Tiô pôa Vên, krâ pơlê Piơm, 75 hơnăm, pơlê kân Đăk Đoa, tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai tối, chêng koăng ƀă kơhnhon xuăng đi đo hiăng hmâ ối tung tơdroăng rêh kâ ối rêm hâi dêi pơlê pơla, ƀă hdroâng mơngế Bơhnéa. Tung mâu hâi leh mơdĭng lơ ai tơdroăng khéa hơ’nêng, idrâp chêng koăng hiăng chuât, kô ai mâu ngế ki kơhnhon xuăng ki rơpâ, rơmuăn, pơtối châ rak vế dêi pó. Ngăn tiô kơ tơdroăng, khu ki xuăng kô ai túa kơhnhon xuăng ki rĕng lơ hrá tiô kơ idrâp chêng koăng ăm ga tơtro vâ mơhno túa ki khéa hơ’nêng.
Pơtih, tung tơdroăng ki ai hơniâp ro, môi tiah, tĭng lôi tơnâp kiâ, cho mơdĭng ki tơklâ păng ‘nâng ƀă ngế ki hiăng hlâ, châ ngăn cho hâi mơdĭng kân má môi ƀă mơngế Bơhnéa, mâu vâi droh rơtăm rơtế dêi pó kuâ kŏng dêi pó kơhnhon xuăng, tung hiâm mơno ai tơdroăng ki hơniâp ro, sôk suâ. Tung pơla mê, xuăng sĭng khéa mơngế hlâ ga phá tơ-ê. Mê cho hâi ki khéa hơ’nêng, xuăng xuân hrá, choâ ‘lâng, vâ mơhno tối ‘na tơdroăng ki châi hiâm mơno, tơdroăng ki hiá hĕng, tơdroăng ki tơklâ ki kân kĕng. Pôa Vên, krâ pơlê tối tiah kố:
“Drêng xuăng sĭng hơ’nêng khéa mê, ôh tá ai ngế ki lâi sâp rơnuâ hmân ếo lĕm, drêng xuăng la lâi ko xuân tu ngi ‘nâi tê, rế xuăng rế krôu. Xuân ai tơdroăng tŏn chêng, kơhnhon xuăng plâ măng la ôh tá ai tơdroăng ki tríu tơkêk, hơniâp ro môi tiah hâi lôi tơnâp kiâ. Túa kơhnhon xuăng kố cho vâ kum ăm rơpŏng hngêi chiá kơdroh iâ tơdroăng sĭng kheá hơ’nêng drêng hiá mơngế tung rơpŏng hngêi...”
Tiô tơdroăng hmâ hơ’muăn tối dêi mơngế Bơhnéa chal vâi krâ nah tiah kố: Tâng tung pơla mơdâm kiâ, tâng ôh tá ai idrâp chêng koăng, ôh tá ai tơdroăng kơhnhon xuăng mê rơpŏng hngêi, hdroâng hdrê thăm rế khéa hơ’nêng, tơdroăng sĭng kheá mê thăm rế ton tĭn ƀă ki kân tâ kơ mê, rơpŏng hngêi môi tiah dêi tơná tá hâi teăm pêi pro klêi hnoăng cheăng dêi tơná ƀă mơngế ki hiăng hlâ.
Xua ti mê, tung tâi tâng tơdroăng ki mơdâm kiâ dêi mơngế Bơhnéa chal vâi krâ roh nah đi đo ai tơdroăng tŏn chêng koăng ƀă kơhnhon xuăng. Pakĭng mê, idrâp chêng koăng ƀă kơhnhon xuăng tung mơdâm kiâ xuân ối vâ mơhno tối tơdroăng ki tơrŭm tơrôa tung pơlê pơla. Pôa Suck, ối a pơlê kân Đăk Đoa, tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai môi ngế hlê plĕng ‘na khôi túa, vêa vong vâi krâ nah dêi hdroâng Bơhnéa tối ăm ‘nâi tơ’nôm:
“Drêng tâng tối ai mơngế tung pơlê hlâ, mê tâi tâng vâi krâ-nhŏng o tung pơlê pơrá veăng troh, veăng sĭng kheá, tŏn chêng koăng ƀă kơhnhon xuăng. Tơdroăng kơhnhon xuăng kố cho vâ hơlêm, mơhnhôk, veăng sĭng kheá tơdroăng ki châi hiâm mơno dêi rơpŏng hngêi ki ai mơngế hía, rêm ngế pơrá veăng hrăng plâ măng, idrâp chêng koăng kô chuât xơtó plâ măng tá troh a kơxo gâ, ôh tá ai kơbố ki chiâng châ vêh dêi a hngêi drêng mơdâm iâ, cho vâ mơhno tơdroăng tơrŭm dêi pó”.
Xuăng mơdâm kiâ đi đo cho vâ veăng sĭng kheá ƀă rơpŏng hngêi ki ai mơngế ki hiăng hlâ, châ ngăn cho túa ki veăng hơlêm, mơhnhôk tơdroăng ki trâu hơngế ƀă rơpŏng hngêi ki ai mơngế hlâ. Xua ti mê, tung roh kơhnhon xuăng tung hâi mơdâm kiâ xuân athế rak vế, pêi pro tro tiô tơdroăng hiăng pơkâ, môi tiah: Drêng xuăng ôh tá chiâng tơpui tơno, tó ro rih, lơ tríu tơkêk, tâi tâng pơrá athế tu dêi ko ngi ‘nâi. Ngế ki lâi rơhêng vâ xuăng mê athế troh veăng xuăng xêh, ôh tá khoh tí tăng húa djâ dêi pó; tâng hiăng tâi idrâp chêng koăng mê khu ki xuăng pơrá prếo vêh xêh. Ing tơdroăng ki vâi krâ hiăng hmâ ai vêa tiah kố, a mâu pơlê cheăm ki ai mơngế Bơhnéa rêh ối, tung roh ki mơdâm kiâ mê, mâu vâi droh rơtăm ôh tá khoh kơhnhon xuăng ƀă dêi pó. Jâ Phŏm, 57 hơnăm, ối a pơlê Tươh Ktu, cheăm Glar, tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai tối ăm ‘nâi:
“Tung mơdĭng lôi tơnâp kiâ mê mâu vâi rơtăm xuân rơtế chiâng xuăng, la tâng mơdâm kiâ mâu vâi kơnốu ôh tá khoh chiâng xuăng, bú ‘nân a’nâi ngăn mâu vâi droh xuăng tê. Mâu vâi droh vâi xuăng tu dêi ko ngi ‘nâi, ôh tá ai tơdroăng ki tó, ôh tá chiâng khoh ‘ngối ko ngi ‘ngêi tơkôm la lâi ai hơkâ ki tôu mơdêi hiăng tâi tơdroăng xuăng mê vâi kô pơtê xêh tơdroăng kơhnhon xuăng, ôh tá ai ngế ki lâi pơ’lok pơ’lâ”.
Tung tơdroăng rêh kâ ối hâi kố, kơhnhon xuăng mơdâm kiâ ôh tá châ rak vế môi tiah tơdroăng xuăng a hâi ro ki ê. Xua ga, ai mâu ngế ai tối tiah kố “Xuăng ôh tá tơtro ƀă tơdroăng ki kheá hơ’nêng dêi roh mơdâm kiâ”. Ing tơdroăng ki tơmiât tiah mê, xuăng tung roh mơdâm kiâ mê hiăng ôh pá ai pơtối rak vế tung tơdroăng rêh kâ ối dêi mơngế Bơhnéa a mâu pơlê cheăm.
Viết bình luận