VOV4.Xơ Đăng - Ƀă ki kơnía dêi pơkeăng ƀă liăn ngân, tơdroăng ki pêt sâm Ngọc Linh châ kong pơlê Kon Tum tơmâng ngăn khât. Laga, ki khât gá ăm hlo vâ pêi klêi tơdroăng pơkâ troh hơnăm 2025 ƀăng tơnêi pêt “Quốc bảo” dêi kong pơlê châ dâng 4.500 ha môi tiah tơdroăng pơkâ Hneăng hôp khu kăn Đảng ƀô̆ kong pơlê rôh má 16, hneăng hơnăm 2020 – 2025 pơkâ mơ’no mê dế ối ai hên tơdroăng xơpá, tơvâ tơvân kal rĕng châ tŏng kum. Ƀai chêh dêi Khoa Điềm, ngế chêh hlá tơbeăng cheăng tung Rơ’jiu Việt Nam a Tây Nguyên ai chêh tối

Tiô Khu xiâm ngăn pêi chiâk [ă mơnhông mơdêk Thôn pơlê kong pơlê Kon Tum tối, [ă yă tê nôkố, pêt 1 ha sâm Ngọc Linh kơ’nâi 8 hơnăm châ xo dêi rơkâ lối 2,7 rơtal liăn. Xua mê loăng sâm Ngọc Linh châ ngăn cho hdrê loăng ki kơdroh kơklêa xăm kơtiê  ăm mâu hdroâng kuăn ngo cho loăng ki xiâm ăm mâu khu ‘no liăn mơjiâng pro tơmeăm khoăng. Ki pơxúa ăm hlo nhên la nôkố kuăn pơlê ki pêi chiâk,  malối mâu rơpo\ng kơtiê xơpá pêt sâm Ngọc Linh  xua ing liăn ‘no pêt apoăng lối hên, riên vâ pêt 1 ha loăng kal ai liăn ing 10 - 13 rơtal liăn. Pôa Vương Văn Mười, Kăn pho\ hnê ngăn Vi [an tơring Tu Mrông ăm ‘nâi, vâ pêt loăng sâm Ngọc Linh, kal tăng liăn vâ pêt apoăng mung liăn kum kuăn pơlê vâ ai liăn ‘no pêi cheăng kâ:

        ‘’Nôkố hdrê sâm môi kơ ’lo kloăng gá tê [ă yă 125 rơtuh liăn. Kố cho môi tơdroăng ki xơpá [ă rơpo\ng kơtiê vâ mơdêk po rơdâ tơnêi pêt Sâm vâ kơdroh kơklêa xăm kơtiê. Nôkố [ă kơxo# liăn ăm mung ing Hngêi rak liăn mê rêm hơnăm  xuân châ hngêi rak liăn Xiâm tơnêi têa pơcháu ăm mâu kong pơlê, mâu tơring ăm kuăn pơlê mung. La kơxo# liăn ăm mung ôh tá hên.

          Tơvâ kơ Luât xuân dế cho tơdroăng ki pá  tung tơdroăng mơdêk pêt sâm Ngọc Linh dêi kong pơlê Kon Tum. Hơnăm 2013, kong pơlê hiăng pơkâ kơxo# 269 k^ Pơkâ mơnhông mơdêk pêt sâm Ngọc Linh dêi Kon Tum  pơla hơnăm 2012 - 2020, tơdroăng pêi pro vâ troh hơnăm 2030 [ă tâi tâng tơnêi  pơkâ pêt lối 31.700 ha.

Xo hdrê loăng sâm Ngọc Linh ing kơdrum mơdâ djâ pêt

Laga ai lối 50% tơnêi châ pơkâ pêt sâm tung kơpong kring vế kơtăng dêi kong kân, la tiô Luât kong hơnăm 2017, tơdroăng tơdjâk a kong kân cho ôh tá chiâng phêp tơkéa vâ tối ôh tá chiâng pêt sâm Ngọc Linh pá kơdâm kong kố.

Pôa Nguyễn Tấn Liêm, Ngế pơkuâ ngăn pêi chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk thôn pơlê kong pơlê Kon Tum ăm ‘nâi, vâ tah ki tơvâ tơvân, hơnăm 2019 kong pơlê Kon Tum mơjiâng troăng rơhlâ mơnúa, pơkâ lối 1.200 ha kong tung Kơpong rak ngăn kong Ngọc Linh vâ pơtối rak kong, tơru\m [ă mơnhông mơdêkk pêt sâm Ngọc Linh [ă mâu túa loăng nhâ pơkeăng chêh pơtroh ăm Khu xiâm ngăn pêi chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk thôn pơlê, la troh nôkố xuân hâi ai tơdroăng ki tiâ. Tiô pôa Nguyễn Tấn Liêm kal ai luât pơkâ ăm tơdroăng pêt sâm Ngọc Linh tối krê [ă nhâ loăng pơkeăng tối tơchoâm pêt kơdâm kong kân:

        ‘’ Vâ tối rak ngăn kong pin thế rak. La tơdroăng ki ê vâ ai tơdroăng cheăng kâ pá kơdâm kong [ă loăng sâm Ngọc Linh xuân môi tiah mâu hdrê loăng nhâ pơkeăng ki ê pêt pá kơdâm kong kân tâng tro a kong ki kân dêi tơnêi têa  tâng ôh tá ăm ôh cho pá kơ kuăn pơlê. Má péa nếo kô pro ai tơdroăng tơtrâ tơhôu pơla Khu rak Ngăn Kong kân nhâ loăng kong kế Ngọc Linh [ă kuăn pơlê a kơpong ki mê, tơdroăng rak ngăn  kong xơpá ăm Khu ki rak ngăn. Pâ thế cho tung kong kân tơnêi têa ăm pêt hên iâ to lâi kơpêng hr^ng, klêi mê  a kơlo ki lâi vâ ai péa la kuăn pơlê tí tăng cheăng kâ xêh pá kơdâm kong’’.

Châ ngăn kố cho loăng ‘’Quốc bảo’’ dêi Việt Nam, tung mâu hơnăm achê kố rêm râ mâu kăn [ă mâu kơvâ cheăng hiăng ‘măn hên tơdroăng tơmâng vâ mơnhông mơdêk pêt loăng Sâm Ngọc Linh (Sâm Việt Nam) tung inâi  tơmeăm tơnêi têa dêi tơdroăng mơnhông mơdêk pê lo tơmeăm tơnêi têa troh hơnăm 2020.

Pêt hdrê sâm Ngọc Linh

          Troh nôkố a 9 to cheăm  kơpong ki ai chêh tơnêi tơníu a péa tơring Tu Mrông [ă Đăk Glei dêi kon Tum ai vâ chê 1.200 rơpo\ng; 30 khu rơpo\ng, tôh tơru\m pêi pêt [ă 5 khu mơdró hiăng pêt lối 24,8 rơtuh xiâm sâm Ngọc Linh pá kơdâm kong ki rơdâ 1.151 ha  kong ki chiâng xêh.

Sâm Ngọc Linh pêt pá kơdâm loăng kân ki chiâng xêh

Laga, tiô pôa Đoàn Trọng Đức, Kăn pho\ pơkuâ Khoa hok  [ă kơmăi kơmok  kong pơlê Kon Tum, nôkố loăng sâm Ngọc Linh xuân hâi ai pơkâ ki nhên khâtt ‘na kih thua#t râ tơnêi  têa, kong pơlê thế pơkâ tro kih thua#t pêt sâm pơtân. Tơdroăng ‘na xéa ngăn, mơnhên ngăn sâm Ngọc Linh xuân tung tơdroăng ki môi tiah há:

         ‘’Nôkố ‘na  sâm Ngọc Linh mê pin hâi ai pơkâ nhên kih thua#t tơnêi têa. Nôkố a mâu pơkâ ki nhên tro kih thua#t ‘na pêt loăng sâm kong pơlê pơkâ môi tơdroăng pêii pro ki tro pơtân. Quảng Nam xuân ai pơkâ  nhên tro kih thua#t [ă Kon Tum xuân ai pơkâ nhên tro kih thua#t. Pâ thế Khu xiâm ngăn pêi chiâk deăng  [ă Khu xiâm ngăn ‘na Khoa hok re\ng pơkâ nhên kih thua#t. Péa nếo cho mơnhông mơdêk inâi sâm Ngọc Linh, pak^ng pêi pro mâu pơkâ kih thua#t  ‘na xiâm rêi nôkố mê a châ ‘nâi pin xuân hâii ai pơkâ tro, pơkâ séa ngăn, mơnúa ngăn ‘na sâm Ngọc Linh vâ ‘nâi kơ ‘nó ki phá [ă mâu sâm ki ê’’. 

          Tơdroăng pơkâ hneăng hôp mâu Đảng bộ kong pơlê Kon Tum roh má 16, hneăng hơnăm 2020 – 2025 pơkâ tơdroăng pêi pro troh hneăng ki po rơdâ tơnêi pêt sâm  Ngọc Linh tâk dâng 4.500ha [ă dâng 10.000 ha mâu loăng nhâ pơkeăng ki ê. Kong pơlê mơ-eăm chiâng kơpong pêt nhâ loăng pơkeăng ki ê. Kong pơlê mơ-eăm chiâng kơpong pêt nhâ loăng pơkeăng ki kal dêi tơnêi têa [ă chiâng Tíu xiâm pêi pêt nhâ loăng pơkeăng ki kân dêi tơnêi têa. Vâ pê klêi pơkâ mê, nếo a chê kố  a rôh pêi cheăng [ă Khu kăn ki pêi hnoăng cheăng dêi khu xiâm ngăn pêi chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk thôn pơlê ‘na tơdroăng ‘no liăn pêi pêt, uâ pơliê pro [ă troăng rơhlâ po rơdâ pêt sâm Ngọc Linh, kong pơlê Kon Tum hiăng pâ thế [ă pâ khu xiâm re\ng tí tăng ‘nâi ple\ng tối ăm Chin phuh tah tơdroăng ki ối pá tơvâ tơvân nếo tối mê vâ tơ’lêi hlâu tung tơdroăng vâ mơdêk pêt sâm Ngọc Linh./.

Khoa Điềm chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng