VOV4.Xơ Đăng - Tung pơla hdrối nah, klêi kơ’nâi hơ’lêh nếo túa pêi cheăng, hên khu pêi cheăng tơrŭm pêi chiâk deăng a Gia Lai hiăng pêi pro châ tơdroăng ki hơ’lêh tung mơjiâng pro, tê mơdró. Kơnôm châ tơkŭm po tro, mâu khu pêi cheăng tơrŭm hiăng mơdêk mâu kơxô̆ liăn vâ tơƀrê tung pêt mơjiâng, hnối mơjiâng inâi, kum mâu rơpŏng kuăn pơlê ki tơrŭm cheăng mơdêk kơlo rêh ối. Ngế chêh hlá tơbeăng ai chêh tối ‘na tơdroăng ki ai khât kố a kong pơlê Gia Lai.

Khu pêi cheăng tơrŭm pêi chiâk deăng Chư A Thai, cheăm Ia Ke, tơring Phú Thiện cho môi tung mâu tíu pêi cheăng khên tơnôu hơ’lêh chiâng túa pêi cheăng tơrŭm tiô túa nếo a hơnăm 2016. Lối 6 hơnăm “hơ’lêh”, Khu pêi cheăng tơrŭm Pêi chiâk deăng Chư A Thai hlo ai hên tơdroăng ki hơ’lêh kơhnâ drêng tơrŭm châ lối 215 ha vâ pêt báu 2 rơnó, tung mê ai 140 ha báu ki lĕm tiô túa pơkâ VietGAP. Rêm hơnăm, Khu pêi cheăng tơrŭm tê 300 – 400 tâ̆n phái ki lĕm ăm kơchơ mơdró.

Nếo a chê kố, “Phái Phú Thiện” dêi khu pêi cheăng tơrŭm hiăng châ rah xo kế tơmeăm pêi chiâk deăng thôn pơlê ki xiâm dêi kong pơlê hơnăm 2022 ƀă hiăng châ mơnhên phái OCOP 4 hơlŏng. Pôa Phạm Ngọc Nghĩa, Kăn hnê ngăn Hô̆i đong Kuan trĭ, Kăn pơkuâ Khu pêi cheăng tơrŭm Pêi chiâk deăng Chư A Thai ăm ‘nâi, pơla hdrối kố nah, Khu pêi cheăng tơrŭm châ Khu xiâm ngăn chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê rah xo mơjiâng Khu pêi cheăng tơrŭm pêi chiâk deăng tiô túa sap hơnăm 2022 – 2025.

Xua mê, tíu pêi cheăng kố kô mơdêk tơrŭm pêt tiô tơdroăng ki kơnía dêi phái dâi lĕm vâ po rơdâ kơchơ tê.

“Châ tơdroăng tơmâng ngăn sap ing rêm râ, kơvâ cheăng sap ing kong pơlê troh tơring hiăng kum ăm Khu pêi cheăng tơrŭm pêi klêi mâu troăng hơlâ tŏng kum, troăng pơkâ dêi Khu pêi cheăng tơrŭm vâ sap ing mê Khu pêi cheăng tơrŭm hơ’lêh tơdroăng tơkŭm po, tơdroăng rơkê dêi kơmăi kơmok, vâ pro tiah lâi Phái Phú Thiện rế hía rế kơhiâm tâ ƀă hơ’lêh tá inâi, tơdrong”.

Rơtế veăng tơrŭm pêt tiô pơkâ ki pêt kân tơtro ƀă tơdroăng ki xúa kơmăi kơmok ki chal nếo nôkố vâ mơdêk pêt, dâi lĕm, kơnâ ăm mâu kế tơmeăm pêi chiâk deăng xuân cho tơdroăng pơkâ dêi Khu pêi cheăng tơrŭm Pêt, Tê mơdró ƀă Ôm hyô Ia Mơ Nông, tơring Čư̆ Pah. Khu pêi cheăng tơrŭm nôkố ai 9 ngế ƀă 27 tôh tơrŭm pêt dâng 800 ha kơphế, krui kơxái ƀă sầu riêng. Rêm khế, Khu pêi cheăng tơrŭm tê ăm Kŏng ti pêi cheăng tiô rơnó Quicornac (Kơpong cheăng ƀă kơmăi kơmok Trà Đa, pơlê kong kơdrâm Plei Ku sap ing 400 – 500 tâ̆n krui kơxái.

Pôa Lê Văn Thanh, Kăn hnê ngăn Hô̆i đong Kuan trĭ, Kăn pơkuâ Khu pêi cheăng tơrŭm ăm ‘nâi:

“Tung pơla sap ing hơnăm 2019 troh hơnăm 2022 hiăng tơkâ luâ môi rôh ki ton gá xơpá khât, xua pơreăng tâ tú ƀă tơdroăng pơkâ khu pêi cheăng tơrŭm tiô túa nếo xơpá pêi cheăng. Pơxiâm nếo châ hriăn ngăn mâu kong pơlê, mâu khu pêi cheăng tơrŭm mơnhông, pin nếo xúa tung khu pêi cheăng tơrŭm. Troh nôkố xuân hiăng châ hên tơdroăng ki tơƀrê, má môi Khu pêi cheăng tơrŭm xuân tơbleăng veăng tung to lâi tơdroăng tơkêa môi tiah VNsat kum tôh têa tiô kơmăi kơmok ki nếo, troăng mot tung kơpong pêt, kơmăi kơmok xúa”.

Nôkố, ki hên mâu khu pêi cheăng tơrŭm a kong pơlê Gia Lai hiăng châ hơ’lêh, tơkŭm tiô Luât Khu pêi cheăng tơrŭm hơnăm 2021. Mâu khu pêi cheăng tơrŭm hơ’lêh hiăng hlo tơƀrê tung pêt mơjiâng, tê mơdró, mơdêk tơdroăng ki tơniăn krê xêh, mơdêk ivá ƀă túa pêi cheăng mơdêk pêi lo liăn ăm mâu ki veăng tơrŭm cheăng.

Kong pơlê Gia Lai dế tơkŭm tŏng kum mâu khu pêi cheăng tơrŭm po rơdâ mâu kơxô̆ ngế tơrŭm cheăng, túa pơkâ tê mơdró, kơdĭng liăn, kế tơmeăm, xúa kơmăi kơmok chal nếo, hơ’lêh kơxô̆. Tơdroăng kố kô kum bro ivá mơdêk cheăng kâ kuh pú hên, khu pêi cheăng tơrŭm tơƀrê, mơnhông krá tơniăn tung pơla nếo.

Pôa Nguyễn Thế Hùng, Kăn xiâm hnê ngăn Khu pêi cheăng Tơrŭm kong pơlê Gia Lai kô tơpui ‘na tơdroăng cheăng pêi dêi mâu khu pêi cheăng tơrŭm pêi chiâk deăng ƀă tơdroăng tơkêa bro mơdêk ki tơ-brê dêi khu pêi cheăng tơrŭm, ki kong pơlê Gia Lai kô tơbleăng tung la ngiâ.

-Pôa kô tối ăm ‘nâi ƀă mâu tơdroăng ki u ối tung tơdroăng cheăng kâ pú hên ƀă khu pêi cheăng tơrŭm kong pơlê Gia Lai ta troh nôkố?

-Pôa Nguyễn Thế Hùng: Tung kong pơlê Gia Lai ai 377 Khu pêi cheăng tơrŭm, tung mê Khu pêi cheăng tơrŭm pêi chiâk ki hên dâng 80%. Mâu Khu pêi cheăng tơrŭm hiăng mơjiâng tơdroăng tơkêa tê mơdró, vâ tơrŭm xuân môi tiah krếo hên ngế mot tung pêi cheăng pêi lo tơmeăm, ngăn tơdjuôm mâu ngế tung khu pêi cheăng kơhnâ. Mâu Khu pêi cheăng tơrŭm pêi cheăng ôh tá tơƀrê mê ai tơdroăng ki xiâm, apoăng vâ tối troh cho tơdroăng rak ngăn dêi mâu kăn dêi Khu pêi cheăng tơrŭm, tối tơdjuôm cho ôh tá rơkê ƀeăn. ‘Na tơdroăng pêi cheăng tê mơdró xuân hâi châ tiô pơkâ, ‘na ki rơkâ dêi mâu ngế tung Khu pêi cheăng tơrŭm ối iâ, xua mê vâ mơnhông mơdêk mâu ngế tung khu ối trâm hên xơpá.

Mâu Khu pêi cheăng tơrŭm ôh tá ai liăn pêi cheăng. Luât pơkâ tŏng kum, mung tơnêi mơjiâng pro tíu pêi cheăng xuân môi tiah mâu tíu pêi pro tê mơdró ối tơvâ tơvân tung luât tơnêi xua mê kal thế ai tơnêi ăm Khu pêi cheăng tơrŭm vâ pêi cheăng ai kơpong pêi chiâk, hngêi kơmăi pêi cheăng tê mơdró tối tơdjuôm ối trâm hên xơpá.

-Ô pôa hlo ki khât gá tung la ngiâ tơdroăng pơkâ mơnhông tơ-ƀrê mâu khu pêi cheăng tơrŭm cho ki klâi?

-Pôa Nguyễn Thế Hùng: Pơkâ ing nôkố ta troh hơnăm 2025 tiô pơkâ dêi Vi ƀan hnê ngăn kong pơlê mơ-eăm châ 60% Khu pêi cheăng tơrŭm pêi cheăng kơhnâ rơkê, vâ châ pêi pro tơdroăng mê, pơkâ thế pêi ối iâ má môi ai 35% cho kăn ƀô̆ rak ngăn thế châ hriâm ki iâ gá thế ai hriâm troh râ cao đẳng, đại họk, thế châ tơrŭm pơla khu pêi cheăng tơrŭm ƀă mâu khu mơdró dâng 35%, ing mê tơleăng mơnhên klêi mâu khu pêi cheăng tơrŭm ki pêi cheăng bú mơhno inâi la pêi cheăng ôh tơƀrê.

Ƀă hnoăng cheăng pêi dêi tơná, ki hdrối kô séa ngăn, tối nếo mâu khu pêi cheăng tơrŭm ƀă mâu khu mơdró mơjiâng kơxô̆ liăn tŏng kum mơnhông khu pêi cheăng tơrŭm tiô Pơkâ 45 dêi Chin phuh. Pakĭng mê kơjo kum ƀă tơdroăng djâ mâu sinh viên ki hriâm troh kao đăng, đăi hok lăm pêi cheăng a Khu pêi cheăng tơrŭm, pro ti lâi vâ mâu luât pơkâ troh ƀă Khu pêi cheăng tơrŭm.

-Vâ pêi tro mâu pơkâ mê, Khu veăng tơrŭm tung Khu pêi cheăng tơrŭm kô pro tiah lâi, ô pôa?

-Pôa Nguyễn Thế Hùng: Khu veăng tơrŭm tung Khu pêi cheăng tơrŭm kong pơlê Gia Lai ƀă hnoăng cheăng kring vế, tơmâng tŏng kum ki pro pơxúa ăm Khu pêi cheăng tơrŭm xuân môi tiah kơ koan xiâm ki ối tơdế rá dêi Khu pêi cheăng tơrŭm ƀă mâu kơ koan Đảng, Tơnêi têa ƀă mâu kơvâ cheăng. Ing mê tơbleăng pêi tro mâu pơkâ dêi Vi ƀan hnê ngăn kong pơlê xuân môi tiah mâu luât pơkâ tŏng kum vâ Khu pêi cheăng tơrŭm châ pêi, ki hdrối kô pơtối séa ngăn, tối nếo mâu Khu pêi cheăng tơrŭm. Ing mê kô tơkŭm pêi tơdroăng cheănng ki kal ƀă Khu pêi cheăng tơrŭm pêi chiâk deăng pro ti lâi vâ châ tơrŭm krá pơla Khu pêi cheăng tơrŭm ƀă mâu khu mơdró vâ ai hên tơmeăm pê lo  lĕm tơƀrê  xuân môi tiah tơniăn tíu tê tơmeăm pê lo ƀă mơngế ki pêi.

Má péa nếo kô mơdêk mâu tơmeăm pêi lo châ mơnhên tối lĕm krá, má môi tơmeăm pêi lo OCOP. Tung kong pơlê, mâu Khu pêi cheăng tơrŭm veăng pêi pro tơmeăm châ mơnhên OCOP xuân hên, mê cho mâu tơmeăm ki hmâ pêi dêi kong pơlê, dêi kơpong Tây Nguyên. Troh nôkố, mâu tơmeăm pêi lo xuân châ  mơdêk tơrŭm ƀă mâu kơvâ cheăng tơkŭm tơbleăng, ăm mâu Khu pêi cheăng tơrŭm veăng po kơchơ vâ tơbleăng tê tơmeăm pêi lo dêi Khu pêi cheăng tơrŭm xuân tơdjâk kân troh tơdroăng mơnhông mơdêk cheăng kâ-rêh ối dêi kong pơlê, malối cho mơnhông pêi chiâk deăng.

-Mơnê kơ pôa ! 

Hoàng Qui/VOV Tây Nguyên/Tơplôu: Katarina Nga - Gương