VOV4.Sêdang - Vâ thăm mơdêk ki kơnâ dêi kơphế, nâ K’Chăm, 30 hơnăm, ối a cheăm Dà Sar, tơring Lạc Dương, kong pơlê Lâm Đồng hiăng tí tăng hriăn vâ ‘nâi, mơjiâng inâi kơphế Yũ M’nang, mơjiâng chiâng kởphế ki krúa, tơtro vâ tê ăm rêm ngế châ xúa. Klêi kơ’nâi 2 hơnăm mơnhông mơdêk, kơphế Yũ M’nang hiăng châ mơnhên tối tơmeăm OCOP kong pơlê Lâm Đồng hiăng châ hên khu tơmối rơhêng vâ rôe.

Mâu hâi apoăng hơnăm nếo Tân Sửu 2021, pó vâi krâ-nho\ng o kô tơmâng [ai chêh ‘na hnoăng cheăng ki pơxiâm pêi dêi ngế droh hơnăm ối nếo K’Chăm.

Hơnăm 2018, K’Chăm, inâi ngế droh ki hiăng klêi hriâm cưh nhân, dế hnê nâl Ănglê a môi hngêi trung râ má môi, hiăng hriâm klêi cưh nhân: hiăng tơmiât nhên hdrối hlối pơtê hnê vêh a hngêi pơxiâm pêi cheăng [ă inâi kơphế Yũ M’nang – túa kơphế tơpoăng hiăng uâ pơliê hdrối vâ tơ’lêi pro ôu tơdrêng, cho ing kơphế Arabica ki hiăng tum le\m dêi a pơlê kố, nâ K’Chăm tối, loăng kơphế hiăng hmâ sap ing nah [ă rơpo\ng hngêi [ă kuăn pơlê a tíu kố.

Laga xua bu tế kloăng ku\n tê, drêng kơphế chu yă rơpâ, kuăn pơlê plâ hơnăm bú ‘no liăn rôe  phon rơvât rak ngăn ôh tá ai rơlối klâi. Hlo hên tơmối tung tơnêi têa [ă kong têa ê troh ôm hyô a ngo M’nang ngăn inôa, ngăn reăng anh đào tơpo, nâ tơche\ng tơmiât troh tơdroăng thế  mơjiâng inâi kơphế ki tơ-tro [ă tíu kô vâ kum kuăn pơlê châ xo tơ’mot kơxo# liăn pêi lo. Tơmiât túa pêi cheăng, [ă tơdroăng ki rơkê [e\ng [eăn, nâ K’Chăm hiăng po tíu tê mơdró ôu kơphế, mung vâ chê 200 rơtuh liăn rôe kơmăi kơmok kơ-óu,  kơxuô kơphế.

‘’Nôkố kuăn pơlê hmâ krí dêi kơphế ối drêh mê yă chiâng chu rơpâ, drêng á mơjiâng inâi kơphế Yũ M’nang á púi vâ cho ngế ki djâ troăng ahdrối pêi kơphế ki tơ-[rê le\m [ă hlối kum kuăn pơlê hlo ah pêi pro [ối, ing mê kô mơdêk ki pơxúa tơ-[rê ki kơphế. Xua kơphế gá tơ-ê. Á púi vâ, kuăn pơlê pêt kơphế a kơpong kố drêng krí kơphế thế krí kơphế ki hiăng tum khât vâ tê yă chía kơnâ tâ’’.

Nâ K’Chăm [ă mâu kloăng kơphế tum le\m

Nôkố rêm kg kơphế Arabica ki hiăng tum le\m tâi tâng, nâ K’Chăm rôe plâi ki nếo klêi krí mê [ă yă 10 rơpâu liăn môi kg, tung pơla mê, tâng kuăn pơlê krí hngruâ krí oh tá le\m tê ối drêng yă bu 6 rơpâu troh 7 rơpâu liăn môi kg. Klêi têng kơ-óu uâ mơdiê, môi kg kơphế Arabica tr^ng le\m tê [ă yă 600 rơpâu liăn môi kg, hên luâ tâ péa hdroh tâng vâ pơchông [ă mâu túa kơphế têng tê ki ê.

Jâ K’Hên, ối a thôn  4, cheăm Dà Sar, tơring Lạc Dương tối, hlo K’Chăm pêi cheăng châ tơ-[rê mê kuăn pơlê xuân pêi pro tiô há. Mơhé krí rah dêi plâi ki tum le\m ton hâi, la tê yă chía kơnâ tâ mê ngế ki lâi xuân ro kơ tuăn. 

‘’Kơphế ki pro á kố cho kơphế păng ‘nâng, pêi krúa, ôu kơhiâm ôh tá tơvât kế ki klâi ôh mê mâu tơmối troh akố vâ rôe hên há, vâi ối pơ eăng kơphế ôu xú kơhiâm le\m mê ngin tê xuân ai yă ‘’.

Kơ’nâi 2 hơnăm pơxiâm pêi cheăng, kơphế Yũ M’nang dêi K’Chăm hiăng châ mơnhên inâi OCOP 3 hơlo\ng dêi kong pơlê Lâm Đồng. Vâ tơniăn kơphế châ tê ăm hên tíu, K’Chăm hiăng tơru\m [ă mâu rơpo\ng kuăn pơlê tung cheăm po rơdâ deăng pêt kơphế krúa. Pak^ng mê, nâ mơ-eăm tơbleăng tung măng xah ho#i [ă tơná nâ mơ-eăm lăm troh a mâu tíu tê mơdró tung kong pơlê [ă troh kong pơlê ki ê vâ tăng ki vâ rôe.

Nâ K’Chăm hnê kuăn pơlê pêi pêt kơphế châ tơ[rê

Jâ  Liêng Trang K’Sáu – Kăn hnê ngăn khu kuăn pơlê pêi chiâk deăng cheăm Dà Sar ăm ‘nâi, túa pêi pêt, tê mơdró kơphế dêi K’Chăm hiăng kum hên rơpo\ng kuăn pơlê hơ’leh túa pêi cheăng rak ngăn. Kơphế Yũ M’nang châ pơxá OCOP hiăng tơ’nôm ai tíu tơru\m pêi pêt, tê tơmeăm pê lo ing chiâk deăng, kum kuăn pơlê mơngế K’ho châ xo tơ’mot kơxo# liăn pêi lo.   

‘’Tung pơla hdrối kô nah yă kơphế chu rơpâ mê ai hên kuăn pơlê ôh tá rơhêng vâ rak ngăn rơvât phon ăm kơphế xua yă phon to kơnâ, liăn mơhá hnoăng mơngế pêi kơnâ há. Xua mê nâ K’Chăm pêi pro túa pêi cheăng pro kơphế krúa, tơ-[rê hiăng kum kuăn pơlê châ xo tơ’mot kơxo# liăn, hlối po tơ’nôm túa pêi cheăng kâ ki nếo mê kuăn pơlê hâk phiu. Ing túa pơxiâm pêi cheăng dêi K’Chăm hiăng mơhnhôk hên ăm mâu droh rơtăm ki ê pơxiâm pêi cheăng.

Tung la ngiâ ngin kô tơru\m [ă mâu khu mơdró kum kuăn pơlê tăng tíu rôe tơmeăm pêi lo, kum ăm  mâu rơpo\ng kuăn pơlê châ mung liăn vâ mơnhông mơdêk pêi chiâk deăng’’.

Pơxiâm pêi cheăng [ă tơmeăm pêi lo dêi pơlê, K’Chăm hiăng veăng mơdêk ki pơxúa dêi kơphế Arabica ki tum le\m a chêng ngo M’nang, po troăng mơnhông mơdêk pêt kơphế krá tơniăn ton [ă pêi tơdroăng ôm hyô ăm kuăn pơlê mơngế K’ho a Dà Sar.

Tuấn Anh chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng