VOV4.Sêdang - Maluâ tơdroăng tĕn mơjiâng hmôu jiâ,ếo pơtâk bu tĕn ƀă kŏng môi tiah hdrối nah la mâu hmôu jiâ, ếo pơtâk dêi hdroâng Rơđế a kong pơlê Dak Lak xuân ối rak vế hên mâu um rơneăm tiô mrô dêi vâi krâ roh nah. Rêm rơneăm mê ga cho vâ mơhno tối tơdroăng ki ai pơxúa ƀă mơhno tối krê xêh, châ vâi krâ hdroâng mơngế Rơđế hnê tối, ‘măn ăm dêi kuăn ‘nĕng cháu chái tiô kơ tơdroăng rế hriâm bro rế tĕn, cho vâ rế hlê plĕng tơ’nôm tiô tuăn tơmiât dêi mơngế ki tĕn.

Vâ chê 70 hơnăm, jâ H’Nun Ƀyă, hmâ khĕn cho nôu Chuyên, ối a ƀuôn Čư̆ Êbông, cheăm Ea Kao, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột hiăng ai 60 hơnăm hmâ ƀă tơdroăng tĕn hmôu jiâ, ếo pơtâk. Jâ H’Nun hơ’muăn tối, sap ing ối tơxĭn nah, jâ hiăng hlo dêi mâu vâi nôu, vâi jâ ing kơpeăng kŏng tơná vâ tĕn mơjiâng bung, duh, kơpâu, pơtâk, ếo vâ xúa rêm hâi, lơ tĕn vâ chôu ‘măn hbrâ ăm tơdroăng xo dôh, pro tơmeăm ki vâ diâp ăm dêi pó tung mâu roh ki kal, thăm nếo xúa vâ pleăng , xing xoăng ăm mơngế ki hlâ. Mâu hmôu, jiâ mê cho tơmeăm ki hmâ châ vâi krâ kơdrâi tĕn mơjiâng bro hên rơneăm um ki pơrá phá dêi pó.

Tiô jâ H’Nun tối, um rơneăm a êó pơtâk dêi mơngế Rơđế hmâ ai mơngiơk prăng, khêi, trĭng ƀă rơbông. Sap ing chal vâi krâ roh nah, mơngế Rơđế hmâ xúa kơpê vâ vế prế, tĕn pro hmôu jiâ. Klêi kơ’nâi vâi lăm krí xo dêi kơpê, vâi tô pâm ăm ga ki rơmuăn, kơxĕng, puăn pro prế hnối tâm tung têa mơngiơk a trâp, lơ hlá loăng, pôm, rêi, kơtôu loăng tung kong. Drêng hiăng ai mâu prế ki tro mơngiơk tơná vâ, vâi kô vế prế a túa, pơtâ, puăn ƀă tĕn, mơjiâng pro rơneăm um. Jâ H’Nun tối tiah kố:

“Ton nah, vâi hmâ pêt kơpê toi prế ƀă tâm mơngiơk. Um ki rơneăm mê vâi hmâ lôi mơngiơk rơbông, lơ tâm pro mơngiơk prăng ƀă khêi ki hên. Ai hên um tơneăm ki phá tơ-ê dêi pó, túa ki 15, 17 troăng prế xuân ai, 27 troăng prế xuân ai, thăm nếo 35 troăng prế xuân ai há, ki pá má môi cho pro um rơneăm (cho um rơneăm ki lĕm tro tiô tơdroăng ki tơná vâ pro dêi), tá mâu um rơneăm ki ai 10 troăng prế xuân bu hmâ tĕn tiô túa ki lĕm krip, tro tiô tơdroăng ki hmâ tĕn tiô túa tĕn”.

Ing kơpeăng kŏng dêi vâi kơdrâi Rơđế tĕn mơjiâng mâu hmôu jiâ rơneăm bro um ki lĕm ro

Ngăn tiô kơ rêm kế xúa, mơngế Rơđế ai túa ki rơneăm bro ƀă ai bro rơneăm pơrá phá dêi pó. Ếo kơpĕn dêi vâi kơnốu ga ai um rơneăm phá ƀă ếo pơtâk dêi vâi kơdrâi, ếo  pơtâk, kơpĕn ki hmâ tĕn bro rêm hâi ga ai rơneăm pơrá phá vâ dâi tung mâu hâi mơdĭng mê. Thăm nếo, um rơneăm a ếo, pơtâk, kơpĕn mê cho ối vâ mơhno tối tơdroăng ki kro mơdrŏng ƀă tơdroăng ki krip ‘ló nhoăm dêi mơngế ki dâi mê.

Jâ H’Yar Kƀuôr, cho ngế ki tĕn hmôu jiâ, ếo pơtâk dêi ƀuôn Ktla, cheăm Drai Sap, tơring Krông Ana, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, mơngế Rơđế hmâ ai túa tĕn ki pro rơneăm krip a mâu tơmeăm dâi. Hdrối nah, bu to mâu rơpŏng hngêi ki chiá kro mê nếo dâi ếo pơtâk, kơpĕn ki ai rơneăm um ki krip kố. Tiah mê, tơdroăng rơneăm mê xuân bu tĕn pro ƀă kŏng, vâi hmâ xúa mâu prế ki ai mơngiơk hnối pơkrâ mâu priê ki eăng kơnhéa lơ phái, xuăn chiâng um rơneăm ki lĕm krip, xuân ai mâu kơdró ếo, kơdró pơtâk, tĭng kơpĕn vâi hmâ rơneăm pro krip um mrô ki mê.

“Ƀă túa ki rơneăm um krip mê, mơngế Rơđế roh ton nah hmâ xúa mâu ếo pơtâk, kơpĕn tung mâu hâi mơdĭng, hâi tĭng, tơmeăm ki pleăng dêi mơngế ki kro mơdrŏng tung pơlê. Rơneăm pro um, mrô ki krip lĕm cho tơdroăng pá, ti xê ngế ki lâi chiâng vâ tĕn pro ƀă nôkố xuân preăng ai mơngế ki chiâng rơneăm ƀốí tiah mê, xua ga pá tung tơdroăng tĕn ƀă rơneăm bro um”.

Rêm rơneăm mê pơrá ai mâu um mrô ki pơrá phá xêh

Vâ mơjiâng bro um rơneăm, mơngế ki tĕn athế kơchuâ chêh bro hdrối, ki kân ki kŭn, ki hbo ki rơtăng, tŭm tơdroăng ki ê pơrá athế hbrâ rơnáu ing hdrối. Rêm túa rơneăm mê ai túa ki mơdâng, ai túa ki mơgăn, ai túa ki ching iăng pơtối tơdjêp dêi pó tiô kơ kơdró ếo, pơtâk lơ kơpĕn. Tung pơla vế, pơtâ prế, ngế ki tĕn athế pơtâ tro tiô kơ mơngiơk ki tơtro, môi tiah khêi - prăng, prăng-trĭng, khêi - vâ phô phôk, klêi mê, vâi nếo tĕn chiâng um ki rơneăm pơrá phá dêi pó, vâ ing mê, mơjiâng chiâng ếo pơtâk, kơpĕn ki dâi lĕm khât.

Rêm um rơneăm mê pơrá ai túa ki mơgăn, mơdâng, túa ki mơdêk ƀă ju prế pơrá phá dêi pó ƀă pơrá xúa ing kŏng rơneăm bro

Tiô jâ H’Yam Ƀkrông, Ngế pơkuâ Khu tĕn mơjiâng tơmeăm Tơng Bơng, ối a ƀuôn Tơng Jŭ, cheăm Ea Kao, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột tối, sap ing hdrối nah, mơngế Rơđế hmâ xúa mâu kế tơmeăm ki ai hlâu tung kong kế, ngo ngối vâ rơneăm bro um ăm hmôu jiâ, ếo pơtâk, rơmoăng... Ki hmâ hlo mê cho mâu kuăn kiâ môi tiah chêm, kôa, a’rĕng, bôu, póu, rơpá; mâu túa um ing reăng, ing hlá, loăng, môi tiah nhâ kơxŭn, um xirô; lơ mâu kế tơmeăm ki hmâ xúa rêm hâi tung rơpŏng hngêi, môi tiah póu pêi báu, hngêi trá. Nôkố, kơnôm ai tơdroăng ki mơnhông mơdêk dêi pơlê pơla, prế ki vâ tĕn mơjiâng hmôu jiâ, ếo pơtâk ki hên vâi hmâ rôe ing hngêi kơchơ, maluâ ti mê, tơdroăng  ki rơneăm bro um, mơngiơk xuân athế pêi pro tiô khôi túa vâi krâ roh ton nah. Tơdrêng amê, hên vâi kơdrâi hdroâng Rơđế ối rơkê tung tơdroăng rơneăm bro, mơhno túa lĕm tung túa ki tĕn, rơneăm, môi tiah, tơ’nôm pro prế, tơ’nôm um rơneăm, pơtâ mơngiơk vâ mơjiâng chiâng um rơneăm ki krip lĕm, kum ăm hmôu jiâ, êó pơtâk chiâng dâi lĕm tâ nếo.

“Rơneăm um tiô khôi hmâ dêi mơngế Rơđế mê ga cho vâ hdró pơla ếo vâi kơdrâi ga phá tâ ếo vâi kơdrâi, pơla mê, ếo vâi kơnốu hmâ ai um prếo, a kơdró pơtâk mê ai um xirô, tơkâng pơlái, ching iăng ai 13 troăng prế, rơneăm ai 15 troăng vâi hmâ bro um kôa, rơpá. Rơneăm dêi mơngế Rơđế ôh tá ai tung hlá mơ-eá chêh ‘măn mê ga tiô kơ tơdroăng tơmiât, tơdroăng ki rơkê dêi rêm ngế. Xua ti mê, nôkố drêng ngin vâ mơjiâng mâu rơneăm ki kân tâ mê xuân athế pêi pro tiô um rơneăm chal vâi krâ roh nah ƀă pro athế tiô chal nếo há, pro hên troăng, mơjiâng tơ’nôm um rơneăm môi tiah kơ’lo tâ reăng, um  mơngế lơ hngêi ối”.

Tuá ki rơneăm pro krip um mrô kô cho vâ mơhno tối ki lĕm tro dêi hdroâng mơngế Rơđế

Tung tơdroăng rêh hâi kố, hmôu jiâ, ếo pơtâk dêi hdroâng kuăn ngo tơkéa vâ tối ôh tá ai hlo hên tung tơdroăng rêh ối rêm hâi dêi kuăn pơlê Rơđế a Dak Lak. Maluâ ti mê, tung mâu roh leh mơdĭng ƀă mâu hâi rơkâu xôí ki kal, mơngế Rơđế xuân ối rak vế tơdroăng dâi, rơnuâ ếo pơtâk, kơpĕn tiô khôi hmâ vâi krâ nah, la xuân ai mâu ếo pơtâk, kơpĕn ki ‘nâ hiăng châ rơneăm bro tiô chal nếo iâ há. Mâu um rơneăm mê hiăng chiâng tơmeăm ki ôh tá păng lôi, cho tơmeăm ki lĕm mơnâ ƀă phá krê xêh, cho vâ mơhno tối mê cho ếo pơtâk, kơpĕn ki lĕm ro dêi mơngế Rơđế xuân môi tiah ếo pơtâk, kơpĕn dêi mâu hdroâng kuăn ngo ki ê dế rêh ối a kong pơlê Dak Lak hâi kố.

H’Xíu Hmok chêh

Nhat Lisa tơplôu ƀă tơbleăng