VOV4.Xơ Đăng - Yă phon rơvât, tơmeăm chĕm ăm mơnăn mơnoâ xuân môi tiah tơmeăm xúa pro tơmeăm đi đo tâk hên pro kuăn pơlê pêi chiâk deăng Dak Lak trâm pá tung mơ’no pêt mơjiâng kế tơmeăm. Laga, a hên kong pơlê, kuăn pơlê pêi chiâk deăng, khu tê mơdró hiăng ‘’tah lôi tơdroăng pá puât’’ ăm dêi tơná ƀă tơdroăng xúa kơdôu, hnông tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng vâ pro phon rơvât, xúa pêi chiâk deăng rơkê vâ kơdroh kơxo# liăn pêt mơjiâng tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng.

Pôa Đỗ Hữu Ninh ối a thôn Tân Phú, cheăm Ea Nuôl, tơring Buôn Đôn ai lối 2 ha kơphế, tiu ƀă pêt tơvât mâu hdrê loăng plâi kâ tung kơdrum. Pôa ăm ‘nâi, rêm hơnăm rơpŏng hngêi thế ’no ing 35-40 rơtuh liăn rôe phon hoă hok. Drêng yă phon to kơnâ, pôa xúa mâu tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng môi tiah kơtôu kơphế hrái báu, kông hnông alâi klêi mê pro mơ-ŭm chiâng phon vâ rơvât loăng plâi.

Lối môi hơnăm kố pôa xúa phon vi sinh pro mơ-ŭm ing mâu kơtôu kơphế, kông, mơnoh rơvât ăm loăng plâi, ôh tá xê to pro ăm tơnêi hơpok lĕm, rak vế hyôh kong prâi mê ối kơdroh kơxô̆ liăn ‘no tung pêi chiâk:

‘’Hdrối nah, rơvât phon NPK, phon hoă hok la nôkố rơvât to mâu phon hlá nhâ kơtôu kơphế ki hiăng mơ-ŭm gá pơxúa. ‘Na phon hoă hok rêm hơnăm rơvât 1 hơnăm yă 35 rơtuh liăn la nôkố pro mơ- ŭm  phon vi sinh sap 4 - 5 rơtuh liăn hiăng ai phon vâ rơvât a kơdrum 2 ha, rơvât ngăn to kâi’’.

Pôa  Đỗ Hữu Minh xúa eâk tơpái vâ păn ôa

Ƀă khu pêi cheăng tơrŭm pêi chiâk ƀă ôm hyô Phú Nông Ƀuôn Đôn, tơring Ƀuôn Đôn, mê tơdroăng xúa mâu kơtôu kơphế kông hnông alâi pro phon vâ pơtối xúa nếo  hiăng châ mâu ngế tung khu pêi cheăng tơrŭm pêi rơkê xua hiăng hmâ. Tung pơla pêi vâi pêi tiô tơdroăng ing apoăng troh mơ’nui, tâi tâng mâu kế ki hvât lôi vêh châ pro tơmeăm vâ xúa tung pêi chiâk nếo.

Pôa Trần Văn Toàn, Ngế pơkuâ khu pêi cheăng tơrŭm ăm ‘nâi, túa pêi cheăng ki tiah kố vâ pêi lo tơmeăm tơniănn, tơ-brê, kơdroh ki mơ’nhiê, ki lŭp má lôi kơdroh hên mơ’no tah pá kong:

‘’Vâ kơdroh kơxô̆ liăn ‘no mê mâu tơmeăm pêi lo ing păn mơnăn xúa mâu êak mơnăn pro phon kô chiâng vâ păn oâ ngâng klêi mê xo mâu ôa pro mơdrăn chĕm í, peâp, chĕm ká kô kơdroh kơxô̆ liăn ‘no apoăng. Mơ-eăm hnê kuăn pơlê pêi chiâk deăng tiô tơdroăng pơ’lêh klêng tê vâ kơdroh kơxô̆ liăn ‘no mơdêk ki pơxúa pêi lo tơmeăm drêng tơmeăm pin tê xuân ối châ tiô  pơkâ’’.

Kơtôu kơphế châ kuăn pơlê pêi chiâk pro mơ-ŭm vâ pro phon hưh cơ

Tơdroăng pêi chiâk pơ’lêh klêng tê xuân cho túa ki hên khu mơdró a Dak Lak hiăng hmâ ƀă ‘’yă phon to kơnâ’’ hlối hnê kuăn pơlê pêi chiâk krúa tơniăn ton hơnăm, kơdroh tơdroăng xúa phon hoă hok, pơkeăng xôh kơdê ôa hdrong. Pôa Phạm Hữu Thời, Ngế xiâm pơkuâ kŏng ti pêi cheăng tiô rơnó  Nhất Thống, tíu pêi cheăng ki hmâ  pêi pro, tê mâu tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng hưh cơ, ăm ‘nâi:

‘’Pêi chiâk deăng hưh cơ cho pêi chiâk deăng pơ’lêh klêng tê mê vâ tối iâ tơdjâk troh yă tê ing phon tơvât pá gong. Xua tung pơla pêi pro chiâng ai phon, xiâm mơdrăn kâ amê ƀă xuân vâ ai tiô pơkâ tung tơdroăng pơkâ hưh cơ cho thế pro xiâm trếo kơhiâm a kơdrum deăng mê thế châ ki iâ gá 50% ăm tơdroăng păn mơnăn xuân môi tiah rơvât phon ăm loăng  plâi’’.

Dak Lak cho kong pơlê ai tơdroăng pêi chiâk deăng hên túa mê tơmeăm, xúa ing mâu kế hvât lôi môi tiah mâu kông, hnông alâi, kơtôu kơphế. Kố cho tơdroăng ki mơnhông pêi chiâk krá tơniăn tiô troăng rơhlâ pơ’lêh tơniăn. Tú pêi cheăng pơ’lêh klêng têa pêi lo tơmeăm tơniăn krúa, tơ-brê, kơdroh hvât tơmeăm pa gong.

Malối tung pơla yă tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng to kơnâ môi tiah nôkố, tơdroăng xúa mâu kơtôu kơphế, kông, hnông alâi hrái báu ƀă hên ki ê vâ pro phon kô châ kơdĭng hên liăn mơ‘no.

Hương Lý chêh

Gương tơplôu ƀă tơbleăng