VOV4.Xơ Đăng - Mâu kong tơring, cheăm ki pêt hên plâi sầu riêng dêi kong pơlê Dak Lak dế hbrâ vâ mot tung rơnó krí ki hên. Kố cho roh ki Tơdroăng pơkâ chêh kơthô ‘na tơdroăng tí tăng séa mơnhên ngăn tơdroăng kĭ tơkêa tê plâi sầu riêng kô châ tê ’mot tung kong têa Sinuâ, po troăng ăm tơdroăng tê mơdró plâi ki châ tro tioô troăng pơkâ. A tơring Krông Pač, tíu ki tơkŭm hên kơdrâm khu tí tăng rôe, mơ’no tê plâi sầu tiêng ki hên má môi dêi kong pơlê Dak Lak, hiăng hlo ai tơdroăng ki phiu ro ing roh ki kố.

Maluâ tá hâi teăm troh rơnó krí plâi ki xiâm la kơdrum plâi sầu riêng lối 2 ha dêi rơpŏng nâ Lê Thị Thanh Thúy ối a thôn Ƀuôn Dung, cheăm Ea Yông, tơring Krồng Pač, kong pơlê Dak Lak hâi ki lâi xuân ai mơngế tí tăng kơ-êng vâ rôe. Nâ Thúy tối ăm ‘nâi: Yă plâi sâu rỉêng dế to kơnâ, dế ối a kơlo vâ chê 50 rơpâu liăn 1 kg, tâk kơnâ luâ tâ 2 hdroh tâng vâ pơchông ngăn ƀă rơnó hdrối. Kơlo yă ki kố hiăng bê vâ kum ăm tơdroăng ki mâu chiâk deăng kơdroh plâi iâ xua rơnó mê drêng loăng lo reăng.

Nâ Thúy pói tơngah tơdroăng ki krí a rơnó ki xiâm kô kum ăm plâi sầu riêng ai yă kơnâ:

‘’Nôkố, Tơnêi têa hiăng kĭ tơkêa mê rơpŏng á hơniâp ro ‘nâng, vâi krâ-nhŏng o dế phiu ro păng ‘nâng. Hơnăm nah, ai hên rơpŏng hngêi tê dêi ai 20 rơpâu liăn, 22 rơpâu liăn, ai ngế ‘nâ tê châ 25 rơpâu liăn 1 kg la hơnăm kố yă hiăng to kơnâ châ péa hdroh. Yă tê tiah mê kuăn pơlê ngin kơdo mơ-eăm ‘no liăn rôe phon vi sinh, phon hưh cơ ki krúa vâ plâi kơtốu hên, dâi lĕm vâ châ mơ’no tê hên. Hdrối mê hía nah, athế tê ăm mâ khu mơdró, khu mơdró mơ’no liăn troh alâi mê ngin ôh tá ‘nâi, yă ga xuâ tá ti tơniăn ôh’’.

Ti xê to ƀă mơgế ki pêt loăng plâi sầu riêng, mê mâu khu ki tí tăng rôe plâi, uâ mơdiê plâi sâu riêng xuân phiu ro drêng hlo ai Tơdroăng pơkâ ki mơ’no hlá kơthô hiăng châ kĭ tơkêa. Tiô pôa Lê Anh Trung Kăn pơkuâ ngăn kơpong pêt mơjiâng hdrê loăng ối tung Kŏng ti tơlo liăn cheăng rôe ‘mot kế tơmeăm Dũng Thái Sơn, ối a cheăm Ea Kênh, tơring Krông Pač, kong pơlê Dak Lak tối: Kố cho roh ki tơ’lêi ƀă khu mơdró kâ mơ’no tê plâi sầu riêng.

Sầu riêng cho loăng plâi ki pro pơxúa hên cheăng kâ ăm kuăn pơlê Dak Lak

Xua ga, hdrối vâ ai tơdroăng pơkâ kơthô kố, maluâ khu mơdró kâ hiăng mơjiâng tơrŭm cheăng  ƀă chêh bro hlá mơ-éa ăm mah kơxô̆ kơpong, la plâi sầu riêng xuân bu mơ’no tê tro tiô tơdroăng pơkâ, athế tơkâ luâ mâu tíu ki pá puât mê khoh pro yă to kơnâ:

‘’Sap ing hơnăm 2020, ngin xuân hiăng tơrŭm cheăng ƀă kơpong ki pêt plâi sầu driêng ai 33 mah kơxô̆ ăm kơpong ki pêt 1 rơpâu 160 ha. Tơdrêng amê, ngin ai 9 tíu ki vâ tâ tung kơthung ƀă hngêi ki kân vâ’măn plâi dâng 60 rơpâu met karê, tơxâng vâ rôe ‘măn mâu plâi ki tơrŭm mơdró ƀă ngin, tâi tâng kơxô̆ ki mê ai 200 rơpâu tâ̆n rêm hơnăm.

Troh a chôu phut nôkố, ngin hiăng tơrŭm ƀă 20 khu pêi cheăng ki pêt plâi sầu riêng tâi tâng kân rơdâ lối 6 rơpâu ha. Tung mê, tơdroăng ki chêh bro hlá mơ-éa xuân kal athế rĕng ai mah kơxô̆ hdró kơpong ki pêt mê ngin nếo klêi pro hô sơ lối 2 rơpâu 500 ha’’.

Tiô tơdroăng riân ngăn Dak Lak dế nôkố ai vâ chê 17 rơpâu ha plâi sầu riêng  tung mê, ai 15 rơpâu ha cho pơla dế krí tê, tâi tâng kơxô̆ plâi sầu riêng kố châ dâng 140 rơpâu tâ̆n. Tâng vâ riân ngăn rêm hơnăm ai troh 70% kơxô̆ plâi sầu riêng Dak Lak châ mơ’no tê troh a kong têa Sinuâ tiô troăng tê mơdró ki kŭn. Tung mê, Krông Pač cho môi tung tơring ki ai ƀăng chiâk deăng kân má môi, ai 4 rơpâu ha, hơnăm nah tê châ dâng 50 rơpâu tâ̆n.

Sầu riêng hbrâ vâ mơ’no tê ngi kong ê

Nâ Ngô Thị Minh Trinh, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan tơring Krông Pač tối ăm ‘nâi: Inâi sầu riêng Krông Pač hiăng châ kring vế, rak ngăn. Tơring kô kum pro tơ’lêi hlâu vâ khoh châ mơ’no tê hên troh kong têa ê:

‘’Drêng Vi ƀan hnê ngăn tơring Krông Pač châ Khu ngăn ‘na tuăn ngôa rơkê mơnhên tối inâi sầu riêng dêi khu pơkuâ cheăng tơchoâm. Tơring hiăng hnê tối ăm mâu kuăn pơlê akố thăm mơdêk tung rak vế plâi sâu riêng dâi lĕm, tơkôm drêng châ mơ’no tê a rơnó ki kân ah athế tơtro tiô tơdroăng ki peăng khu ki vâ rôe.

Tung mâu khế hơnăm hdrối mê hía nah, tơring xuân hiăng thăm mơdêk tung tơdroăng mơjiâng mâu troăng hơlâ ki pơkâ môi tiah VietGAP, klêi mê, vâi krâ nhŏng o pêt tiô túa hưh cơ. Pakĭng mê, tơring pơtối chêh inâi ăm mah kơxô̆ kong, dế nôkố tơring xuân hiăng kum châ 1 rơpâu 40 ha mah kơxô̆ kơpong ƀă ngin xuân hiăng pơtối pơkâ mơ’no vâ kum dâng 1 rơpâu ha nếo’’.

Pôa Vũ Văn Côn, Kăn phŏ ngăn ‘na chiâk deăng-mơnhông thôn pơlê dêi kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi: Maluâ vâ mơ’no tê plâi sầu riêng ngi kong têa Sinuâ, sầu riêng Việt Nam athế tơtro tiô mâu tơdroăng pơkâ thế ‘na krúa lĕm, ôh tá ai pơkeăng xôh oâ hdrong ki krêa, athế tâ tung kơthung tơniăn. Tơdroăng ki mơ’no tê athế ai tŭm inâi khu mơdró, mah kơxô̆ kơpong. Pakĭng mê, drêng pêi pêt, khu mơdró kâ, kuăn pơlê kal athế ai mơhno hlá mơ-éa ki chêh tối, hô sơ ‘na tơdroăng mơdâ pêt, rak ngăn, krí xo, ‘măn rak ki peăng Sinuâ pơkâ thế.

Tơdroăng ki plâi sầu riêng Việt Nam châ mơ’no tê hên troh a kong têa Sinuâ kô ai pơxúa kân khât ăm mâu kơpong ki pêt plâi sầu riêng dêi kong pơlê. Pôa Vũ Văn Côn tối:

‘’Hdrối nah, mơdró tê plâi ôh tá tro tiô troăng pơkâ, nôkố hiăng châ tro tiô pơkâ xuân tí mê, tâng plâi sầu riêng hiăng châ pêi mơjiâng krúa lĕm kô châ mơ’no tê ki vâ iâ hlái ai 70% châ troh a kong têa Sinuâ, klêi mê, ối ai tá mâu tơdroăng pơkâ ki ê nếo, la ki nhên ga, plâi ki châ mơ’no tê troh a Sinuâ kô tâk hên ƀă yă xuân to kơnâ há’’.

Tuấn Anh chêh

Nhat Lisa tơplôu ƀă tơbleăng