VOV4.Xơ Đăng - Nôkố, Gia Lai dế mot rơnó krí plâi sầu riêng, kuăn pơlê phiu ro xua plâi sầu riêng hơnăm kố ai plâi hên, yă tơniăn há.

Mơhé kong mêi kân la tâi tâng mâu ngế tung rơpŏng hngêi pôa Lê Trung Giang, thôn 6, cheăm Ia Tô xuân lăm dêi a kơdrum ing kơxo má vâ krí plâi sầu riêng. Troăng lăm a chiâk deăng to trâp hliâk, la rêm ngế tung rơpŏng hngêi xuân phiu ro. Pôa Lê Trung Giang ăm ‘nâi: klêi 2 rôh plâi pơtối trâm tơdroăng ôh tá tơniăng xua COVID-19 la hơnăm kố sầu riêng ai plâi hên, tê chía ai yă há, hlối châ xo liăn tơkâ.

Kuăn pơlê a tơring Ia Grai krí dêi plâi sầu riêng hơnăm 2021-2022

‘’Á pêt châ 70 xiâm plâi sầu riêng hiăng ai plâi, hơnăm kố châ xo dêi dâng 5 tâ̆n plâi sầu riêng, loăng plâi sầu riêng á hiăng 12 hơnăm, to hdrê Ri6. Nôkố yă tê tơchoâm dâng 35.000 liăn troh 36.000 liăn/kg, drêng kơnâ châ 40.000 liăn/kg. Tâi tâng kơxô̆ liăn ‘no pêi pêt rak ngăn tâi 50 rơtuh liăn, tá hnoăng pêi, la krí tê châ 180 rơtuh liăn’’.

Kơtăn ing chiâk pôa Giang ôh tá hơngế, pôa Phạm Quốc Trưởng, ngế rơtế ối tung thôn xuân dế tơvâ tơvân krí dêi plâi sầu riêng. Pôa Trưởng ăm ‘nâi, rơpŏng hngêi pôa ai 200 xiâm plâi sầu riêng pêt tơvât tung kơdrum kơphế kân rơdâ lối 1,3 ha. Tung mê, ai 100 xiâm plâi sầu riêng hiăng châ krí plâi. Pôa Trưởng tối rơpŏng hngêi kô krí dêi châ 20 tâ̆n plâi sầu riêng tung hơnăm kố, yă plâi sầu riêng hiăng châ mơngế mơdró rôe a kơdrum 37.000liăn/kg. Ôh tá riân kơxô̆ liăn ‘no rôe phon pơkeăng hnoăng pêi ki kố ki mê, pôa Trưởng ối châ xo dêi tơkâ dâng 600 rơtuh liăn.

 ‘’Troh nôkố á pêt plâi sầu riêng Ri6, xo ah hmôi vâ pêt sầu riêng Siam nếo vâ pro ăm gá rĕng ai plâi ôh tá tơdrêng rơnó kố. Ri6 nôkố a tê yă 37 rơpâu liăn/kg ăm mâu khu mơdró. Hơnăm kố tiô riân ngăn mơni châ xo kơpêng pă xôp 20 tâ̆n tung 100 xiâm loăng plâi. Hơnăm ah, mâu loăng plâi sầu riêng Siam kô ai plâi hơnăm apoăng nếo mê mơni châ xo plâi gá hên tâ. Hơnăm kố vâ tối tơchoâm vâi krâ nhŏng o xuân phiu ro  xua  yă tê tơniăn’’.

Mơngế ki rôe lo ing mâu kong pơlê kơpong Tây Nam bộ troh lăm rôe plâi sầu riêng a kơdrum kuăn pơlê

Ing kong pơlê Tiền Giang tâk kĕn Gia Lai lăm rôe plâi sầu riêng, pôa Nguyễn Văn Phước ăm ‘nâi, hơnăm kố sầu riêng dêi kuăn pơlê a tơring Ia Grai ai plâi hên, plâi lĕm, pơ’leăng kŭn tro tiô pơkâ. Pôa ƀă mâu khu mơdró hiăng xo liăn hdrối ‘nâ, pơkâ yă vâ rôe plâi sầu riêng dêi kuăn pơlê a kơdrum.

 ‘’Sầu riêng a Gia Lai kâ gá ngeăm xú lĕm, kuăn pơlê akố hmâ xo hdrê ing peăng miền Tây mê châ gá ngeăm plâi hlối lĕm mơnâ mâ. Pơkâ yă tê a kơchơ, a kơchơ rôe ti lâi pin tê yă tiah mê há, pro ti lâi vâ mơngế ki pêt ƀă mơngế ki rôe xuân ai pơxúa châ tơkâ. Hâi ki ê ngin kô lăm krí dâng 20 tâ̆n’’.

Tơring Ia Grai nôkố ai 500 ha loăng plâi sầu riêng, tung mê, ai 350 ha loăng sầu riêng hiăng ai plâi, tơkŭm hên a mâu cheăm Ia Tô, Ia Bă, Ia Krăi… Ƀă châ xo ing 17-18 tâ̆n/ha. Ƀă mâu kơdrum rak ngăn krâu khât, plâi kô hên tâ châ lối 20tâ̆n/ha. Sầu riêng châ ngăn cho loăng plâi ki xiâm mơnhông cheăng kâ tơring xua pakĭng pêt to loăng plâi kố mê ối pêt tơvât tung mâu kơdrum loăng plâi ki ê.  

Pôa Phan Đình Thắm, Ngế pơkuâ Ƀơrô ngăn ‘na chiâk deăng dêi tơring Ia Grai ăm ‘nâi, apoăng rơnó mêi hơnăm kố, yă sầu riêng tê a kơdrum 60 rơpâu liăn/kg. Drêng mâu ki pêt krí dêi hên mê yă chu iâ la kuăn pơlê xuân ối châ tê dêi ƀă yă ki châ xo tơkâ ing 35 rơpâu troh 40 rơpâu liăn/kg plâi sầu riêng Ri6, ing 45.000 liăn troh 50.000 liăn/sầu riêng Dona.

‘’Hơnăm kố yă tê tâng vâ pơchông ƀă hơnăm hdrối tâk mê kuăn pơlê xuân phiu ro tung krí plâi hơnăm kố. Tung la ngiâ, ƀă ƀơrô ngăn ‘na chiâk deăng tơring kô pơtối tơrŭm ƀă mâu cheăm xuân môi tiah khu mơdró ƀă kuăn pơlê vâ pơtối po rơdâ pêt loăng plâi kâ ki ai plâi hên tê châ liăn, malối cho plâi sầu riêng.

 Tơring kô tơkŭm hnê kuăn pơlê tung tơring xúa khoa hok kih thuât ƀă hnê pêt, hlối tăng tíu tê rôe, kơjo kum tơrŭm pêi pêt vâ tăng tíu rôe tơmeăm pêi lo dêi kuăn pơlê’’.

Hoàng Qui  chêh

Gương tơplôu ƀă tơbleăng