VOV4.Sêdang - Ƀă mơngế Rơđế a kong pơlê Dak Lak, sap ing rôh vâi krâ nah, kơno têa peăng pá kơnhŏng châ ngăn cho tơdroăng rêh kâ ối dêi pơlê. Nôkố, vâ rak vế ăm kơno têa đi đo ai têa hdrok, hiu ƀă krúa lĕm vâ khoh châ hnêng ôu rêm hâi, hên pơlê cheăm dêi mơngế Rơđế đi đo ai hiâm tuăn rak vế tơdroăng krúa lĕm dêi têa. Ƀă vâi krâ-nhŏng o, rak vế krúa lĕm tơnêi tíu, têa ôu a peăng kơnhŏng cho ki xiâm vâ rak vế kơno têa-tíu xiâm tơdroăng rêh dêi pơlê cheăm.

Rêm kơxo má lơ kơxê măng, kơno têa Dăm Yi a pơlê Sah A, cheăm Ea Tul, tơring Čư̆ Mgar, kong pơlê Dak Lak hiăng hlo hơniâp ro, hyo hyot mâu vâi krâ, vâi hdrêng. Têa hrok ing xí hngíu rơngiâp, hnăng lĕm tơngói lo ing klŏng kơlá, klŏng phêa ki vâ kleăng ing hmốu a ‘ngêi, chiâng tâng idrâp chuât lĕm xơtó. Tơdrêng ƀă idrâp têa chuât mê, cho rơkong tơpui tơno, tó rơhoh rơhah dêi mâu vâi nâ o kơdrâi ki lăm pôu djiân têa vâ djâ vêh a hngêi ôu, klêi mê, rơkong tó, xah pơxôh dêi vâi hdrêng tiô dêi nôu pâ lăm hum, roh kế tơmeăm.

Jâ H’Ven Ayun, ối a ƀuôn Triă, cheăm Ea Tul, tơring Čư̆ Mgar tối tiah kố, mơngế Rơđế sap ing chal vâi krâ rôh nah drêng tăng tíu vâ pro pơlê nếo athế tăng ai kơnhŏng têa ki krúa ‘nôi, ai têa mŏng tung kơdâm tơnêi, hiu hdrok plâ hâi măng, plâ khế plâ rơnó ôh tá la lâi xôe, ôh tá la lâi xiâ.

Hên mơngế Rơđế xuân ối hmâ lăm hnêng têa kơneăng a kơxo ƀă kơxê vâ djâ vêh a hngêi pơchên hmê kơchâi

Têa mŏng cho ki xiâm dêi tơdroăng rêh pơtroh ăm kuăn pơlê châ mơdâ pêt báu alâi rơbê rơbuâ, phâi tơtô; kong loăng, ngo ngối cho tơmeăm khoăng ki kring vế ăm pơlê cheăm. Vâ khoh ai têa mŏng, kơnhŏng têa ki krúa, hnăng lĕm, vâi krâ-nhŏng o tung pơlê rơtế dêi pó rak ngăn loăng kong ki ngiât lĕm pá kơnhŏng. Xua vâi krâ ‘nâi nhên, tâng kong hía, kong tơ’nhê mê têa kô xiâ, ko xôe, rêm hâi môi plông loăng tro ko kếo mê kơto têa mŏng xuân xiâ há. Hía kong, hía kơno têa mê xuân pá ai xêo pơlê cheăm.

Xua ti mê, kong ilâng ki tâ tá kơno têa châ kuăn pơlê rak ngăn lôi kong môi tiah ga ai xêh, chiâng xêh, ôh tá khoh ko ‘nhê, pro tơdroăng ‘nhiu ‘nháu. Jâ H’Ven Ayun tối tiah kố, rêm măng tĭng, vâi krâ - nhŏng o mơhnŏng lo lăm trâ văng nhâ, kơpuih văng drô kơno têa ăm i krúa lĕm:

“Kơno têa dêi mơngế Rơđế sap ing roh chal vâi krâ nah, têa ki mê ga lo xêh ing têa mŏng, ing peăng kơnhŏng, cho tíu ki ai hên loăng ki kah kân, ai kong, mê têa chiâng krúa hnăng lĕm. Drêng troh rơnó mêi, mêi kô mơhiu tâi tâng mâu kơtâk, hlá loăng ki khăng, ki pok ƀă mâu xok tung kong kế, mê kuăn pơlê kô pro mơgrúa lĕm tíu mê đi đo, tơdroăng pro mơgruá mê châ pro rêm khế vâ rak ăm têa i krúa lĕm”.

Kơno têa ai loăng chiâng tâ tá pro rơngiâp lĕm cho tíu ki hmâ hboăng xâp dêi vâi krâ ƀă vâi hdrêng

Hâi kố, máluâ rêm rơpŏng hngêi hiăng ai têa klôh ƀă têa kơmăi vâ xúa, la hên ngế Rơđế xuân ối hmâ lăm hnêng têa kơneăng rêm hâi péa hdroh, a kơxo ƀă a kơxê vâ ai têa pế ôu, pơchên hmê kơchâi. Rêm hdroh pôu têa vêh xuân cho roh ki rêm ngế châ trâm, châ hlo, êng tơpui tơno dêi pó, hên tơdroăng ki hơniâp ro. Tâng hdrối nah, mâu troăng prôk sap ing pơlê troh a kơno têa cho troăng kong, troăng kŭn, troăng ‘mêi, rơnâk mê hâi kố, a hên pơlê cheăm, troăng prôk troh kơno têa hiăng châ vâi mĕn ƀê tong, xơmong, mĕn pro kơlo, vâ pôi tá tro hliâk. A mâu pơlê ki ‘nâ, a kơno têa vâi xuân hiăng mĕn pro tíu ki hdoăng têa ƀă ai rô-bi-nê vâ xúa têa.

Tiô jâ H’Djuôn Niê, ối a ƀuôn Phơng, cheăm Ea Tul, tơring Čư̆ Mgar tối, túa pro kố cho vâ rak vế têa ăm i krúa tâ. Drêng troăng prôk hiăng tơ’lêi hlâu mê rế hía rế ai hên ngế lăm troh a kơno têa, thăm nếo ai tá mâu nhŏng o, tơmối ing hơngế xuân rơhêng rơhú vâ troh châ ngăn a kơno têa ki mê.

“Sap ing hâi ki kuăn pơlê ‘nâi mĕn tíu hdoăng rak têa ƀă ƀê tong, xơmong vâ rak têa châ krúa hnăng lĕm, sap ing mê, têa ôh tá ai hlá loăng ruih, ôh tá ai kơtâk ‘mêi. Ngin pói rơhêng vâ pá kơnhŏng têa ối châ rak vế mâu xiâm loăng ki kah kân, pôi tá ko ‘nhê loăng, ai loăng hên, ai kong ‘nôi têa châ rak, ing xiâm rêi loăng kô kâi rak têa đi đo, ôh tá tro xiâ, plâ rơnó plâ hơnăm đi đo ai têa hiu, hdrok”.

Nôkố hên kơno têa hiăng châ ‘mâi rơnêu, mơjiâng ƀă ƀê tong, xơmong

Nôkố, drêng hiăng mơjiâng kơphô̆ a hên tíu, hên kơno têa a mâu pơlê cheăm dêi mơngế Rơđế hiăng vâ hía lôi, thăm nếo chúa lôi, pá ai kơbố vâ ngăn, ‘mâi rơnêu ƀă xúa xếo. Ki xiâm khoh chiâng ai tơdroăng mê, xua loăng kân ing peăng kơnhŏng hiăng tro ko ‘nhê ó, kong kế peăng kơnhŏng xuân rế vâ long lôi, pro têa mŏng chiâng  xôe, pro kơno têa ôh pá ai têa, thăm nếo, têa chiâng mơ’nok, chiâng ‘mêi.

Hlo ai tơdroăng kố, khu kăn pơkuâ ngăn mâu tơring, cheăm a kong pơlê Dak Lak hiăng ai troăng hơlâ pơkâ mơdrếo tơvêh tơnêi tíu tâ tá kơno têa vâ po rơdâ tơdroăng pêt mơjiâng kong peăng kơnhŏng têa, mơ’no liăn mơjiâng pro kơno têa ăm pơlê pơla. Môi tiah a bêng Đạt Hiếu, pơlê kong krâm Ƀuôn Hồ, dế nôkố, kong kơnhŏng têa a ƀuôn Kli, bu ối  dâng 1 rơpâu met karê. Tiô jâ Nguyễn Thị Trúc, Kăn pơkuâ hnê ngăn Đảng bêng Đạt Hiếu tối, bêng ki kố dế pơkâ xo 8 sao tơnêi kuăn pơlê tâ tá kơno têa a ƀuôn Kli A vâ mơdrếo pro kơno têa, tíu pêt kong ăm tơná kuăn pơlê.

“Bêng ngin dế tŏng kum kuăn pơlê tung tơdroăng rak ngăn kơno têa, xuân athế rak vế kong kế, tơnêi tíu, dế thâ pơkâ tơdroăng ‘mâi rơnêu kơno têa ki kố, xo tơnêi tíu tâ tá mê vâ pơkuâ rak. Ƀă kuăn pơlê a pơlê ki kố, vâi xuân hiăng ai tuăn mơno hlê plĕng nhên tung tơdroăng rak vế ngăn têa, kong, tơnêi ƀă rak ngăn krâu khât dêi kơno, kơneăng têa, kuăn pơlê ôh tá hvât xok hmâng lo vâ tung pơla xúa kế tơmeăm ki kố ki mê, khu loăng kong ki chiâng xêh, lơ uân pêt  xuân châ rak ngăn krâu khât, ôh tá tro ko ‘nhê”.

A tơring Čư Mgar, sap ing hơnăm 2011 nah, Khu hnê ngăn Đoân droh rơtăm tơring Čư Mgar hiăng tơkŭm ‘mâi rơnêu, vêh mơjiâng bro mâu kơno têa tiô kơ tơdroăng thăm rế krá, krúa lĕm, po văng, cho thông têa ki lo ing ngo hmốu, hnê tối đi đo kuăn pơlê drêng lăm tung kong, tung chiâk deăng athế ‘nâi rak vế kơnhŏng têa, malối, kong loăng pá kơnhŏng. Khu ngăn ‘na mơhno túa lĕm tro dêi tơring xuân hiăng pơkâ pêi pro mâu hnoăng cheăng ki chôu ‘măn, rak vế ‘na khôi tua, vêa vong, tung mê, ai tá tơdroăng rak vế ngăn kơno têa ƀă mâu túa rơkâu xối kơno têa, kơneăng têa.

Pôa A Mang, Kăn phŏ pơkuâ Ƀơrô ngăn ‘na Mơhno túa lĕm tro-Tơbleăng tơdroăng nếo ai tơring Čư̆ Mgar, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi:

“Tung mâu khế hơnăm hdrối mê hía nah, Ƀơrô ngăn ‘na mơhno túa lĕm tro, pơtâng tối tơdroăng nếo ai hiăng tối pơtâng ăm Vi ƀan hnê ngăn tơring hiăng tơkŭm ‘mâi rơnêu ƀă mơnhông mơjiâng kơno  têa ăm kuăn pơlê. Tung mê, ai pêi cheăng ƀă khu ngăn ‘na hyôh kong prâi, tơnêi tíu ‘mâi vê hdró tơnêi tíu, kong kế, vâ rak ngăn tâ tá kơno  têa, pêt loăng ƀă mơjiâng khu kring vế, rak ngăn kơno têa dêi kuăn pơlê. Luâ tâ kơ mê, vâ rak vế, chôu ‘măn ‘na khôi túa, vêa vong, malối túa rêh kâ ối dêi kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo, potối rak vế tơdroăng rơkâu xối xeăng, pói rơhêng vâ mơhno túa lĕm tro châ pơtối rak vế, potối mơnhông, ƀă má péa nếo cho vâ rak vế têa krúa”.

Ing hiâm mơno ki vâ rak vế ngăn kơno têa, ki xiâm dêi tơdroăng rêh ối, mơngế Rơđế a kong pơlê Dak Lak hiăng hlê plĕng hên tâ tung hnoăng cheăng rak vế ngăn tơnêi tíu, rak ngăn kong kế, kơnhŏng têa vâ khoh châ ai têa krúa lĕm ăm pơlê cheăm. Kơnôm tiah mê, kơno têa dêi mơngế Rơđế đi đo châ rak vế ngăn, cho khôi túa vêa vong ki lĕm tro ăm khu rơxông kơ’nâi ah nếo.

H’Xíu H’Mok chêh

Nhat Lisa tơplôu ƀă tơbleăng