VOV4.Xơ Đăng - Tung mơhno túa le\m tro dêi hdroâng mơngế Rơđế, mơd^ng pro nho\ng o, nâ o cho môi tơdroăng cheăng ki vâ hnê tối, ai pơxúa kân khât ăm pơlê pơla, mơjiâng tơdroăng tơru\m pơla mâu rơpo\ng hngêi, hdroâng hdrê lơ mâu hdroâng kuăn ngo rơtế rêh ối. H’Xíu H’Mok, Ngế chêh hlá tơbeăng cheăng tung Rơ’jíu Việt Nam kơpong Tây Nguyên ai tối tơbleăng ‘na khôi túa le\m tro dêi leh mơd^ng pro nho\ng o dêi mơngế Rơđế châ tơku\m po a [uôn Drai Sí, cheăm Ea Tar, tơring }ư\ Mgar, kong pơlê Dak Lak.

Lối 5 chôu kơxo má, hngêi xo\n dêi jâ H’Djuăn Niê, ối a [uôn Drai Sí, cheăm Ea Tar, tơring }ư\ Mgar hiăng hlo kơdrâm mơngế nếo. Pôa Y Thôn Niê [ă mâu vâi ngoh nâ o tung hdroâng hdrê hiăng ai mâ tu\m rơtế [ă kăn rơpo\ng hngêi kơdê chu kriếo ki kân hngăm dâng 30kg, 22 to í ki kân [ă lối chât xiâm drôu. Kố cho mâu tơmeăm hdroăng ki kal châ xúa tung leh pro nho\ng o pơla ngoh nâ o pơla jâ H’Djuăn [ă pôa Y Thôn. Pôa Thôn Niê ai hơ’muăn tối:

Á cho ngế ối a [uôn Mlăng, xo kơdrâi a [uôn Drai Sí. Hdrối nah, pâ á [ă rơpo\ng á ối pá kố, xua lối hmâ dêi pó mê khoh chiâng pro nho\ng o. Á pro nho\ng o [ă rơpo\ng ki kố hiăng lối 30 hơnăm kố, nôkố pin athế po leh vêh tơbâ khôi túa, vêa vong dêi tơná [ă vâ tâi tâng pơlê vâi pơtối rak vế khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo a tíu kố vâ ga i le\m tro tâ.

Drêng vâi hiăng klêi pleăng dêi tơmeăm hdroăng, vâi to\n chêng tơdah nho\ng o môi tiah mơhnhôk thế rêm ngế thâ re\ng troh vâ mot tung hngêi trá xo\n vâ re\ng châ po leh mơd^ng pro nho\ng o.

Mâu vâi ngoh o kơnốu [ă mâu tơmối ‘nân ối peăng kơchôk pá ngiâ, tơná kăn rơpo\ng hngêi [ă mâu vâi nâ o kơdrâi ối a kơbong ki ai kơnoh on. Pơxiâm po leh mê, pôa pơchâu ‘nân ối ‘nâi mâ ngăn ngi peăng mâ hâi lo, rơkâu xối, tối pơtâng mâu khu xeăng [ă kơnôm khu xeăng vêh ối vâ veăng leh mơd^ng mê.

Leh mơd^ng châ po ahdrối cho 3 hdroh rơkâu xối, ki apoăng cho rơkâu xối jâ pôa xiâm; pơtối mê, cho rơkâu xối vâ diâp mâ xâng ko\ng pơla 2 ngế ki châ pro mơd^ng mê, [ă troh mơ’nui cho rơkâu xối koh mơnê.

Mâu xiâm drôu ki châ hbrâ pế ton khế nôkố hiăng châ ‘no kât a trăng hngêi vâ po leh mơd^ng ăm nho\ng o i ôu

Pôa pơchâu Y Chôich tối ăm ‘nâi, tung 3 hdroh rơkâu xối mê roh apoăng [ă roh má pái ai tơmeăm hdroăng cho 1 to í [ă 1 xiâm drôu. Krê roh má 2 cho tơmeăm ki kal má môi [ă tơmeăm hdroăng cho chu kriếo [ă 5 xiâm drôu. Túa ki diâp mâ xâng ko\ng pro nho\ng o cho kal kân khât tung tơdroăng vêh mơnhên tơdroăng ki hiăng tơru\m pơla 2 ngế xuân môi tiah 2 rơpo\ng hngêi hdroâng hdrê. Riân sap ing hâi ki mê tá troh tâi rơxông ah, péa ngế kố chiâng nho\ng o đi đo môi rơpo\ng hngêi hlâ rêh ai dêi pó, niân pá xuân ai dêi pó.

Leh mơd^ng kố cho vâ mâu khu xeăng, mơhúa jâ pôa châ ‘nâi, châ hlo, rơkâu ăm rơpo\ng hngêi péa pâ đi đo mo le\m châ, pêi cheăng kâ rơkê, châ [lêi chiâng. Tơdroăng ki pơxâng mâ ăm dêi pó cho vâ vêh mơnhên tối, mơhno tối ăm tơdroăng tơru\m pơla péa pâ, [ă tơmeăm hdroăng cho chu kriếo [ă 5 xiâm drôu, rêm tơdroăng kơ’nâi mê ah pơrá hiăng châ vêh mơnhên [ă mơhno ki păng ‘nâng ‘na tơdroăng hiăng tơru\m păng ‘nâng pơla péa pâ rơpo\ng hngêi.

Kơtum chêng hiăng châ to\n chuât xơtó Koh tơdah nho\ng o troh veăng mơd^ng

Klêi kơ’nâi rêm hdroh rơkâu xối, pôa pơchâu pơtê vâ kăn rơpo\ng hngêi [ă mâu kăn ki lăm pôu ngăn pơrá mot ôu drôu xiâm, rơkâu ăm péa rơpo\ng hngêi, rơkâu tơdroăng ki mơjo pâ, achê dêi pó krá tơniăn pơla 2 ngế ki pro nho\ng o. Jâ H’Huyên Ayun, Kăn pơkuâ hnê ngăn chi [o# [uôn Drai Sí tối ăm ‘nâi, hiăng ton sap ing nah, tung pơlê ai nếo túa ki po mơd^ng tiah kố. Tơdroăng ki tơku\m po leh pro nho\ng o kô kum ăm kuăn pơlê, maluâ cho mâu vâi hơnăm ối nếo châ tơ’lêi hlâu vâ pơtối rak vế mâu khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo tơná.

Cho hnoăng cheăng dêi chi [o#, á hiăng kơdo mơ-eăm lăm mơhnhôk vâi krâ-nho\ng o, kuăn pơlê, nâ o, mơngế tung rơpo\ng hngêi pơtối rak vế khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo tơná vâ pôi tá piu hiât lôi mâu khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo tơná, tơdroăng po mơd^ng nho\ng o xuân môi tiah mâu leh mơd^ng ki ê há.

Tiô pôa Y Wem Hwing, Kăn pho\ hnê ngăn Vi [an tơring }ư\ Mgar tối, tơdroang mơd^ng pro nho\ng o cho khôi túa, vêa vong ki vâ hnê mơhno tối tơdroăng ki le\m tro dêi mơgế Rơđế, mơhno tối tơdroăng hnê hriâm [ă tơdjêp pơlê pơla. Tơdroăng ki po leh mơd^ng pro nho\ng o kum 2 ngế ki ôh tá xê nho\ng o chiâng hmâ dêi pó tiah nho\ng o môi klêa, môi kliâm, ngăn dêi pó môi tiah môi rơpo\ng hngêi, to\ng kum dêi pó drêng trâm pá puât. Xua ti mê, tơdroăng ki vêh po mơd^ng pro nho\ng o kố rơtế [ă hên leh mơd^ng ki ê dêi pơlê pơla dêi 24 hdroâng kuăn ngo a pơlê, tơring, cheăm ti xê to veăng kum mơnhông tơdroăng mơhno túa le\m tro dêi hdroâng kuăn ngo mê ối cho tơdroăng ki vâ tơru\m, tơdjêp tung mơnhông pêi cheăng kâ-rêh ối pơlê pơla.

Leh mơd^ng pro nho\ng o hâi kố ga ai môi tơdroăng ki kal kân khât [ă khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo Rơđế, pro nho\ng o ti xê vâ tơklâ [ă hdroâng hdrê nho\ng o, hdroâng kuăn ngo kiê, lơ hơnăm mơhum mâ, kơdrâi lơ kơnốu. Tung pơlê pơla mâu hdroâng kuăn ngo pơrá chiâng vâ pro nho\ng o [ă tơdjêp pơla nho\ng o vâ mơjiâng tơdroăng rêh kâ ối, hiâm tuăn, mơdêk pêi cheăng kâ, pơlê pơla [ă kring vế tơniăn tơdroăng rêh ối tung pơlê. Ki xiâm dêi tơdroăng pro nho\ng o mê cho mơjiâng tơdroăng tơru\m pơlê pơla, tơdjêp pơlê pơla krá kâk, tơniăn le\m.

Pôa pơchâu rơkâu xối

{ă hdroâng mơngế Rơđế, leh mơd^ng pro nho\ng o cho mơhno túa le\m tro, mơhno tối hiâm tuăn tơru\m rơtế dêi pó tơkâ luâ xahpá. Hâi kố, a hên pơlê cheăm xuân ối pơtối rak vế tơdroăng pro leh mơd^ng pro nho\ng o pơla ngế kố [ă mơngế ki ê, lơ hdroâng hdrê kố [ă hdroâng hdrê ê. Maluâ tiah mê, tơdroăng ki pro leh bu kal pêi pro iâ tê, re\ng tê, tơmeăm hdroăng kô ngăn tiô kơ tơdroăng ki rơpo\ng mê âi, xuân ai drêng ‘nâ bu kal ai môi to í, môi drôu xiâm lơ mâu roh kâ hmê ki tiah hmâ tê, la ai tơdroăng ki veăng ai mâ dêi 2 pâ rơpo\ng hngêi. Tơdroăng pro nho\ng o troh nôkố xuân ối pơtối rak vế ki rơkê le\m, rak vế, pêi pro tiô tơdroăng ki mơhno\ng pleăng dêi hnoăng cheăng, ôh tá xê tí tăng tơdroăng pro pơxúa ăm dêi tơná krê, [ă hiâm mơno ki pói rơhêng vâ rêm ngế rêh ối hơniâp ro, achê, hmâ dêi pó, ngăn dêi pó môi tiah nho\ng o môi klêa, môi kliâm, rơtế veăng kum dêi pó drêng trâm pá, tơkâ luâ mâu tơdroăng ki xâu xía vâ mơjiâng pơlê cheă rế hía rế phâi tơtô, kro niân tâ.

H’Xíu H’Mok chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng