VOV4.Xơ Đăng - Mâu mơdrăn, tơmeăm chĕm mơnăn pơtối to kơnâ yă, tung pơla mê, yă tê hơ’nêh chu hiăng kơdroh ó, pro mơngế păn chu a Dak Lak trâm hên pá puât. Kơ koan ki ngăn ‘na păn mơnăn hiăng pơkâ thế kơdroh tơdroăng rôe mơdrăn a kơchơ, mê athế pêi pêt, mơjiâng xêh mâu tơmeăm ki vâ pro mơdrăn chĕm ăm mơnăn. Troăng ki pêi pro a la ngiâ, mê mâu pơlê cheăm kal athế hơ’lêh pêt mơjiâng mâu pôm plâi kơchâi nhâ vâ ai tơmeăm chĕm ăm mơnăn.

Hdrối nah, rơpŏng hngêi pôa Đinh Công Việt, ối a ƀuôn Ea Nho, cheăm Čư Kpô, tơring Krông Ƀuk đi đo păn sap 15- 20 to chu kong pin tối rơkái păn tung kơdroăng, tê châ dâng 5 rơtuh liăn/khế. Lối 1 hơnăm kố, yă phon rơvât, tơmeăm mơjiâng tơmeăm khoăng to kơnâ, yă mơdrăn chĕm xuân to kơnâ, tung pơla mê yă tê hơ’nêh chu pŭm rơpâ hlối kơdroh ing 10 - 20 rơpâu liăn 1kg tơdroăng kố pro hên mâu rơpŏng hngêi pôa Việt trâm hên xơpá:

“Nah hngêi a păn hên, păn sap 7-8 to chu kăn, ai kuăn rôh ki lâi vâi lăm rôe tâi, la nôkố xua yă mơdrăn chĕm to kơnâ luâ râ, malối tâk. Tâk hdrối nah 5 ropâu liăn 1kg, nôkố lối 7 rơpâu liăn 1 kg mê pá nâng, rơpŏng hngêi chiâng păn iâ. La ngiâ kố xơpá rơpŏng a pơ’lêh păn ki ê nếo, păn chu kố lŭp ‘nâng, ôh tá môi tiah hdrối nah”.

Ki rơkâ ôh tá hên, ngế ki păn mơnăn kơdroh mơnăn păn, ‘nâ lôi kơdroăng tê kơtê

Môi tiah pôa Đinh Công Việt, rơpŏng hngêi pôa Nguyễn Tuấn Anh ối a thôn 5, cheăm Krông Ƀuk, tơring Krông Pač xuân thế kơdroh tơdế khu chu ki păn dêi tơná tâng vâ pơchông ƀă hơnăm 2021 xua ôh tá kâi, hlo yă tê mâu tơmeăm chĕm mơnăn lối kơnâ.

Pôa Tuấn Anh ăm ‘nâi, ing mơ’nui hơnăm 2020 troh nôkố yă mơnăn chĕm tâk 13 hdroh. Ƀă kơlo yă 300- 500 liăn/kg rêm rôh tâk, yă dêi tâi tâng mơdrăn chĕm mơnăn nôkố hiăng tâk lối 6.000 liăn/kg.

 “Môi tiah hngêi a păn chu kăn ăm ai kuăn ƀă păn chu xo hơ’nêh troh drêng tê ki rơkâ châ 3 troh 400 môi to, mê ối rôe hdrê bú châ xo rơkâ 150 -200 tê hiăng rơkê. A hiăng kơdroh păn bú păn ing 5-70 to, hdrối nah yă kơtâk tơniăn mê a păn ing 150 - 200 to’’.

Pôa Lê Xuân Sáng, ngế ki ối achê hngêi pôa Nguyễn Tuấn Anh ăm ‘nâi, yă hơ’nêh chu nôkố ôh tá kơnâ tâng vâ pơchông ƀă yă mơdrăn chĕm mơnăn.

 “Chu ‘no liăn păn hên la ki rơkâ ôh tá châ hên to lâi. Xua ti lâi, tâk rế kơnâ yă chu ôh tá tơniăn drêng to drêng chu. La mơngế ki pêi chiâk ôh tá pêi cheăng ki kố mê ‘nâi pêi cheăng klâi? Tâng yă mơdrăn chĕm gá chu rơpâ iâ mê kuăn pơlê ki păn xuân kơdroh há ki pá. Hmếo pơ to tiah kố kuăn pơlê pá puât ‘nâng”.

Yă mơdrăn to kơnâ, mơngế ki păn chiâng ôh tá hêng vâ rôe rêm rôh rôe mơdrăn chĕm mơnăn

Tiô pôa Trần Ngọc Sơn, Ngế phŏ pơkuâ ngăn păn mơnăn ƀă ngăn pơlât mơnăn kong pơlê Dak Lak, tâi tâng chu păn a kong pơlê nốkô Dâng 860 rơpâu to. Yă chu pŭm nôkố ai dâng 55 rơpâu liăn/kg, tơ’mô ƀă 77% tâng vâ pơchông ƀă yă chu pŭm tê a hơnăm 2021, la yă mâu túa mơdrăn chĕm to kơnâ 40%, mê mơngế ki păn chu trâm hên xơpá.

Pôa Trần Ngọc Sơn tối tiah kố, mơngế ki păn kal thế mơdêk tí tăng ‘nâi plĕng, xúa mâu tơmeăm ki ai tung tơnêi têa kơdroh ki lăm tê ukố umê vâ kơdroh yă mơdrăn chĕm mơnăn

“Mơngế ki păn thế hbrâ mơdêk pêt alâi, pêt pôm, pêt prá nành vâ pro mơdrăn chĕm hơ’lâk ƀă mâu mơdrăn ki chĕm ăm kâ ki rôe ing kong têa ê. Pakĭng mê, kuăn pơlê kô hbrâ păn xêh mâu ká, rơnăng tăng kâ, păn ôa vâ pro chiâng tơpoăng chĕm ăm mơnăn. Pakĭng mê, ối kal pêi pro troăng rơhlâ tơkŭm pêi pêt, kal veăng tơrŭm ƀă khu pêi cheăng tơrŭm, Tôh pêi cheăng tơrŭm, mâu chi hô̆i păn mơnăn vâ păn, rôe mơdrăn chĕm mơnăn ki rôe hên ing mâu hngêi kơmăi mơjiâng pro. Ki ê nếo, kuăn pơlê kô tí tăng 'nâi plĕng pơ’lêh túa cheăng păn mơnăn ăm tơtro păn tiô kô ivá tơná, môi tiah mơdêk păn mơnăn ki chiâng rêi nhâ, hlá loăng’’.

Nếo achê kố, a Hà Nội hneăng hôp ‘no tơdrêng tiô troăng hyôh internet tơpui ‘na troăng rơhlâ mơdêk păn chu ƀă mơdêk hnoăng cheăng rak ngăn pêi chiâk, tê mơdró mơdrăn chĕm mơnăn. Tơbleăng a hneăng hôp, pôa Phùng Đức Kiến, Ngế xiâm phŏ ngăn pêi chiâk deăng ƀă mơnhông thôn pơlê tối tiah kố: Kơdroh kơxô̆ liăn păn mơnăn tung pơla yă păn mơnănôh tá tơniăn cho môi tung mâu troăng rơhlâ ki kal drêng kố.

Troăng rơhlâ pêi la ngiâ cho xúa tơmeăm ki ai hlâu a mâu cheăm pơlê, pơ’lêh mâu tơnêi pêt loăng plâi ki ôh tá tơ-brê pêt mâu nhâ loăng ki chiâng  pro mơdrăn. La ngiâ, Khu xiâm kô tơrŭm ƀă kŏng ti pêi cheăng tiô rơnó DeHeustơrŭm ƀă mâu kong pơlê a kơpong Tây Nguyên mơjiâng mâu khu pêi cheăng tơrŭm tơkŭm pêt hên pôm loăng ƀă alâi ƀă veăng ai mâu khu mơdró tung tơdroăng xúa kơmăi mơkok vâ ai tơmeăm, kơdroh ki rôe mơdrăn ing kong têa ê:

“Kơ’nâi hên hơnăm Tíu xiâm ngăn păn mơnăn rơtế ƀă mâu tíu pêi cheăng hiăng tối ki kơhiâm dêi mâu kế kâ dêi mâu kong pơlê; hiăng tơbleăng túa pro kế kâ ƀă tối nhên ki pơxúa dêi mâu kế kâ, ai tŭm mâu pơkâ. Tơdroăng tí tăng ‘nâi plĕng hiăng châ xúa tung hên ngế ki păn mơnăn, Ăm hlo tơdroăng tí tăng ‘nâi plĕng mê kô xăm ing 300 liăn troh 1 rơpâu liăn/kg. Yă păn mơnăn chu kơdroh ing 5% troh 7%. Pin hmiên tuăn ƀă mâu troăng rơhlâ pêi tơdrêng kô veăng kum mơnhông păn mơnăn tung hơnăm la ngiâ châ tơ-brê.

Nam Trang – VOV

Gương tơplôu ƀă tơbleăng