VOV4.Sêdang - ‘Nâi nhên tơdroăng ki rơhêng vâ dêi kơchô tê mơdró tung mâu hơnăm a chê kố hên rơpŏng a cheăm Ea Kpam, tơring Čư̆ Mgar hiăng khên tơnôu ‘no liăn pro kơdroăng vâ păn ƀă po rơdâ túa pơkâ păn pu pái. Hngêi ki iâ ai to lâi chât to, hngêi ki hên ai troh hrĭng to. Hên rơpŏng hiăng chía niân xua ing túa păn kố.

Hlo pu pái pro pơxúa tơƀrê cheăng kâ, lo liăn, la liăn ‘no hrê pro kơdroăng gá chía hên, la rĕng châ xo tơvêh liăn mê hơnăm 2018, rơpŏng ngoh Nguyễn Trung Hiếu a thôn 1, cheăm Ea Kpam, tơring Čư̆ Mgar hiăng ‘no vâ chê 300 rơtuh liăn pro kơdroăng ƀă roê 200 to pu pái vâ păn. Rế pêi, ngoh rế tăng ‘nâi tơ’nôm ki rơkê plĕng sap ing mâu vâi pú, tí tăng ‘nâi ing mâu hlá mơéa, hlá tơbeăng, măng Internet mê pu pái păn rĕng kân.

Nôkố, kơdroăng păn pu pái dêi rơpŏng ngoh Hiếu đi đo păn roăng sap ing 500 – 700 to pu pái hdrê ƀă pu pái vâ tê hơ’lêh. Rêm hơnăm tê vâ chê 1 rơpâu to pu pái ƀă yă tê a kơlo 105 rơpâu – 140 rơpâu liăn/kg tiô kơ rơnó tê. Ôh ti xê to tê hơ’nêh, rơpŏng ngoh ối tê hdrê pu pái vâ păn, klêi kơ’nâi hiăng ôh tá riân kơxô̆ liăn ‘no hrê túa păn kố hiăng pro pơxúa lo liăn ăm rơpŏng ngoh lối 500 rơtuh liăn/hơnăm.

“Á păn pu pái cho vâ xo hơ’nêh, á roê pu pái kuăn sap ing 10 troh 15 kg vâ păn, hneăng păn cho ai 105 hâi mê hiăng kân. Rêm to pu pái klêi kơ’nâi hiăng ôh tá riân kơxô̆ liăn ‘no hrê á châ xo liăn sap ing 3 troh 500 rơpâu/pŭm. Tơƀrê pro pơxúa sap ing pu pái gá hên, tâng vâ pơchông ƀă tơdroăng pơkâ tơdjuôm kuăn pu pái ƀă mâu kuăn mơnăn ki ê mê pu pái gá iâ pơreăng tâ chu mê ngế ki păn xuân hmiân tuăn”.

Xuân cho rơpŏng ki păn lối hrĭng to pu pái rêm hơnăm, pôa Phan Đình Hùng, thôn 1, cheăm Ea Kpam ăm ‘nâi: túa păn pu pái, pakĭng tơdroăng ki kơjo păn rĕng, păn hên, pu pái iâ pơreăng tâ tú, yă tê tơniăn, mê kế kâ ăm pu pái xuân tơ’lêi tăng.

“Pu pái păn tơ’lêi hlâu, tơdroăng kâ dêi pu pái ki xiâm cho rêi nhâ. Klêi mê, mâu tơmeăm kâ akố cho hlá plâi ƀơr, hlá pôm loăng, hlá loăng nhĕn mê pin pêt tơnôm nhâ tung kơdrum nếo mê gá rế tơ’lêi hlâu tâ”.

Tiô riân ngăn, nôkố, lâp cheăm Ea Kpam, tơring Čư̆ Mgar ai lối 40 rơpŏng păn tiô túa pơkâ păn pu pái, ƀă kơxô̆ pu pái lối 20 rơpâu to. Mâu hdrê pu pái châ păn ki hên cho pu pái Ấn độ, pu pái Bách thảo. Pôa Phạm Hữu Lộc, kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan cheăm Ea Kpam, tơring Čư̆ Mgar ăm ‘nâi, túa pơkâ păn pu pái dế châ vâi krâ nhŏng o pơkâ troăng prôk ki nếo hiăng ƀă dế veăng kum kal khât tung mơjiâng thôn pơlê nếo, mơdêk pêi lo liăn ăm kuăn pơlê, mơnhông cheăng kâ rêh ối pơlê pơla a cheăm Ea Kpam, tơring Čư̆ Mgar. 

“Nôkố cheăm dế pơkâ mơdêk tơdroăng ki mơjiâng khu pêi cheăng tơrŭm păn pu pái xo hơ’nêh cho túa pơkâ păn. Kô pro tơ’lêi hlâu ăm mâu rơpŏng veăng tung khu pêi cheăng tơrŭm, péa nếo cho tŏng kum ‘na khoa hok kih thuât ƀă mâu tơdroăng ki luât vâ tơrŭm ƀă mâu khu mơdró kâ vâ roê xo tiô troăng ki krá tơniăn ton”.

‘Na tơmeăm khoăng ai hlâu, ki ai hên xuân môi tiah mâu tơdroăng tơtrŏng ƀă mâu tuá păn pú pái a kong pơlê, pin rơtế tơmâng roh tơpui tơno pơla ngế chêh hlá tơbeăng ƀă pôa Trần Ngọc Sơn, Ngế xiâm pơkuâ Phŏ ngăn Păn mơnăn ƀă pơlât mơnăn kong pơlê Dak Lak a kơ’nâi kố:

-Ô pôa Trần Ngọc Sơn, vâ tối tiah kố, tung mâu hơnăm achê kố, túa păn pu pái dế hlo kuăn pơlê păn hên a Dak Lak ƀă rôh apoăng hiăng hlo tơ-ƀrê cheăng kâ. Pôa tối ti lâi ‘na tơdroăng păn ƀă ki rơdêi dế túa păn pu pái a Dak Lak?

-Pôa Trần Ngọc Sơn:  “ ‘Na ki rơdêi dêi tơdroăng mơnhông mơdêk păn pu pái tung kong pơlê nôkố a kong pơlê Dak Lak ai khu pu pái ki păn hên dâng 995 rơpâu 450 to, tung mê vâ tối păn hên cho pu pái xo hơ’nêh ƀă ai mâu rơpŏng păn pu pái tiô troăng rơhlâ xo têa tôu. Kong pơlê Dak Lak cho môi tung mâu kong pơlê ai tơnêi pêi chiâk kân má môi tung lâp tơnêi têa, tung mê ai tơnêi vâ mơnhông pêt loăng plâi pêt báu prá alâi ƀă tơnêi ngo kô chiâng tơkŭm păn mơnăn mơnôa môi tiah păn ro ƀă pú pái tơ’lêi hlâu kâ kơ’nêi.

Má péa, ‘na mơdrăn chĕm pu pái vâ tơrŭm ƀă păn kơ’nêi ăm rêi nhâ ki huăn  xêh, mâu túa loăng, nhâ ƀă hlối tơkŭm pêt nhâ, mâu mơdrăn kâ ing tơmeăm pê lo ing chiâk deăng vâ pro mơdrăn ăm pú pái kâ. Má pái nếo, cho hyôh kong prâi, mê Dak Lak cho môi tung mâu kong pơlê ai hyôh kong prâi lĕm, rơngiâp tơ’lêi vâ  păn mơnăn, tung mê ai păn pu pái ’’.

-Nôkô păn pu pái a Dak Lak vâ tối cho păn iâ tung mâu rơpŏng hngêi, tơdroăng mê gá pơkâ mâu tơdroăng pơloăng mơnúa klâi ăm mơngế ki păn xuân môi tiah khu râ pơkuâ cheăng, malối tung pơla pơreăng COVID-19 nôkố?

Pôa Trần Ngọc Sơn:  “Tung pơla hdrối kô nah xua yă hơ’nêh pu pái to, kô pro pơxúa rơkâ ăm mơngế ki păn, xua mê kuăn pơlê tung kong pơlê mơdêk pâ pú pái tiô troăng păn hên lơ iâ tiô dêi tung rơpŏng hngêi  ƀă kơxô̆ pú pái păn tung kong pơlê tâk hên. Tơdroăng pơkâ nôkố cho ki mơnhông mơdêk  hên rế tâk kơxô̆ pu pái păn chiâng tơdjâk kân troh tơdroăng tê tung pơlê dêi ai pơreăng kân COVID-19. Tíu tê pu pái cho mâu hngêi pế pơchên ôu kâ kân, mâu tíu mơdró ôu kâ, xúa kâ tung mâu hâi pơkeăng lơ tơdroăng ôu kâ ki ê tung kong pơlê. Laga pơla hdrối kố nah tơdroăng hbrâ mơdât COVID-19 tung kong pơlê mê Vi ƀan hnê ngăn kong pơlê xuân môi tiah mâu tơring, pơlê krâm kơphô̆ hiăng pơkâ hên hlá mơ-éa pêi pro kơtăng tơdroăng mê xuân môi tiah thế klĭng péa mâu hngêi pơdró ôu kâ kân, tơdroăng pế pơchên hmê kâ ôu hâi pơkeăng tro tiô pơkâ. Xua mê, xiâm ki vâ rôe oh tá ai tơdjâk troh tơdroăng tê pu pái.

-Tiah mê, tiô pôa, pin thế ai troăng rơhlâ ki lâi vâ túa păn pu pái châ tơniăn?

Pôa Trần Ngọc Sơn: “Tiô ngin, tung la ngiâ mơngế ki păn pú pái thế mơdêk păn pu pái tiô troăng rơhlâ mơdêk păn tơrŭm ƀă khu pêi cheăng tơrŭm, tôh tơrŭm vâ châ tơrŭm ƀă mâu rơpŏng kuăn pơlê vâ păn tiô tơdroăng tăng mung ing hdrê, mơdrăn chĕm troh xo hơ’nêh ƀă mơjiâng inâi tê tơmeăm păn vâ chiâng ai xiâm ki păn tê ăm mâu tíu vâ rôe, mơnăn păn krúa, yă tê tơniăn, cho tơdroăng ki pro krúa lĕm kế kâ. Drêng kuăn pơlê, tôh tơkŭm hiăng mơjiâng inâi tíu păn tiú tê mê mơngế ki vâ rôe kâ hiăng hlo khât ƀă tơ’lêi vâ lăm tăng xiâm păn tiô troăng rơhlâ tơniăn mơnăn păn, krúa lĕm hơ’nêh pú pái”.

-Mơnê kơ pôa!

Nam Trang chêh

Katarina Nga - Gương tơplôu ƀă tơbleăng