VOV4.Sêdang - Rơtế tơdjuôm troăng prôk ‘na tơdroăng ki pơkâ tơleăng mâu tơdroăng ‘’châ hên tơmeăm la tê ôh tá ai yă, tê ai yă la kế tơmeăm pêi lo ôh tá châ’’, lối chât rơpo\ng hdroâng kuăn ngo a tơring Đak Đoa, kong pơlê Gia Lai hiăng rơtế pêt kơphế tiô mơnhên UTZ (mơnhên lâp plâi tơnêi ‘na kơphế krúa). {ă troăng prôk kố, kuăn pơlê kơdroh iâ tơdroăng ki tôu tuăn ‘na kdroh pêi lo tơmeăm mê nếo tê kơphế ối drêh [ă yă kơnâ, châ 8.500 liăn/kg

Prôk rơtâ tá kơdrum kơphế 1 ha dế krí plâi, ngoh Si Môn (kot mâ hơnăm 1987), ối a pơlê Dor 2, tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai) tối: ‘’To lâi hơnăm achê pơla kố, kơphế đi đo ôh tá ai plâi, hlối ôh tá kơnâ yă. Yă kơphế tê tung tơnêi têa hâi la lâi châ luâ a kơlo 7 rơpâu liăn môi kg. Vâ mơdêk tê xuân môi tiah ki le\m dêi plâi kơphế, sap ing hơnăm 2018-2019 a [ă mâu rơpo\ng kuăn pơlê tung pơlê Dôr hiăng mot tung khu pêi cheăng tơru\m pêi chiâk [ă Mơdró Lam Anh a thôn Tuơh Ktu, cheăm Glar, vâ rơtế [ă dêi rơpó tơhrâ pêt kơphế krúa tiô pơkâ UTZ. 

Pôa Lê Hữu Anh – Kăn pơkuâ Khu pêi cheăng dêi khu pêi cheăng tơru\m ‘na chiâk deăng [ă  Mơdró Lam Anh lăm ngăn kơdrum kơphế dêi mâu ngế tung khu

Kố cho mơnhên tung lâp plâi tơnêi ‘na kơphế krúa, tơniăn ivá mo le\m ăm mơngế ki pêt [ă rak vế hyôh kong prâi tung pơla pêi pêt.   

Rơpo\ng hngêi ngoh Wui (pơlê Dor 2, cheăm Glar) xuân cho rơpo\ng ki djâ troăng ahdrối tung tơdroăng pêt kơphế krúa tiô troăng hơlâ krá tơniăn. Rơpo\ng hngêi ngoh ai 5 ha kơphế mê xuân kơdroh ‘na kơxo# liăn, [ă hmâ pêt tiô túa roh hdrối nah, plâi kơphế ai hên luâ tâ 2 ta#n kloăng tung 1 ha. Sap hơnăm 2015, ngoh Wui pơxiâm po tơ’nêi, xúa pơkâ pêt kơphế krúa tiô pơkâ UTZ ăm tâi tá tơnêi pêt [ă hdrê ki ton [ă hdrê TR4 hdrê ki re\ng ai plâi, hbrâ tơpui tơno [ă veăng hnê tối túa pêi cheăng, kih thuât rak ngăn [ă kuăn pơlê tung kơpong.

Ngoh Wui tối: ‘’Ki hơ’leh kân má môi dêi kuăn pơlê ki pêi chiâk cho châ hnê tối tơdroăng pêi chiâk rak vế ivá, rak vế hyôh kong prâi, ôh tá xúa pơkeăng xôh kơdê nhâ. Kơnôm ing mê, kơdrum kơphế châ ‘mâi hơ’leh xông dâi le\m, ai plâi tơniăn, yă tê xuân tơniăn tâ ‘’.

Tiô kuăn pơlê a tíu kố, pêt kơphế tiô troăng hơlâ UTZ, tâi tâng pơkâ pêi pêt châ hơ’leh tâi tâng tiô troăng hưh cơ. Tung mê, pơkeăng xôh kơdê nhâ [ă phon hoă hok châ kơdroh [ă bú xôh iâ tê tiô pơkâ. Ôh tá xôh pơkeăng kơdê nhâ, rơvât hên phon hưh cơ [ă pro ki mơjiâng pro ing hlá nhâ tung hbrâ mơdât pơreăng kâ ‘nhiê. 

Drêng krí kơphế kuăn pơlê kô rah xo mâu plâi kơphế ki hiăng tum vâ tê, ki u ối tê tiô yă pơkâ hmâ tê

Kuăn pơlê ki pêi chiâk akố ăm ‘nâi: Kơ’nâi 1 hơnăm rak ngăn kơdrum kơphế tiô troăng hơlâ hưh cơ, tơnêi dế hơ’lêh, ôh tá lăng kơtô môi tiah hdrối nah hiăng vâ hơpok tâ. Loăng kơphế xuân hiăng xông rơdêi le\m tâ, plâi hên há, ôh tá ai môi tiah mâu hơnăm hdrối nah, ai hơnăm châ ai hơnăm ôh. Hiăng xông drêh le\m tâ, kơnôm ing rak ngăn tro tiô troăng hơlâ mơnhên UTZ mê rơpo\ng hngêi a [ă mâu rơpo\ng nho\ng o ki ê châ tê kơphế drêh [ă yă 8.500 liăn/kg.

Hơnăm 2018 – 2019, Ngoh Suân (pơlê Groi 2, cheăm Glar) hiăng hơ’leh dêi kơdrum kơphế 1,5 ha dêi rơpo\ng hngêi, tung mê ki hên tơnêi pêt loăng kơphế hiăng ton 20 hơnăm. Teăng pơtối pêt rak ngăn môi tiah ton, ngoh mơ-eăm hriâm túa pêt rak ngăn kơphế krúa tiô troăng hơlâ krá tơniăn. Kơnôm ing mơ-eăm ‘no liăn rak ngăn rơvât phon, loăng kơphế hiăng ai plâi hên tâ tiô kơ tơrêm hơnăm.

Nôkố Khu pêi cheăng tơru\m chiâk deăng [ă ‘na Mơdró Lam Anh ai 19 ngế veăng [ă 31 rơpo\ng tơru\m cheăng, [ă tâi tâng tơnêi pêt dâng 70 ha. Tâi tâng tơnêi ki kố châ pêt tiô pơkâ UTZ. Tung mê, 70% ngế tung khu pêi cheăng tơru\m cho mơngế Bơhnéa a 3 to cheăm Glar, Ia Dơk [ă cheăm Trang dêi tơring Đăk Đoa.

Pôa Lê Hữu Anh, Kăn xiâm pơkuâ khu pêi cheăng tơru\m ‘na pêi chiâk deăng [ă ‘na Mơdró Lam Anh ăm ‘nâi, ‘’Nôkố Khu pêi cheăng tơru\m hiăng tơru\m tê tơmeăm pêi lo dêi khu mơdró hmâ tê kơphế ăm kong têa ê, [ă yă tơniăn. Tiô tối hdrối, tung hơnăm kố, tâi tâng kơphế ki pêi lo tiô pơkâ UTZ dêi ngin kô châ dâng 200 ta#n. Khu pêi cheăng tơru\m xuân tơbleăng pêi lo kơphế ai inâi Slar Land coffee, châ mâu ngế tung Khu pêi cheăng tơru\m rah xo ing mâu plâi kơphế ki dâi le\m. Rôh apoăng pêt hiăng châ mâu kong têa vâ rôe, tíu tê rế tâk hên’’.

Tung hơnăm apoăng hơ’leh túa pêt rak ngăn kơphế, rơpo\ng ki lâi xuân hlo kơphế ôh tá ai plâi hên. Laga, sap ing hơnăm má 2 troh nôkô, plâi kơphế pơxiâm hlo rế kơtóu hên. Pêi pêt rak ngăn tiô troăng hơlâ hưh cơ, drêng châ krí kuăn pơlê kô rah mâu plâi ki tum le\m vâ tê, ki u ối tơdế tê tiô yă pơkâ hmâ tê. Xua phon rơvât, xôh pơkeăng tro tiô kih thuât mê plâi tung kơdrum kô kơtóu hên tâ mâu kơdrum kơphế ki rak ngăn môi tiah hmâ nah.

Kơnôm ing pêi rak ngăn tro tiô pơkâ mê plâi kơphế dêi khu pêi cheăng tơru\m chiâk deăng [ă Mơdró Lam Anh hiăng ăm ‘nâi xiâm ki pêt, xiâm inâi pêt rak ngăn chêh nhên. Malối, kuăn pơlê a kố dế chôa hơ’leh troăng hơlâ pêt kơphế tiô hmâ tơmâng khât tung pêt tơvât mâu loăng plâi ki ê, xôh pơkeăng rak ngăn loăng plâi [ă rơvât phon hoă hok tro tiô túa ki hmâ, chiâng hơ’leh pêi tiô troăng hưh cơ, vâ tơniăn ton, tơniăn tung pêi cheăng tê kơphế ăm kong têa ê.

Pôa Bùi Quang thoại, Kăn pho\ hnê ngăn Vi [an cheăm Glar tối: ‘’Tơdroăng xúa tiô pơkâ rôh apoăng kum kuăn pơlê ‘nâi tơdroăng xôh pơkeăng ăm loăng drêh le\m tro tơdroăng, tro hâi khế, ôh tá xôh pơkeăng kơdê nhâ ki pro ‘mêi troh hyôh kong prâi, mơdêk pêi lo kế tơmeăm, pêi lo plâi kơphế krúa le#m, tơniăn tro tiô pơkâ’’.

Hlá tơbeăng Gia Lai

Gương tơplôu [ă tơbleăng