VOV4.Sêdang - Mâu hơnăm achê pơla kố, kuăn pơlê pêi chiâk deăng dêi kong pơlê Gia Lai hiăng mơjiâng hên kơpong ki pêi chiâk deăng, ai tơru\m [ă khu mơdró kâ vâ châ tê dêi kế tơmeăm pêi lo, tơniăn ăm tơdroăng pêi lo liăn ăm tơná kuăn pơlê.

Cho môi tung mâu rơpo\ng kuăn pơlê apoăng a cheăm Sơn Lang, tơring K[ang khên tơnôu hơ’leh tơnêi ki pêi kơphế ki hiăng ôh tá dâi le\m oh tá kơtóu plâi hên mê pêt krui ngeăm nếo, ngoh Phạm Tố Hữu ăm ‘nâi  ki pơxúa ing kơdrum loăng plâi châ xo vâ chê 300 rơtuh liăn/1ha/1hơnăm, hên luâ tâ 2 troh 3 hdroh tâng vâ pơchông [ă pêt  kơphế. Malối drêng pêi pro tơdroăng tơhrâ tơku\m pêt tiô troăng hơlâ hưh cơ, châ xo tơ’mot liăn hên ing kơdrum tê krui ngeăm.

Túa pêi cheăng ôh tá pá; bú kal kơtúa long não a loăng vâ troh tah hmui, ôa, tri trô, pro xêh pơkeăng ing mâu pôm plâi ki tô môi tiah toih, kía tâm [ă drôu vâ kơdê ruối tr^ng ki pong kâ pro u\m plâi. Tơdrêng amê, ngoh pro chôu mâu ká hơ’lâk [ă prá bông vâ pro phon hưh cơ ăm kơdrum kơchâi loăng plâi. Kơnôm ing mê, kơxo# liăn ‘no rôe tơmeăm pro pơkeăng rơpâ tâ kơxo# liăn rôe pơkeăng hoă hok, mê plâi krui ngeăm mê ah ngeăm tâ há.

Ngoh Phạm Tố Hữu ăm ‘nâi, hâi troh rơnó krí plâi la mâu ngế ki rôe hiăng troh a hngêi vâ k^ hlá mơ-éa rôe châ chât ta#n plâi krui ngeăm vâ tê tung rôh Têt kô ah.

‘’Tơnêi rế ton rế hơpok, tơnêi rơpâ hơpok le\m, ôh tá lăng khăng kơtô môi tiah pin xôh pơkeăng hoă hok. Yă hlối rơpâ tâ há, tung 1 ha mê pin rôe tơmeăm rơpâ tâ xâp 20-30 rơtuh/hơnăm. Plâi gá ah le\m hlối ngeăm tâ há. Pin cho mơngế ki pêi rêm hâi ngăn dêi loăng krui ngeăm, krui quýt. Tâng xôh pơkeăng hoă hok, mơngế ki tro apoăng cho tơná pin, klêi mê mâu ngế tung on veăng pin xuân tro tơdjâk ‘mêi troh ivá. Má péa nếo, púi vâ mâu ngế ki rôe kâ ai ivá mo le#m. Pin pêi krúa vâi hâk vâ mơhnhôk pin pêt, rôe plâi pin, mê tíu tê nếo tơniăn’’.

Cheăm Sơn Lang, tơring K[ang (Gia Lai) ai lối 50 ha  loăng plâi kâ ki ai pơluăn

Pêt plâi kâ [ă kơchâi cho troăng hơlâ mơnhông cheăng kâ dế châ hên kuăn pơlê a Gia Lai pêi pro vâ kơdroh ki lơ rôe pơkeăng hoă hok xôh ăm loăng plâi môi tiah tiu, kơphế. Hơnăm 2020, a kong pơlê Gia Lai hiăng ai tơ’nôm kơpêng 34 rơpâu ha kơchâi [ă dâng 10 rơpâu ha loăng plâi kâ tu\m túa. 

Vâ mơdêk ki pơxúa ăm tơmeăm pê lo ing chiâk deăng, nôkố Gia Lai hiăng ai 22 khu mơdró hriăn têng pro kơchâi plâi, pêi pro tơdroăng tơru\m [ă kuăn pơlê tung kêi têng pro [ă tê kơchâi plâi. Kơvâ ngăn ‘na chiâk deăng kong pơlê hiăng kơjo kum hên khu pêi cheăng tơru\m pêi pro tơdroăng pơkâ pêt tiô tơdroăng pơkâ môi tiah VietGAP, GlobalGAP, pro klêi tơdrong tâ, te\m tem OR code, mơjiâng pro tíu chêh mơhno tơnêi tíu ăm tơmeăm ki pêi lo.

Troh nôkố, a Gia Lai hiăng mơjiâng khu mung liăn pêt kơchâi plâi tơniăn môi tiah ko\ng ti pêi cheăng tiô rơnó môi tung khu Hương Đất An Phú (Plei Ku), khu pêi cheăng tơru\m An Trường Phát (Đăk Pơ), Khu pêi cheăng tơru\m An Nhiên tơring Kông Chro, Khu pêi cheăng tơru\m pêt kơchâi krúa tơniăn Phú Thiện, khu tơru\m cheăng pêt krui ngeăm Kon Gang tơring Đăk Đoa...

Jâ Nguyễn Tuyết Hoa - Kăn hnê ngăn Ho#i đong kuản tr^ hlối pro Kăn xiâm pơkuâ Khu pêi cheăng tơru\m Hà Tam, Gia Hội, Giang Bắc, Cư An, Tân An tơring Đăk Pơ. {ă tíu tê tơniăn, rêm to cheăm hiăng ai kơlo liăn châ xo tơ’mot tơniăn châ 5 rơtuh liăn tung 1 sao kơchâi ki pêt 1 khế.

Jâ Nguyễn Tuyết Hoa ăm ‘nâi, Khu pêi cheăng tơru\m dế pêi pro tơdroăng têng vâ mơdêk ăm tơmeăm châ kơnâ iâ:

‘’Khu pêi cheăng tơru\m Tíu xiâm hnê mơhnhôk pêi cheăng (cho Khu xiâm ngăn tê mơdró kơjo kum 1 toăng kơmăi têng ‘’. Mê tơmeăm pêi lo túa ki má 2, má 3, khu pêi cheăng tơru\m kô rôe khá, hiăng klêi pro kơchâi túa ki má 2, ôh tá xê lôi. Púi vâ khu pêi cheăng tơru\m ai môi to hngêi kơmăi uâ mơliê pro mâu tơmeăm pêi lo ta troh a ko\ng mơngế ki rôe xúa tơmeăm kô tro khât yoh [ă khu pêi cheăng tơru\m ôh tá êa tô tuăn tơmeăm ôh tá rôe tâi ôh tá ôi lôi tung hơnôu’’.

Túa pêt kơchâi krúa dêi Khu pêi cheăng tơru\m ‘na chiâk deăng [ă mơdró An Trường Phát

Tơdrêng [ă tơdroăng po rơdâ tơnêi pêt kơchâi plâi tiô troăng hơlâ hưh cơ, tơdroăng mơdêk tơru\m cheăng tơmâng troh uâ mơliê pro klêi krí plâi kêi kơchâi cho môi tơdroăng ki tro ‘nâng vâ tơdroăng pêi pêt krá tơniăn ton hlối tơ-[rê hên. A hneăng hôp ‘’Troăng hơlâ mơdêk ki pơxúa tung rôe hdrê pêt kơchâi reăng plâi dêi mâu kong pơlê Tơdế tơnêi têa [ă Tây Nguyên ‘’tơku\m  ‘no liăn pêt a khế 12/2020 a Gia Lai, pôa Hoàng Văn Hồng, ngế xiâm pơkuâ [ơrô pêi chiâk deăng pêt loăng pâi kơchâi prá [ă pêt loăng plâi dêi tơnêi têa tối nhên:

‘’Ngin púi vâ kal ai mâu khu mơdró, mâu Tíu xiâm tí tăng ‘nâi ple\ng ‘na tơdroăng cheăng pêi xúa kơmăi kơmok ki dâi le\m, ai mâu tơmeăm pêi rak ngăn, uâ pro têng ăm tơtro, mung hdrối ăm kuăn pơlê ki pêi pêt vâ kêi kơchâi, krí plâi ‘măn, têng, ‘măn rak klêi kêi krí xo. Rơtế [ă tơdroăng châ mơngế ki pêt, tíu tăng ‘nâi ‘na khoa hok [ă khu mơdró mê nếo mơdêk ki pơxúa, tơ-[rê tơmeăm pê lo, mơdêk châ xo tơ’mot liăn hên ăm kuăn pơlê ki pêi chiâk’’.

{ă ki tơ’lêi hlâu kân ‘na tơnêi tơníu [ă hyôh kong prâi, mơdêk tơru\m pêi pêt kơchâi krúa, Gia Lai kô kâi vâ mơnhông kơvâ pêt kơchâi [ă plâi krúa chiâng môi tơdroăng cheăng kâ ki nếo, pak^ng mâu hdrê loăng plâi ki xiâm môi tiah kơphế, tiu, kơxu.

Nguyễn Thảo chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng