VOV4.Xơ Đăng - Pêi chiâk deăng kong pơlê Gia Lai dế hiăng tơniăn lĕm klêi kơ’nâi môi pơla ki ton khế hơnăm trâm pá xua tơdjâk ing pơreăng COVID-19. Kơnôm pêt mơjiâng tơmeăm tiô troăng krá kâk, xúa khoa hok kih thuât ƀă xúa hdrê nếo, tơmâng troh uâ mơdiê, mơjiâng inâi ƀă hía hé, tơdroăng pêi chiâk deăng dêi kong pơlê ôh tá xê to châ mơdêk ‘na pêi châ lo hên, dâi lĕm, mê ối thăm tơ’nôm hên tơmeăm nếo ki kơnâ liăn, châ tê mơdró hên tung kơchơ, kum kuăn pơlê pêi chiâk deăng ƀă khu tê mơdró tơniăn tuăn pêi lo liăn ngân, kế tơmeăm.

Tiê mơ’no dêi kơmăi tôh môi tiah inôa hlối rơvât phon ăm 3 sào pía pong ‘ngré ‘ngró tung kơpong hngêi hlâm, pôa Phan Văn Nguyên (ối a thôn Ia Sik, cheăm Ia Nhin, tơring }ư\ Păh, kong pơlê Gia Lai) tối ăm ‘nâi, pôa pêt pía kơtôu ‘ngré ‘ngró hiăng lối 2 hơnăm. Kơnôm ai tơmeăm ki dâi lĕm, mâu roh krí xo, pôa châ môi khu tê mơdró uâ mơdiê pro a kong pơlê Bình Dương kĭ tơkêa rôe ƀă yă cho 30 rơpâu liăn/1 kilô. Pôa Nguyên tối ăm ‘nâi pêt pía kơtôu ‘ngré ‘ngró thế mơ’no liăn rak ngăn hên laga pêi lo liăn châ hên tâ há:

‘’ ‘Na pía kơtôu ‘ngré ‘ngró kố, yă tơtro, pêt kô châ tơƀrê. Á pêt lối 2 hơnăm. 1 hơnăm châ 4 rơnó, 1 sap châ 3 tâ̆n tơdế . Ngăn tơdjuôm cho mơnhông mơdêk cheăng kâ a tơring }ư\ Păh, ôh tá ai loăng plâi ki lâi châ tơƀrê ƀă pêt pía kơtôu ‘ngré ‘ngró. Xua mê á rah xo pía kố vâ pêt mơjiâng’’.

Pôa Nguyên rak ngăn kơdrum pía kơtôu ‘ngré ‘ngró dêi rơpŏng

Pơ’lêh hdrê pêt ƀă mâu troăng kih thuât, xuân dế kum mâu khu tơrŭm pêi chiâk deăng ƀă ôm hyô Nam Yang tơniăn pêi lo liăn. Pôa Nguyễn Tấn Công – Kăn hnê ngăn Hô̆i đong pơkuâ Khu tơrŭm cheăm tối ăm ‘nâi, khu cheăng ai 110 khu tơrŭm cheăng, ƀă tâi tâng ƀăng pêt lối 200 ha ƀă 2 loăng plâi ki xiâm cho kơphế ƀă tiu. Tung dâng 5 hơnăm achê kố, khu tơrŭm cheăng mơhnhôk khu cheăng pêt tơvât ƀă plâi kâ ki kơnâ liăn môi tiah plâi mít, plâi sầu riêng, plâi ƀơr.

Tiô pôa Công, kơphế ƀă tiu dêi khu tơrŭm cheăng pơrá châ mâu khu tơrŭm cheăng kĭ tơkêa rôe ƀă yă kơnâ tâ kơchơ tê mơdró. Mơ-éa tơrŭm cheăng xuân hiăng mơjiâng châ tơƀrê mâu tơmeăm tiu djâ inâi Tiêu Lệ Chí, tơmeăm kơphế kơ-ốu châ pơkâ OCOP 3 hơlŏng râ kong pơlê. Nôkố, tíu cheăng dế mơjiâng hngêi kơmăi pro tiu hưh cơ, tơmiât troh tê ngi kong têa ê tơdrêng vâ thăm mơdêk ki kơnâ ăm tơmeăm pơ’leăng tiu, kum khu tơrŭm cheăng mơdêk pêi lo liăn.

Ƀăng tơnêi pêt tiu tiô troăng hưh cơ dêi Khu tơrŭm cheăng Nam Yang

Pôa Nguyễn Tấn Công tối ăm ‘nâi:

‘’Nôkố pêt tơvât, ôh tá pêt to môi tơdroăng, ôh tá po rơdâ ƀăng pêt môi tiah ton nah. Pêt tơvât vâ tơniăn pêi lo liăn, mơjiâng tơmeăm ki kơnâ châ tiô pơkâ tê ngi kong têa ê, tê a mâu kong têa môi tiah Châu Âu ƀă Mih. Kơnâ ‘na kong prâi. Mơnhên troăng prôk la ngiâ dêi ngin cho pêt mơjiâng tơmeăm krá tơniăn’’.

Nôkố, tâi tâng ƀăng pêt mơjiâng tơmeăm khoăng tung pêi chiâk deăng a kong pơlê Gia Lai cho lối 550 rơpâu 590 ha ƀă mâu loăng plâi ki xiâm, môi tiah: kơphế, kơxu, tiu, plâi kâ, loăng pơkeăng, báu, pôm loăng, kơtếo, alâi ƀă kơchâi drêh. Mâu hơnăm achê kố, mơhé pơreăng COVID-19 pro pá tung mơjiâng tơmeăm, pơto tơmeăm ƀă tê tơmeăm ngi kong têa ê tro tơdjâk, laga kơvâ pêi chiâk deăng kong pơlê Gia Lai tê châ lối 30.000 rơtal liăn/hơnăm, tung mê, krê kơvâ pêt tơmeăm khoăng châ lối 26.140 rơtal liăn. Hơnăm 2021, ki kơnâ mơjiâng tơmeăm dêi kơvâ pêi chiâk deăng châ 34,96% tâi tâng ki kơnâ ‘na cheăng kâ a kong pơlê.

Pôa Đoàn Ngọc Có – Kăn pơkuâ Khu pơkuâ ‘na chiâk deăng ƀă mơnhông thôn pơlê kong pơlê Gia Lai tối ăm ‘nâi, kong pơlê xuân hiăng mơjiâng châ 13 tơdroăng tơkêa bro pêt ƀă 18 kơpong mơjiâng tơmeăm tơkŭm ai xúa kơmăi kơmok rơxông nếo ƀă tâi tâng ƀăng dâng 3.490 ha ƀă mâu tơmeăm ki xiâm môi tiah: priât, plâi ƀơr, plâi sầu riêng, rơgá, hăng, tiu, kơphế, kơchâi drêh. Rơtế amê, nôkố kong pơlê hiăng ai lối 231 rơpâu ha mâu loăng plâi tŭm túa pêi pêt tiô pơkâ, tơrŭm tê.

Ƀăng deăng kơphế dêi kuăn pơlê pêi chiâk deăng Đăk Đoa tơdjêp ƀă khu tê mơdró dêi kong pơlê

Pôa Đoàn Ngọc Có tối ăm ‘nâi tơ’nôm, vêh pơ’lêh pêi chiâk deăng cho troăng pêi ton xŏn kum tơniăn ƀă mơdêk ki kơnâ:

‘’Kơvâ pêi chiâk deăng kô tơrŭm Khu pơkuâ Khoa hok Kŏng ngê̆ pêi pro tơtro tơdroăng mơjiâng inâi tơmeăm khoăng, mâu tíu ki pêt tơtro ƀă mâu tơmeăm pêi chiâk deăng; Tơrŭm ƀă Khu pơkuâ Kơmăi kơmok tê mơdró tơbleăng tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng dêi kong pơlê, mơdêk ki kơnâ tê ngi kong têa ê tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng, pơtối ai tơmeăm ki lĕm vâ tê ngi kong têa ê troh mâu kong têa ki pro pá môi tiah EU. Môi tơdroăng nếo cho thăm hbrâ ví kong prâi hơ’lêh, pro tơniăn rĕng tơdroăng kong prâi pro ôh tá tơniăn vâ pin tơniăn pêt mơjiâng tơmeăm tung pêi chiâk deăng’’.

Ƀă mâu tơdroăng mơ-eăm đi đo, nôkố kuăn pơlê pêi chiâk deăng ƀă kơvâ pêi chiâk deăng Gia Lai dế ai hên troăng tơmiât troh tơdroăng pêi chiâk deăng krá tơniăn, tơniăn ƀă mơdêk ki kơnâ drêng ai mâu tơdroăng ki pro ôh tá tơniăn dêi kơchơ tê mơdró.

Nguyễn Thảo chêh

A Sa Ly tơplôu ƀă tơbleăng