm 2023 – 2025, pakĭng tơdroăng rak vế ƀă mơnhông mơdêk khôi túa lĕm tro ối pêi mơnhông mơdêk ôm hyô. Kố cho hnoăng cheăng ki kal. Kong pơlê xuân mơ’no môi iâ kơxô̆ liăn ing liăn ngân tơring ƀă ing kơxô̆ liăn Tơdroăng pơkâ xiâm tơnêi têa dêi Khu xiâm tơnêi têa vâ rơnêu mâu hngêi trá, po tơ’nôm hên lâm hnê cheăng pêi, ti tăng, mơnhông mơdêk mâu ki kơnâ khôi túa lĕm tro vâi krâ kuăn pơlê Hre hiăng lôi hía’’.

Péa hơnăm môi xôh, hrĭng ngê̆ nhân mâu hdroâng kuăn ngo Hre, Cor, Ca Dong a mâu tơring kong ngo pơtối tơkŭm a Tơ’noăng tôu chêng koăng, têng nêng, hơdruê hdroâng kuăn ngo ƀă hneăng tơ’noăng ivá mâu hdroâng kuăn ngo kong pơlê Quảng Ngãi. Mâu tơdroăng ki chuât ro tơniâ má môi dêi chêng koăng, mâu kế xah, tơdroăng hơhdruê hdroâng kuăn ngo, kơhnhon xuăng chal nếo dêi mâu hdroâng kuăn ngo châ roh mơđah tơbleăng, chuât châk hơngế.

Tâi tâng rơtế chiâng môi, thăm pro krá tơniăn rŭm môi tuăn pơla mâu hdroâng kuăn ngo nhŏng o ƀă rơtế dêi rơpó rak, mơnhông mơdêk ki kơnâ khôi túa lĕm tro dêi mâu hdroâng kuăn ngo.