Kưt cho tơdroăng hơdruê ki vâ pơto pơtih, ối tối cho tơdroăng hơ’muăn. Tung văn hok ối tối cho tơdroăng rơngê rơngối, tơkéa vâ tối cho tơdroăng hơ’muăn tối dêi tơdroăng tơná, la ai tơdrá tâk lơ chu, prŏng lơ prông, rĕng lơ hrá, mơdêi lơ chôa ‘lâng. Tơdrá kưt ga cho vâ mơhno tối, hơ’muăn tối, pơto pơtih. Ing tơdroăng ki hơ’muăn tối mê, pakĭng mâu vâi krâ ki rơkê, hmâ hơdruê mê mâu vâi ki ê xuân chiâng tâng lơ hriăn vâ. Môi tiah tung tơdroăng mơdâm kiâ, vâi krâ xuân chiâng hơdruê pơto pơtih, tối dêi tơdroăng tơná ƀă mơngế hlâ, lơ mâu vâi hơniâp ro, sôk suâ mê hơdruê tơdrá kưt ga cho môi tiah tơdroăng tơpui tơno, pơchân tối vâi krâ-nhŏng o tung pơlê rơtế dêi pó tơrŭm, pêi chiâk pêi deăng, pơchân tối kuăn cháu rêh ối hơniâp ro, lĕm tơniăn, ƀă xuân ai tá tơdroăng ki vâ pro tơhmâ, tơthông, pro pơyô pơla vâi droh rơtăm.
Pôa Y Đhin, ối a Ƀuôn Triă, cheăm Ea Tul, tơring Čư̆ Mgar, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi: Drêng hơdruê tơdrá kưt vâi hmâ ai rơvŏng hlŭm vâ pơtro, nâl Rơđế tối dêi đing buôt, xuân ai mâu tơring dêi Rơđế tíu ‘nâ tối cho đing kliă lơ buôt čhôč vâ pơtroh tơdrá ăm ngế ki hơdruê, lơ môi ngế rế hơdruê rế hlŭm rơvŏng. Tơdroăng tơdjếi, tơcho tung hơdruê kưt ga ai um meá ki vâ pơto pơtih ki hơniâp ro, la xuân ai drăng ‘nâ môi tơdroăng hơ’muăn tối, rơngê rơngối.
“Tơdroăng pơto pơtih, tơdjếi, tơcho tung hơdruê kưt ga phá tâ ƀă tơdroăng rơngê rơngối. Hơdruê kưt tiah hmâ mê cho tơdroăng ki hriăn tơmiât, hriăn bro xêh mâu tơdroăng rêh ối, ‘na mâu tơdroăng ki hơniâp ro tung pơlê pơla, loăng pơlái, reăng nhâ. Tơdroăng rơngê rơngối ga athế tiô nâl ki tơdjếi, tơcho, ôh tá chiâng khoh xo nâl pơto pơtih kố, tơcho ki kố tơ’moê tơdjêp ƀă nâl pơto pơtih, tơdjếi, tơcho ki ê”.
Ing tơdroăng rêh ối dêi rêm chal mơngế hiăng mơjiâng chiâng mâu tơdrá hơdruê, ki kơnía git dêi hdroâng mơngế, tung mê, ai tá tơdrá kưt dêi hdroâng Rơđế. Pôa Y Ƀhĭ Ayun, 62 hơnăm, ối a ƀuôn Kna, cheăm Čư̆ Mgar, kong pơlê Dak Lak ai tối: mâu vâi krâ ki hiăng hên hơnăm tung pơlê cho mâu ngế ki ối rak vế xiâm rêi, túa hơdruê ki hiăng ai sap ing chal vâi krâ nah dêi tơdroăng hơdruê hdroâng Rơđế, tung mê, ai tá tơdrá kưt.
Tơdroăng ki pói rơhêng vâ mê, mơhnhôk kuăn ‘nĕng, cháu chái rơhêng vâ tơmâng kơ tơdrá hơdruê vâi krâ nah, rak vế mâu tơdroăng ki mê ti xê tơ’lêi hlâu, xua ga, mâu vâi krâ ki rơkê hơdruê tơdrá dêi hdroâng kuăn ngo tơná nôkố u pá ai hên xếo. Pôa Y Ƀhĭ Ayun ai tối tiah kố:
“Mâu vâi krâ mê cho khu ki chiâng hơdruê kưt. Dế nôkố, mâu vâi krâ ki rơkê hơdruê kưt hiăng vêh ƀă mơhúa jâ pôa hên. Mâu vâi rơxông nôkố ti ‘nâi hơdruê kưt xếo. Bu ‘nâi hơdruê mâu ƀai hơdruê dêi chal nếo nôkố tê. Hdrối nah, mâu vâi krâ ki hmâ hơdruê kưt tung mâu hâi mơdĭng hơniâp ro. Á khéa hơ’nêng ó khât xua mê cho mơhno túa lĕm tro dêi hdroâng kuăn ngo tơná. Pói rơhêng vâ ai mơngế ki rơkê hơdruê tơdrá kưt vâ pin thâo hrik, chôu ‘măn, hnê mơhno ăm vâi kuăn cháu hriâm ƀối tơ’nôm, mâu ngế ki rơkê mê châ pơto pơtih, cho tơdroăng ki Xeăng hiăng pơxêh mơjiâng ăm vâi”.
Tiô pôa Y Mang, Kăn ngăn ƀơrô Mơhno túa lĕm tro, tơbleăng tơdroăng nếo ai dêi tơring Čư̆ Mgar, kong pơlê Dak Lak, tối, tơring Čư̆ Mgar dế nôkố ai 318 ngế vâi krâ ki rơkê pơto pơtih, tơdjếi, ki hên tơkŭm a cheăm Ea Tul. Vâ pơtối rak vế mâu tơdrá hơdruê ăm rơxông kơ’nâi, tung mâu khế hơnăm hdrối mê hía nah, kơvâ ngăn ‘na mơhno túa lĕm tro dêi tơring hiăng kơdo mơ-eăm hnê mơhno a mâu hngêi trung, po mâu lâm hnê tơdroăng hơdruê tung pơlê cheăm, laga, mê cho tơdroăng ki pêi pro a ngâ tê, nôkố tê, ki kal athế châ pơtối rak vế ton xŏn la ngiâ.
“Ƀă kơvâ pơkuâ ‘na mơhno túa lĕm tro, tơdroăng kring vế, rak ngăn mê cho tơdroăng ki pá khât, ai hên tơdroăng ki tô tuăn. Maluâ ti mê, ti xê pá puât tiah mê pin lôi, mê pin kal athế ai tơdroăng cheăng pêi ki tơtro vâ khoh châ rak vế, pơtối mơnhông. Tung mê, ai tơdroăng hơdruê hdroâng Rơđế ƀă pơtối châ pơtối rak vế tung tơdroăng rêh kâ ối, ƀă kal athế pêi pro hên tâ kơ mê, rêm hơnăm athế tơkŭm po tơdjâ tơdroăng tơ’noăng hơdruê tiô tơdrá kuăn ngo vâ ing mê, mơhno tối, pơtroh tơdjâ mâu tơdrá vâi krâ nah ăm chal nếo nôkố, ƀă kal athế pơtối mơnhông, mê cho mâu tơdroăng ki pêi pro vâ pơtối rak vế ƀă mơdêk hnoăng cheăng ki hnê tơdjâ mâu tơdrá hdroâng kuăn ngo. Ai pêi pro tiah mê ‘nôi pin nếo kâi pơtối rak vế, pơtối mơnhông mâu tơdrá dêi hdroâng kuăn ngo tơná”.
Jâ Linh Nga Niê Kdăm, Ngế ki hriăn plĕng mơhno túa lĕm tro dêi mâu hdroâng kuăn ngo Tây Nguyên tối ăm ‘nâi, dế nôkố, ôh pá ai tíu ki vâ hơdruê, xua preăng prêh mơngế ki rơkê hơdruê tiô tơdrá chal vâi krâ roh nah. Tơdroăng ki hnê mơhno, thế tơdjâ mâu tơdrá kuăn ngo Rơđế, tung mê ai tá tơdrá kưt cho tơdroăng ki pá puât. Bu ai to mâu ngế ki rơkê plĕng ‘na tơdrá, lơ chiâng xêh ing kŭn nah, mê vâi nếo chiâng hơdruê tơdrá kưt.
“Rak vế tơdrá hơdruê chal vâi krâ roh nah cho tơdroăng ki pá. Chal vâi krâ nah, rêm ngế trâm dêi pó vâi hmâ hơdruê tơdrá kưt, eirei, mâu vâi droh rơtăm hlê plĕng. Bu ngăn, bu hmâng, bu tơmâng vâ kô chiâng vâ hriâm ƀối. Xeăng ăm ngế ki lâi ngế ki mê chiâng rơkê xêh. Êh ôh tá chiâng hơdruê tơkéa vâ tối Xeăng ôh ti xing xoăng ăm. Ôh tá ai ngế ki lâi hnê hơdruê tơdrá kưt lơ eirei. Mâu tơdroăng ki po mơdĭng, ôu drôu hên hĕng pơla mâu khu hdroâng hơdruê kưt. Văn hok ki pơtối hnê tơdjâ xuân hên. Laga, mâu ngế ki chiâng hơdruê, mâu ngế ki vâ djâ rak tơvế, pêi pro mâu tơdroăng mê ôh pá ai hên xếo. Xua mê, khu rơxông nôkố preăng hlo ai mơngế ki rơkê hơdruê kưt ƀă eirei. Ôh tí ai tíu ki vâ hơdruê, ôh tá ai roh ki tơ’lêi vâ hnê mơhno, hriâm hơdruê tơdrá vâi krâ roh nah, xua mê, chôa ‘lâng hía lôi mâu tơdrá hơdruê dêi túa vâi krâ roh nah. Tung mâu pơkâ hnê mơhno tung âm nhak, á hiăng ai pơchân thế hnê ăm vâi o hok tro ƀai eirei ƀuôn Dur Kmăn vâ ga pơtối châ rak vế ăm rơxông kuăn cháu la ngiâ”.
Sap ing chal vâi krâ roh ton nah, tơdrá kưt cho tơdrá ki ôh tá la lâi lôi tung tơdroăng rêh kâ ối dêi hdroâng Rơđế. Ing tơná pơlê pơla mơngế Rơđế kal athế ‘nâi plĕng hâk nhoăm, mơnê dêi mâu tơdrá ki kơnía dêi kuăn ngo tơná. Tâng mâu kơ koan ai tơdjâk ôh tá ai troăng hơlâ tơtro tung tơdroăng hnê mơhno, hnê tơdjâ rak vế, chôu ‘măn, pơtối mơnhông mê tơdrá kưt dêi hdroâng Rơđế kố môi tiah tơdroăng hơ’muăn tối a chal vâi krâ roh nah tê.
Viết bình luận