Klêi chôu pêi cheăng, plông pa ngiâ tíu pêi cheăng nguyên liệu hóa tách – Hngêi kơmăi alumin Nhân Cơ, tâng to rơkong tơpui tó hơniâp ro. Tíu kố ai xâp rơngiâp dêi loăng ngiât, ai tíu ki păn ká koi, ai hngêi ki kân rơtế ƀă mâu kơƀăng tăng, kơmăi bro kơphế vâ ăm mâu ngế pêi cheăng ôu.Kŏng nhân Nguyễn Thanh Luân, sôk suâ tối:

“Á hlo mâu tơdroăng tŏng gum ăm kâ liăn dêi kŏng ti gá tro khât ƀă tŭm mâu tơdroăng, ngế pêi cheăng đi đo châ xúa mâu tơdroăng ki ôu kâ ối pơtê, tơdroăng mơhno túa lĕm tro tơ’noăng ivá. Kơlo liăn khế á kố cho ing 15 – 16 rơtuh liăn rêm khế”.

Xuân ối tung hơnăm ki ối rơtăm a kong pơlê ki apoăng châ pơtroh lăm hriâm ƀă pêi cheăng a tơdroăng tơkêa chiâ xo bauxite a Dak Nông, kŏng nhân Y Tiên, tối:

“Ngin kố châ kŏng ti pơtroh lăm hriâm tung 3 hơnăm, hriâm klêi rêm ngế châ djâ ăm vêh pêi cheăng a tíu pêi cheăng pơra phá dêi rơpó rơtế tung môi hngêi kơmăi. Á châ vâi xoăng pêi cheăng a tíu ki bro têa ki vâ hmât ƀă ối pa kong ing hơnăm 2015. Ing mê nah troh nôkố mê á xuân hiăng châ ‘nâi hên tơdroăng, hiăng  rơkê ‘na kih thuât tung kơpong tơná pêi cheăng pơkuâ”.

Hngêi kơmăi alumin Nhân Cơ nôkố ai lối 1 rơpâu ngế kŏng nhân, tíu cheăng kố dế pro chiâng mâu kế tơmeăm ki vâ tê ngi kong têa lối 3 rơpâu rơtal liăn rêm hơnăm.

Cho môi tung 2 tơdroăng tơkêa chiâ xo bauxite a Tây Nguyên, tôh tơkŭm alumin Nhân Cơ mơjiâng bro a tơring Dak Rlâp, kong pơlê Dak Nông, ai ki têi cho 650 rơpâu tâ̆n alumin/hơnăm. Pơxiâm pêi cheăng ing hơnăm 2010, tơdroăng tơkêa kố châ kuăn pơlê vâ ‘nâi plĕng khât ‘na kong prâi tơnêi tơníu, tơƀrê ‘na liăn ngân ƀă tơdjâk ki lĕm tro pơlê pơla hơ’lêh, gâk kring tơniăn. Mâu tơdroăng kố hiăng rế hía rế rak tơniăn ƀă tơƀrê khât drêng hngêi kơmăi păng ‘nâng mơjiâng bro alumin vâ tê ngi kong têa ê ing hâi lơ 01/7/2017.

Pôa Ngô Tố Ninh, Kăn phŏ pơkuâ Kŏng ti Nhôm Dak Nông – TKV, ăm ‘nâi, nôkố tâi tâng mâu ngế pêi cheăng a hngêi kơmăi alumin Nhân Cơ pơrá cho mơngế Việt Nam. Tơdroăng ki rơkê ‘na kong ngê̆ hiăng kum hngêi kơmăi rĕng tơkâ luâ ki têi ‘na tơdroăng ki kơchuâ bro, châ tơƀrê khât ‘na liăn ngân.

“Pơtih a hngêi kơmăi kơhleăng eâk meăm mê ngin hiăng hơ’lêh ăm troăng ƀăng tiah vêh ‘mâi rơnêu jíu pro 3 xôh, gá kô pro hơ’lêh xo châ hên eâk meăm tâ. Ƀă môi tiah a hngêi kơmăi alumin, tíu ki hngíu tôu on tơhrik mê kong ngê̆ dêi vâi athế ai tíu têng kơchâ xua peăng Sinuâ mơ’no gum vâ pro hyôh kong prâi hngíu, ƀă a Việt Nam pin gá phá mê hơ’lêh pin tah lôi ki mê. Kơpong klâ xoăng mê ngin hiăng ai mâu tơdroăng tơmiât vâ tơdjêp klŏng vâ bro tơniăn lĕm tâ. Xua mê ki têi dêi hngêi kơmăi pêi cheăng kố ga tơniăn, tung 700 rơpâu tâ̆n tơmeăm rêm hơnăm”.

Pakĭng tơdroăng ki veăng kum nâp liăn ngân kong pơlê Dak Nông dâng 400 rơtal liăn rêm hơnăm, tôh tơkŭm alumin Nhân Cơ ối mơdêk rơdêi cheăng kâ rêh ối pơlê pơla kong pơlê. Ing tơdroăng tơkêa kố, môi kơpong cheăng ƀă kơmăi kơmok nhôm rế hía rế châ mơjiâng, ƀă hngêi kơmăi điê̆n phân nhôm dế mơjiâng bro, 2 kơpong cheăng ƀă kơmăi kơmok dế tơbleăng bro.

Nôkố rêm hơnăm alumin Nhân Cơ veăng kum vâ chê 40% ki kơnía mơjiâng bro ƀă kơmăi kơmok dêi Dak Nông, veăng kum pêi pro nhên môi tơdroăng ki xiâm ‘na cheăng kâ dêi kong pơlê. Ƀă kơxô̆ eâk meăm bauxite  dâng 5 rơtal tâ̆n, ối tung top apoăng lâp plâi tơnêi, ing tơdroăng ki ƀlêi chiâng dêi tơdroăng tơkêa Nhân Cơ, Dak Nông pơkâ tơdroăng vâ mơjiâng kong pơlê rĕng chiâng tíu xâm cheăng ƀă kơmă kơmok nhôm dêi tơnêi têa. Pôa Lê Văn Chiến, kăn phŏ hnê ngăn má môi Vi ƀan kong pơlê Dak Nông, tối nhên:

“Hneăng hôp khu kăn Đảng ƀô̆ kong pơlê Dak Nông rôh má 12 hiăng tối nhên 3 tơdroăng ki kal xiâm mơnhông cheăng kâ tung la ngiâ a chê hơngế dêi kong pơlê, môi tung mâu tơdroăng mê cho ‘na kơmăi kơmok chiâ xo tơmeăm khoăng ƀă pro meăm, ki nhên cho chiâ xo mơjiâng bro alumin ƀă pro meăm nhôm. Ƀă tơdroăng kố hiăng châ Khu xiâm ngăn tơdroăng kal kí tối nhên tung Pơkâ 23 ‘na mơjiâng kơpong Tây Nguyên troh hơnăm 2030, troăng ngăn troh hơnăm 2045, xuân mơnhên kong pơlê Dak Nông tơmiât troh mơnhông, tơdroăng ki xiâm mơjiâng cho chiâ xo mâu kế tơmeăm ƀă bro nhôm”.

Châ ‘nâi nếo a chê kố, khu pơkuâ ngăn Đảng Dak Nông hiăng môi tuăn ăm phêp ‘no liăn mơdêk ki têi dêi tôh tơkŭm alumin Nhân Cơ ing 0,65 rơtuh tâ̆n/môi hơnăm tâk 2 rơtuh tâ̆n alumin/môi hơnăm tiô pơkâ troh hơnăm 2030. Grup pơkuâ kơchâ Việt Nam xuân ai túa pơkâ ‘no liăn nếo tơkŭm bauxiet – alumin – nhôm Dak Nông/hơnăm. Rơtế amê, hiăng ai 4 to grup pơkuâ ki kân châ kong pơlê môi tuăn troăng ki ăm hriăn ngăn, mơnhên tối vâ pơkâ mơ’no ‘no liăn cheăng mâu tôh tơkŭm bauxite – nhôm.

Dak Nông dế tơkŭm mơhnhôk mâu kơxô̆ liăn vâ mơdêk ki ai hlâu, tung mê, ai tơdroăng ki xiâm cho kơvâ cheăng ƀă kơmăi kơmok bauxite – nhôm, mơ-eăm chiâng kong pơlê chía mơnhông a hơnăm 2030 dêi kơpong Tây Nguyên.