VOV4.Sêdang - Tơdrêng ƀă tơdroăng xúa pơreăng Covid-19 hiăng kâi mơdât, mâu hâi ki kố, kuăn pơlê a kong pơlê Dak Lak dế mơ-eăm pêi hên ơdroăng cheăng chiâk deăng, châ xo hên dêi ơmeăm pêt, yă tê xuân hên tâ tâng vâ pơchông ƀă rêm hơnăm hdrối mê hía nah.

Vâ châ chât hơnăm pêt pía kái a cheăm Čư Gu, tơring Krông Pa, kong ơlê Gia Lai, kố cho rơnó ki apoăng rơpŏng pôa Huỳnh Thanh Táo tê ai yă 9 rơpâu liăn/1 kg pía kái tê dêi a chiâk deăng. Ai 1 ha pía kái, pêt hâi châ 3 khế, rơpŏng pôa châ xo dêi 50 tâ̆n pía kái, châ xo dêi vâ chê 300 rơtuh liăn. Pôa Huỳnh Thanh Táo ăm ‘nâi, ƀă rơpŏng pêt pía hdrê ki kân, dâi lĕm, yă tê troh 15 rơpâu liăn/1kg pía ki lĕ má 1, mê châ xo tơkâ hên tâ. Ai rơnó châ xo hên pía ti mê cho kơnôm ing pơreăng Covid-19 a kong pơlê kâi mơdât, hên tơmeăm châ tê:

“Rơpŏng hngêi a hâk phiu ƀă troh hâi krí xo dêi châ mâu khu râ kăn pro tơ’lêi hlâu ăm khu mơdró châ lăm rôe; kơnôm ing mê châ tê dêi pía tơ’lêi”.

Ngế pêt pía kái kô châ dêi tơkâ vâ chê 200 rơtuh liăn/1ha

Tơdrêng kố, kuăn pơlê kơpong pêt kơtếo a mâu pơlê kong krâm Ayun Pa, pơlê kong krâm An Khê ƀă tơring Čư Sê, kong pơlê Gia Lai xuân rơtế tơchoâm tơdroăng phiu ro châ hên xo hên dêi tơmeăm, tê hlối châ yă kơnâ há. Pôa Bùi Văn Cường, Ngế pơkuâ ngăn pêi pêt kơtếo cheăm HBông, tơring Čư Sê, ăm ‘nâi, hơnăm kố kơtếo châ hên dâng 80 tâ̆n/1 ha, ƀă kơlo yă rôe 900 rơpâu liăn/1 tâ̆n, ôh tá riân liăn ‘no rôe phon pơkeăng mơhá hnoăng po văng rak ngăn, mê rêm ha kuăn pơlê kô châ xo dêi tơkâ dâng 50 rơtuh liăn.

Tơdrêng ƀă tơdroăng châ ko xo kơtếo hên, tê hlối ai yă, mơngế pêt kơtếo a Gia Lai xuân tơ’lêi tung tơdroăng ko dêi kơtếo: 

“Hơnăm kố kong mêi tro tô ‘ló, kơtếo ôh tá tro tơdjâk khía mơhot kân. Malối, ƀă kơtếo, hơnăm kố ôh tá êa tơmiât klâi ‘na mơngế ki pêi cheăng ko kơtếo xua hngêi kơmăi hiăng ai khu ki lăm ko”.

Yă pía kái tê a chiâk deăng a Gia Lai nôkố dâng 9 rơpâu liăn/1 kg

Pakĭng kơtếo, pía kái, mê pôm loăng ki ối drêh rơnó kố xuân châ khu mơdró lăm rôe ƀă yă 300 liăn/1kg, hên luâ tâ 3 hdrôh tâng vâ pơchông ƀă hơnăm hdrối. Tơdrêng amê, teăng tơdroăng ki krếo rơxế kân lăm chơ pôm  troh a kŏng ti, mê hơnăm kố mâu ki lăm rôe hiăng troh rôe a chiâk ƀă yă 30-35 rơtuh liăn/1ha. Jâ Hoàng Thị Chanh, 60 hơnăm, ngế ki pêt pôm loăng ối a thôn Mê Linh, cheăm Čư Rcăm, tơring Krông Pa, ăm ‘nâi:

“A pêt 2 ha mê á tê dêi châ 60 rơtuh liăn. Riân rêm ha châ 15 -17 tâ̆n ki ‘nâ châ 20 tâ̆n, tâng ôh tá tro oâ hdrong mê kô châ 30 tâ̆n pôm ối drêh/1ha. Hnoăng po văng nhâ, rak ngăn pôm ôh tá hên to lâi la châ xo liăn hên tâ pêt hdrê loăng ki ê”.

Tung khế 2/2021, ai mâu tơring peăng mâ hâi lo pa hdroh kong pơlê Gia Lai môi tiah tơring Krông Pa, pơlê kong krâm Ayun Pa ai pơreăng Covid-19. Kong pơlê hiăng thế kuăn pơlê klâ krê ối hơngế dêi rơpó vâ mơdât pơreăng tâ tú. Vi ƀan kong pơlê Gia Lai hiăng rĕng hnê mơhno a mâu kơvâ cheăng, tơring cheăm tơbleăng mâu troăng hơlâ pêi pro vâ tơniăn ăm kuăn pơlê xo dêi tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng ƀă tê dêi kế tơmeăm pêi lo mê. Ing mê, kơvâ ngăn ‘na pêi chiâk, kơvâ ngăn ‘na tê mơdró xuân môi tiah mâu hngêi kơmăi uâ mơdiê pro tơpoăng pôm loăng, hngêi kơmăi pro xik a Gia Lai kô ai pơkâ rôe, têng uâ, rak ngăn, tê tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng, malối tung kơpong ai pơreăng Covid-19;  kơvâ ngăn troăng prôk rak tơniăn ăm mơngế bă rơxế châ prôk mâu báu plâi pôm, mot tung kơpong ki ai mơngế tâ pơreăng.

Pôa Đinh Xuân Duyên, Ngế pơkuâ ngăn Ƀơrô chiâk deăng ƀă mơnhông thôn pơlê tơring Krông Pa ăm ‘nâi, kơnôm tơring cheăm pêi klêi tro tơdroăng pơkâ tơpéa tơdroăng hlối pơtối pêi cheăng, hlối tê mâu kơchâi plâi pôm, hlối hbrâ mơdât pơreăng Covid-19 châ tơ-ƀrê:

“Hlo pơreăng Covid-19 tâ tú mê Khu hnê mơhno hbrâ mơdât pơreăng tơring xuân hnê mơhno ăm Vi ƀan mâu cheăm rak ngăn kơtăng mâu ngế ki troh lăm rôe pía. Kuăn pơlê troh mê ngin xuân pro tơ’lêi hlâu khât ƀă thế pêi pro 5K (cho 5 tơdroăng thế pêi pro); pơtih tối ăm ‘nâi inâi, hơnăm kot mâ dêi tơná, ôh tá chiâng ối tơkŭm krâm mơngế ƀă thế pêi tro tiô tơdroăng pơkâ vâ tơniăn tơdroăng kuăn pơlê xo dêi kế tơmeăm ing chiâk ƀă hlối tơniăn ‘na hbrâ mơdât pơreăng Covid-19”.

Yă kơtếo a Gia Lai a kơlo 900 rơpâu liăn/1 tâ̆n (kơtếo ki châ 10 tơdroăng ki ngeăm), tâk 100 rơpâu liăn/1 tâ̆n tâng vâ pơchông ƀă hơnăm nah

Tung măng tĭng hdrối, tâng tối tơdroăng phiu ro cho yă tiu pơtối to sap ing 60 rơpâu troh a 70 rơpâu liăn/1kg. Kố cho kơlo yă ki kơnâ má môi tung pơla 4 hơnăm achê kố. Tơdroăng kố kum kuăn pơlê kơpong pêt tiu a Gia Lai hiăng châ xo dêi tơkâ hên tung hơnăm kố. Pôa Nguyễn Đình Thủy (thôn 4, cheăm Ia Hlốp, tơring Čư Sê) tăng nếo mâu ngế ki vâ veăng krí tiu tơná tung kơdrum ki rơdâ 1 ha 5 sao vâ rĕng tê dêi drêng ai yă vâ rĕng châ xo dêi liăn tơkâ.

Pôa Thủy ăm ‘nâi, xua hơnăm 2017 troh nôkố, yă tiu chu rơpâ ó sap ing lối 200 rơpâu liăn chu troh a 35 rơpâu liăn/1kg, rơpŏng pôa ôh tá châ tơkâ hên xua hnoăng pêi, tơdroăng po văng nhâ, krí xo vâ kơdĭng kơxô̆ liăn. Hơnăm kố, nếo pơxiâm troh rơnó krí, tiu hiăng to yă, troh 69 rơpâu liăn/1 kg a tơdế khế 3. Ƀă kơxô̆ 3 tâ̆n tiu ki ối drêh, ôh tá riân kơxô̆ liăn ‘no 60 rơtuh mơhá hnoăng rơvât phon toh têa ƀă hnoăng krí, mê rơpŏng pôa Thủy châ xo dêi tơkâ dâng 150 rơtuh liăn:

“Môi peá hơnăm achê kố, yă tiu chu rơpâ, mâu ngế ki pêt ôh tá châ xo dêi kơxô̆ liăn ‘no rơvât phon toh têa rak ngăn, lôi hên ôh tá vâ ngăn dêi kơdrum, hên kơdrum mâu kơxái tiu oh tá xông dâi lĕm. Á tí tăng ‘nâi plĕng, vâi hnê tối hơ’leh rak ngăn ƀă rơvât phon hlá nhâ tung kơdrum tiu xông drêh lĕm tâ, plâi hên tâ. Ôh tá riân kơxô̆ liăn ‘no pêi rak ngăn 1ha kô châ xo dêi tơkâ dâng 150 rơtuh liăn”.

Tơmeăm pêi lo ing chiâk châ xo hên, tê ai yă tung hơnăm kố hiăng kum kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng a Gia Lai kơdroh iâ ki xahpá tung tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng; hlối pro tơ’lêi hlâu ăm tơdroăng ‘no liăn pêi cheăng kâ, pêt loăng plâi tung rơnó pơtối.

Nguyễn Thảo rah chêh

Gương tơplôu ƀă tơbleăng