VOV4.Xơ Đăng - Ki xiâm dêi tơdroăng “Rak vế, pơtối mơdêk ki kơnía mơhno túa lĕm tro tiô khôi hmâ roh vâi krâ dêi mâu hdroâng kuăn ngo ai tá tơdroăng mơnhông ôm hyô” ối tung tơdroăng pơkâ kơxô̆ 6 dêi tơdroăng xiâm tơnêi têa mơnhông pêi cheăng kâ - rêh ối pơlê pơla kơpong hdroâng kuăn ngo ki iâ mơngế ƀă kong ngo pơla sap hơnăm 2021-2030 châ mơnhên tối cho môi tung mâu tơdroăng cheăng ki kal má môi, pơkâ tơdroăng ki ƀlêi chiâng dêi hên hnoăng cheăng tung mơdêk pêi lo kế tơmeăm, mơnhông rêh ối pơlê pơla.

A mâu kong pơlê, pơlê kong kơdrâm, tơring, cheăm, vâi krâ-nhŏng o mâu hdroâng kuăn ngo hiăng  pơtối mơdêk ki kơnía dêi túa lĕm tro hnối pêi adrêng ƀă tơdroăng mơnhông pêi cheăng kâ, veăng kum mơjiâng thôn pơlê nếo ƀă tơdroăng ki mơnhông dêi pơlê cheăm. Drêng tơdroăng xiâm dêi tơnêi têa hiăng châ pơkâ pêi pro, hnoăng cheăng rak vế mơhno túa lĕm tro hnối rơtế ƀă mơnhông pêi cheăng kâ, tơhrâ tơkêa kô ai hên mâu tơdroăng ki hơ’lêh tơniăn.

Rơpŏng nâ Triệu Thị Thoa a cheăm Hợp Tiến, tơring Đồng Hỷ, kong pơlê Thái Nguyên, to lâi hơnăm kố hmâ pơchoh mâu hmân ếo, pơtâk dêi hdroâng kuăn ngo Dao. Ôh ti xê to ăm vâi krâ nhŏng tung cheăm, mâu hmân ếo dêi nâ Thoa ối châ tơbleăng tê tung măng pơlê pơla vâ hên ngế ‘nâi troh tâ. Ếo pơtâk dêi hdroâng kuăn ngo Dao akố châ vâi krâ nhŏng o xâp tung mâu rôh pêi pro mâu khôi túa tơlá, mâu rôh leh mơdĭng ƀă tá tung rôh ki pêi cheăng tiah hmâ rêm hâi. 

“Môi plâ hmân ếo môi tiah nôkố dế xâp kố tê cho 6 rơtuh. Tâng gá lĕm tâ mê mơni kô tê châ troh 7 – 8 rơtuh. Rơpâ má môi xuân 5 rơtuh”.

Ƀă hnoăng cheăng dêi rơpŏng hngêi sap ing nah cho pro pơkeăng nhâ loăng, sap ing tơxĭn, ngoh Triệu Văn Tiến, a kơtâu Bãi Bông, cheăm Hợp Tiến hiăng châ pâ pôa hnê ăm mâu pơkeăng tiô khôi hmâ. Troh hơnăm 2016, klêi kơ’nâi châ kơ koan ki ai hnoăng pơkuâ hbru ăm hlá mơ-éa phêp, ngoh Tiến po kơbong khăm pơlât ƀă rêi hlá nhâ loăng a rơpŏng hngêi dêi tơná. Môi tung mâu tơdroăng ki hâk vâ mơ-eăm dêi ngoh Tiến drêng pro pơkeăng rêi nhâ loăng a cheăm. Cho tơdroăng ki ‘mâi mơnhông pro pơkeăng hum châ dêi rơpŏng, vâ mơđah tơbleăng ‘na khôi túa lĕm tro.

Tíu ki pro pơkeăng a rơpŏng ngoh Tiến hiăng tơ’mot châ tơdroăng ki tơmâng ngăn xúa dêi hên ngế. Tơdroăng cheăng pêi lo liăn sap ing mâu mơhno túa lĕm tro cheăm dêi vâi krâ nhŏng o Dao akố cho châ tơtrŏng tung rôh tơrŭm cheăng.

“Sap ing hâi ki á hiăng klêi hriâm vêh pro pơkeăng pơlât ƀă pơkeăng ăm vâi hum a hngêi, á ai kế ki dâ têa ƀă kơbong ki hum. Mê troh nôkố mơnhông mơdêk cheăng kâ ƀă rơpŏng hngêi á xuân hiăng tơniăn. Nôkố xuân hiăng ai rơxế ki vâ to prôk lăm. Hngêi trăng krá kâk, kuăn ‘nĕng hriâm tâp tá troh tui lui tung pơla hdrối kố nah”.

Ƀă a tơring Định Hóa, mâu kế tơmeăm mơhno túa lĕm tro dêi mơngế Tày, mơngế Dao tung tơring xuân châ ngăn cho kế tơmeăm ôm hyô ki vâ mơnúa ngăn, drêng tơring kố mơjiâng pro túa pơkâ ‘na mơnhông ôm hyô pơlê pơla tơtro ƀă tơdroăng rak vế, mơdêk mâu ki kơnía ‘na mơhno túa lĕm tro, ton nah khôi hmâ mâu hdroâng kuăn ngo. Tơring tiô tối hdrối kô mơjiâng pro 3 to kế tơmeăm ôm hyô, ing mê rế hía rế pro tơdroăng ki tơrŭm pơla mơnhông ôm hyô pơlê pơla ƀă rak vế, mơdêk mâu ki kơnía ‘na mơhno túa lĕm tro, ton nah a tơring tơtro ƀă tơdroăng pơkâ tơdjuôm dêi kong pơlê ‘na mơdêk ki kơnía dêi kơvâ ôm hyô.

Pôa Nguyễn Minh Tú, kăn hnê ngăn Vi ƀan tơring Định Hóa, kong pơlê Thái Nguyên ăm ‘nâi:

“Ngin mơnhên ki kal cho kuăn pơlê. La ngiâ ah ngin kô tŏng kum hên ăm kuăn pơlê, tŏng kum sap ing tơdroăng ki ‘mâi rơnêu hngêi, rơnêu kơpong mơdrah, mê nếo hnê hriâm ăm mâu khu pơlê pơla. Pơtih pế pơchên mâu kế kâ khôi hmâ, lơ tĕn ếo pơtâk khôi hmâ, mâu kế tơmeăm xúa tung hơdruê, xuâng, vâ kum ăm tơdroăng tơkŭm po pơlê pơla tơdjuôm”.

Tiô kăn xiâm hnê ngăn Vi ƀan hdroâng kuăn ngo Hầu A Lềnh, tung pơla hdrối kố nah, ki lĕm dêi mơhno túa lĕm tro hên hĭn dêi mâu kuăn pơlê kố hiăng kum mơdêk ivá tơrŭm tâi tâng hdroâng kuăn ngo, cho môi tung mâu tơdroăng ki kal cho mơdêk hnoăng cheăng dêi tơnêi têa a kong têa ê. Tâng mâu kế tơmeăm ki ai hlâu châ tí tăng tro, mơhno túa lĕm tro kô pro chiâng ivá pơkâ tơleăng mâu tơdroăng ki xơpá ăm kuăn pơlê.

“Drêng pro ôm hyô Tây Bắc, peăng tơdế thông ‘na kong ngo peăng kơnhŏng, ngin mơnhên tiah kố ki kal mơhno túa lĕm tro cho pơkâ môi tiah 50% cheăng kâ. Mơnhông cheăng kâ bu cho môi iâ, tí tăng ki rơdêi ‘na cheăng kâ tơdjuôm, tung mê mâu ki rơdêi ‘na mơnhông cheăng kâ mê cho mơhno túa lĕm tro. Á loi tơngah tiah kố mâu kơpong ki ê tung lâp tơnêi têa xuân môi tiah mê. Ƀă kố cho môi tơdroăng ki kal ki pin ôh tá chiâng lôi”.

Rak vế mơhno túa lĕm tro tơtro ƀă mơnhông mơdêk cheăng kâ, mơdêk pêi lo liăn ăm vâi krâ nhŏng o hdroâng kuăn ngo kô cho môi tung mâu tơdroăng ki kal tung tơdroăng pơkâ dêi tơnêi têa ‘na mơnhông mơdêk cheăng kâ rêh ối kơpong hdroâng kuăn ngo ƀă peăng kong ngo hneăng hơnăm 2021 – 2030.

Tơdroăng cheăng rak vế mơhno túa lĕm tro tơtro ƀă mơnhông mơdêk cheăng kâ mơni kô ối châ pơtối tơmâng ngăn mơdêk tung la ngiâ vâ pêi pro tơdâng tơ’mô 2 tơdroăng cho rak vế ƀă mơnhông mơdêk a tơring, cheăm. Tơdroăng mê kô veăng kum pro kơdroh kơtiê rĕng, krá ton, kơdroh tơdroăng rêh ối, pêi lo liăn rêm ngế dêi hdroâng kuăn ngo tâng vâ pơchông ƀă pơkâ tơdjuôm dêi lâp tơnêi têa.

VOV4 chêh

Katarina Nga tơplôu ƀă tơbleăng