Troh hâi tơdrốu rêm măng tĭng, tôh xo rah ngăn kong ƀon Bnâm (cheăm Dak Som, tơring Dak Glong, kong pơlê Dak Nông) lăm tăng ngăn mâu ngăn kong a péa xá 1803 ƀă 1807, Kơdrum kong dêi tơnêi têa Tà Đùng. 12 ngế tung tôh klâ pro 2 khu lăm ngăn, prôk chêng ngăn klâ 2 pâ, chiâng prôk tơvó rơtâ tá ƀăng kong lối 200 ha ki hiăng xo rak ngăn. Prôk chêng chôa mot ngăn tung mâu kong kân ki hên loăng kân, pôa K’Dởnh, kuăn ngo Mạ, môi ngế tung khu dêi tôh mê ăm ‘nâi, nhăng lăm séa ngăn kô teăm châ ’nâi châ hlo mâu ngế ki ko ‘nhiê kong, mâu ngế lăm lúa kuăn kiâ kong, mâu ki lăm pê kơtro, pê kơnó ăm tro kuăn kiâ kong. Ing mê, kong kô châ rak ngăn khât tâ. 

“Kuăn pơlê ngin hiăng châ xo rak ngăn mê  thế ai hnoăng kơhnâ lăm ngăn, tôh rak ngăn kong pơlê ngin nhăng lăm ngăn, rak kong. Tâng lơ ai mâu ki lâi mot tung kong pin kô teăm mơdât. ‘Nâi kong ai mâu ki rak ngăn mê chiâng iâ mơngế ki ôh ta ai ngế pro xôi, khên mot tung kong’’.

Ƀon Bnâm cho tíu pro pơlê ton hơnăm dêi kuăn ngo Mạ, tung kơpong tơdế dêi Kơdrum kong Ilâng Tà Đùng. Pôa K’Sriu, Tôh trương  tôh xo rak ngăn kong dêi pơlê ăm ‘nâi, kuăn pơlê hiăng ai dâng 20 hơnăm veăng rak ngăn kong tơdrêng ƀă kuăn pơlê hiăng ai dâng 20 hơnăm veăng rak ngăn kong tơdrêng ƀă kơdrum kong Tơnêi têa. Tơdroăng cheăng mê kô kum ai tơ’nôm kơxô̆ liăn pêi lo  sap 15-20 rơtuh liăn/rơpŏng/hơnăm, mơhé hâi hên la xuân hiăng kum kuăn pơlê ai tơ’nôm kơxô̆ liăn vâ rôe tơmeăm rêh kâ ối, ing mê hmâ, hlối ai hnoăng rak ngăn kong khât tâ nếo.  

“Kuăn pơlê ngin veăng rak ngăn kong hiăng péa chât hơnăm kố, xuân hiăng hlê tơdroăng ngin rêh tung kong thế ‘nâi hnoăng cheăng tơná cho rak ngăn kong. Tơnêi têa xuân hiăng pơkâ luât tŏng gum mơhá liăn ăm mâu ngế ki rak ngăn kong hnoăng, mơhé hâi hên la kuăn pơlê ngin xuân hiăng ai liăn vâ rôe phái, rôe măm, po, rôe tơmeăm xúa rêm hâi. Ki ton ta ah, xuân púi Tơnêi têa ai luât pơkâ tŏng kum vâ tâk tơ’nôm liăn rak ngăn kong, kum kuăn pơlê ai kơxô̆ liăn pê lo ing rak ngăn kong tơniăn, hên tâ iâ,  vâ ngin rế hmâ kơhnâ khât ƀă tơdroăng rak ngăn kong’’.

Pôa Phan Văn Sự, Ngế phŏ ƀơrô Khoa hok ƀă tơrŭm cheăng lâp plâi tơnêi, Kơdrum kong Tơnêi têa Tà Đùng ăm ‘nâi, vâ kuăn pơlê hmâ achê ƀă kong, tíu pêi dế tăng troăng hơlâ vâ  mơdêk kơxô̆ liăn pêi lo  ăm kuăn pơlê. Tơdrêng ƀă kơxô̆ liăn khoán, rak ngăn kong, nôkố tíu pêi cheăng ăm mung mơngế rak ngăn, xoăng ăm kuăn pơlê rak ngăn a klo kong cho tung dế kong ki pêt, hdró kong nếo xông kân, kơvê troăng ôh ta ai hlá pêi ôh tá ăm on châ lân kâ kong.

Pakĭng mê, xo ing kơxô̆ liăn dêi tơdroăng mơnhông pêt kong krá tơniăn, rêm hơnăm Kơdrum kong Tơnêi têa kố ối veăng kum mâu thôn, pơlê a kơpong tơdế kong pro troăng ăm kuăn pơlê prôk tung pơlê, tâp trăng krâ on trâ eăng tung thôn pơlê, ƀă pro hên tơmeăm khoăng ki ê. Pôa Phan Văn Sự ăm ‘nâi:

“Kơdrum kong Tơnêi têa rêm hơnăm ai mâu tơdroăng veăng kum ăm kuăn pơlê ki ối a kơpong tơdế kong. Môi tiah hơnăm 2024, veăng kum châ 31 khu kuăn pơlê ƀă kơxô̆ liăn dâng 1,2 rơtal liăn, ki hên pro troăng, tâp trăng krâ on tơhrik, pro tơmeăm khoăng ăm kuăn pơlê xúa. mê cho mâu luât pơkâ tŏng kum ăm kuăn pơlê châ xúa kuăn pơlê  phiu ro’’.

Kơdrum kong Tơnêi têa Tà Đùng ai tơnêi rơdâ lối 21.000 ha cho tung péa tơring Dak Glong, kong pơlê Dak Nông  ƀă tơring Dam Rông, kong pơlê Lâm Đồng. Pơlê kong kân kố cho tíu rak vế hên nhâ loăng  kuăn kiâ ki kơnâ git dêi kơpong Peăng Hdroh Trường Sơn, ƀă hên nhâ loăng ki kơnía git, cho môi tung pŭn kơpong  ai chêm  dêi Việt Nam  ƀă ai 222 túa chêm ki kơnía tung lâp plâi tơnêi.

Pôa Khương Tanh Long, Ngế pơkuâ Khu rak ngăn Kơdrum kong Tơnêi têa Tà Đùng  ăm ‘nâi , vâ rak tơniăn hlối tơƀrê tơnêi kong ki ai hên nhâ loăng kuăn kiâ ki kơnía git, tíu pơkuâ rak ngăn kong pơkâ nhên thế pêi tro tơdroăng tăng tơ’mot hên kuăn pơlê veăng rak ngăn a kơpong kong kân mê. Nôkố ai dâng 3.000 ha hiăng châ pơcháu axoăng ăm 14 tôh rak ngăn, rak kong a mâu thôn, pơlê ƀă lối 150 rơpŏng kuăn pơlê, tâi tâng to kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo.

“Troăng hơlâ vâ pêi ton ta ah gá tơdrêng ƀă tơdroăng rak ngăn kong, mơnhông pêt kong mê ngin hiăng tơmiât troh tơdroăng tăng troăng ăm kuăn pơlê ai cheăng pêi. Ngin dế mơjiâng tơdroăng tơkêa bro ôm hyô ngăn nhâ loăng kuăn kiâ. Tâng tơbleăng tâi tŭm tơdrêng hlối tơkŭm ƀă tơdroăng rak ngăn kong rơtế ƀă ôm hyô ngăn nhâ loăng kuăn kiâ, kum ăm kuăn pơlê ai cheăng pêi kuăn pơlê kô pêi tro kơhnâ tâ ‘na mơnhông pêt kong ƀă rak ngăn kong a Kơdrum kong Ilâng Tơnêi têa Tà Đùng’’.

Châ tơ’mot kuăn pơlê ki ối a kơpong xiâm tơdế kong, Kơdrum kong Tơnêi têa Tà Đùng dế pêi tro tơdroăng rak ngăn, rak kong ƀă kring vế tơniăn hên nhâ loăng kuăn kiâ ki kơnâ git. Troăng vâ pêi mơnhông ôm hyô ngăn nhâ loăng kuăn kiâ rơtế ƀă kuăn pơlê rak ngăn, mơnhông pêt kong krá tơniăn.