On dêi tơrêm rơpŏng hdroâng kuăn ngo ki iâ mơngế ga cho kal păng ‘nâng tung khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo, ‘na tơdroăng rêh kâ ối. Mâu hdroâng kuăn ngo a kơpong kong ngo hmâ loi dêi tiah kố: tŭm kơ tơmeăm khoăng pơrá ai mơhúa, ai xeăng on, xeăng kơnoh on. Rêm kơnoh on pơrá ai mâu troăng hơlâ ki krê dêi pó, laga pơrá ai xêh tơdroăng ki pơkâ tơtro dêi pó, mâu tơdroăng ki tĭng akố cho kơtăng khât. Ƀă mâu hdroâng kuăn ngo Mông ki ối peăng Kơnhŏng, kơnoh on cho tơmeăm khoăng dêi xeăng vêh pơtroh ăm tơdroăng ki ai mơngế hlâ kô vêh ai nếo mơngế ki kot mâ, kring vế tơdroăng rêh kâ ối dêi rơpŏng hngêi. Pôa Vi Văn An, ngế ki hriăn plĕng ‘na khôi túa, vêa vong dêi Hngêi ‘măn rak kế tơmeăm hdroâng mơngế Việt Nam tối ăm ‘nâi:

“Hmâ rơpŏng hngêi ki lâi dêi hdroâng mơngế Mông hdrối nah xuân môi tiah nôkố tơdroăng ki mơjiâng pro kơnoh on châ ngăn cho hnoăng cheăng ki kal kân khât. Klêi kơ’nâi mơngế Mông mơjiâng pro klêi hngêi mê athế lăm krếo mơngế ki rơkê plĕng vâ meăn pro kơnoh on ƀă kơ’nâi mê, chat hdro kheăng a pêng kơnoh on ăm ga i tơtro ‘nôi. Mơngế Mông tĭng, ôh tá ăm vâi ki ê mung hdro kheăng, drêng ăm mung athế ‘măn kơto hmốu tung dế kơnoh on”.

Tung rêm rơpŏng dêi hdroâng mơngế Mông vâi hmâ mơjiâng pro 2 kơnoh on: kơnoh on ki kân ƀă kơnoh on ki kŭn. Kơnoh on ki kân vâi hmâ pro a leăn hngêi a tơdế. Kố cho tíu ki vâ rak on vâ ăm rêm ngế djiâ ƀă pế pơchên hmê kơchâi rêm hâi. Kơnoh on ki kân châ ngăn cho tíu ki tĭng má môi, cho tíu ki vâ rơkâu xối mâu khu xeăng, rơkâu mơhúa jâ nôa. Mơngế tơmối mot tung kơnoh on ki kố kal athế pâ phep kơ kăn rơpŏng hngêi. Kơnoh on ki kŭn ga ai 2 to, vâi hmâ pro pá rŏng hngêi. Tung mê, kơnoh on ki kŭn vâi hmâ vâ pế pro kơchâi hdroâng Mông tối dêi Mèn Mén, cho kế kâ ki kơhiâm dêi mơngế Mông, kơnoh on ki kân vâi vâ pế hná chu ƀă pế drôu, pơchên mâu tơmeăm ki ê tung rơpŏng hngêi. A mâu kơnoh on ki kố vâi krâ xuân ai pro tĭng, ôh ta khoh ăm vâi tơmối châ mot hmâng vâ. Vâi ôh tá chiâng ‘nân, lơ hblâk chêng a kơnoh on, ôh ta khoh xo loăng ki ê tôu a kơnoh on ƀă hên mâu tơdroăng ki ê, tâng ai ngế ki lâi pro ôh ta tro, tí tăng tơpui hmâng to lo vâ, kô tơdjâk troh tơdroăng păn mơnăn mơnôa, păn kơpôu ro, í peâp kô tơ’lêi tro chôm, hrá kân.

Ƀă rêm rơpŏng hngêi, hdroâng Khơ Mú ối a Nghệ An, mâu kơnoh on tung hngêi trá xuân cho tơmeăm khoăng dêi Xeăng On, mơhno tối ăm tơdroăng ki rêh ối ƀă vêh mơjiâng tơdroăng ki nếo. Hngêi ối dêi hdroâng Khơ Mú maluâ ga kân lo kŭn ti lâi xuân ai 3 to kơnoh on. Kơnoh on ki pro pa ngiâ, cho tíu ki vâ pế pơchên kế kâ rêm hâi, vâi hmâ tối dêi “Tầm brạ khua mạ”. Kơnoh on ki dó inâi “Tầm brạ khua mạ” ôh ta ta xê to tíu ki pế pơchên, djiâ on, mê ối cho tíu ki vâ koh tơdah tơmối troh ôm hêi. Kơnoh on má péa vâi hmâ pro a tơdế, cho a leăn hngêi. Kơnoh on ki kố vâi hmâ ‘măn pro a chê trăng hngêi a tơdế, vâi ối tối cho kơnoh on ki vâ rơkâu xối, cho tíu ki rơkâu xối kơ mơhúa jâ nôa dêi mơngế Khơ Mú. Kơnoh on ki má pái ối pá rŏng hngêi trá, cho tíu ki vâ pơchên to ‘nhiăn, tơxông. Tung 3 kơnoh on ki mê, kơnoh on ki rơkâu xối cho kal má môi, cho vâ mơhno tối tơdroăng ki loi tĭng tung khôi túa, vêa vong dêi hdroâng mơngế Khơ Mú. Rêm tơdroăng cheăng ki kal tung hơnăm dêi rơpŏng hngêi pơrá châ tơkŭm pro a kơnoh on ki kố. Pôa Vi Văn An, ngế ki hriăn plĕng ƀă tí tăng chêh xo mâu khôi túa, vêa vong dêi kuăn pơlê, tối ăm ‘nâi:

“Ki tơviah krê tung loi tĭng ki ai tơdjâk troh kơnoh on dêi hdroâng mơngế Khơ Mú, tâng hiăng rơkâu xối mơhúa jâ nôa, ăm dêi hdroâng hdrê, mê athế pro kơnoh on krê, ôh tá khoh xúa tơdjuôm. Xua tơdroăng kố, ƀă vâi, mơhúa jâ nôa cho ki kal má môi, athế krúa hơ’djâ lĕm. Xua ti mê, drêng pro hngêi, vâi hmâ rơkâu xối kơ mơhúa jâ nôa, hdroâng hdrê, vâi hmâ ‘no pôh kâ kơpôu lơ ro, mê kơnoh on ki kố châ xúa vâ pế pơchên hên hơ’nêh mâm, ôh tá khoh xúa kơnoh on ki ê vâ poh lơ pơchên hơ’nêh mâm kơpôu ro”.

Tung tơdroăng loi tĭng ƀă tơdroăng rêh kâ ối dêi hdroâng kuăn ngo a kơpong Tây Nguyên, môi tiah: Rơđế, Bơhnéa, M’Nông ƀă mâu hdroâng kuăn ngo ki ê, on ƀă kơnoh on xuân cho tơmeăm khoăng ki kal kân khât. Xeăn On ga xuân ai mâ tung rêm leh mơdĭng dêi rêm rơpŏng hngêi, môi tiah rơkâu tĭng hơnăm rêh ton, koh tơdah hơnăm nếo, rơkâu xối báu nếo ƀă hên mâu leh mơdĭng ki ê. Tung mâu hâi leh mơdĭng mê, vâi hmâ ‘mâi pro on, ai idrâp chêng koăng, rêm ngế rơtế kơhnhon xuăng tâ tá kơnoh on ki koh kân. A kơnoh on ki pro tung kuât, krâ pơlê hmâ hơ’muăn tối, rơngê rơngối, vâ vâi hdrêng hriâm mâu tơdroăng rêh kâ ối, pêi cheăng ki vâi krâ hnê.

Ƀă mơngế Hà Nhì, hdroâng kuăn ki ối a kơpong kong ngo peăng Kơnhŏng hâi kố xuân ối rak vế tơdroăng rơkâu xối kô kơnoh on. A kơnoh on ki pro a tơdế leăn, mơngế Hà Nhì hmâ chôu ‘măn môi to hmốu ki tơviah, ki tĭng, ngăn kố cho tơdroăng ki ai mâ dêi xeăng kơnoh on rak ngăn tơdroăng rêh kâ ối dêi rơpŏng hngêi. Kơnoh on ti xê to tíu ki vâ pơchên kế kâ, mê ối mơhno tối hiâm mơno, hnoăng cheăng dêi vâi kơdrâi. Rêm kơxo má, tơdroăng cheăng ki apoăng dêi vâi kơdrâi Hà Nhì mê cho ‘mâi on vâ pế têa. Hnoăng cheăng ‘mâi on kố cho vâ mơhno tối tơdroăng ki rak ngăn dêi rơpŏng hngêi. Tung mâu hâi apoăng hơnăm nếo, hâi Leh Têt tơdroăng ki ‘mâi on koh kân xuân cho vâ mơhno tối hiâm tuăn koh mơnê kơ xeăng kơnoh on, tơdroăng ki mơnê ƀă mơhúa hdroâng hdrê. Ôh ta xê ai to tung hngêi trá, mê kơnoh on ối cho tíu ki vâi krâ vâ hnê tối ăm rơxông ối nếo ‘na ki kơnía git dêi túa lĕm tro hdroâng kuăn ngo tơná.