Lâm hriâm nâl Mông dêi hngêi trung phôh thong hdroâng kuăn ngo ai tíu kâ koi ối pơtê râ má péa tơring kong ngo Kỳ Sơn châ tơkŭm po rêm măng tĭng. Mâu vâi o hok tro tơmâng thái hnê, chêh pơchuât rêm ‘noăng chư. Cho tơring ai lối 90% cho vâi krâ hdroâng kuăn ngo rêh ối, xua mê, hên hơnăm hiăng hluâ, tơdroăng hnê chư Mông ăm mâu vâi o hok tro hiăng châ tơring ƀă kơvâ hnê hriâm Kỳ Sơn tơtrŏng. Pôa Phan Văn Thiết, kăn pơkuâ ƀơrô hnê hriâm ƀă hnê mơjiâng tuăn ngôa rơkê tơring Kỳ Sơn, kong pơlê Nghệ An tối ăm ‘nâi:

“Nâl Mông mê ngin hiăng hbrâ ăm mâu vâi mâu o hok tro sap ing lâm 3, troh nôkố mâu muăn bu hriâm to a hngêi tê, mê tŭm tơdroăng mâu muăn hiăng hbrâ nâl tơpui xuân môi tiah chư chêh. Ƀă nâl Thái mê ngin hiăng pêi pro hnê mơhno châ môi péa hơnăm achê kố. Mâu vâi o hok tro hiăng hbrâ tơdah hriâm’’.

Sap hơnăm 2005 – 2006, Nghệ An hiăng hnê nâl Mông ăm hok tro râ má môi a mâu tơring Tương Dương, Kỳ Sơn, Quế Phong. Tơdroăng hnê hriâm tiô kơxop mơ-éa hriâm hdroâng kuăn ngo xua Khu xiâm pơkuâ hnê hriâm, hnê mơjiâng tơbleăng ăm pêi pro. Ki rơhêng vâ tối pơkâ kơxô̆ 142 ‘na tơdroăng mơdêk tơdroăng hnê hriâm mâu môn nâl hdroâng kuăn ngo tung tơdroăng hnê hriâm phôh thong hneăng hơnăm 2021 – 2030 châ kĭ. Hên thái cô hiăng hbrâ veăng mâu lâm hnê mơjiâng nâl hdroâng kuăn ngo.

Ƀă pói vâ chiâng cô yăo hnê chư nâl Thái drêng môn nâl hdroâng kuăn ngo  djâ hnê hriâm. Cô yăo Vi Thị Mỹ Duyên nôkố dế pêi cheăng a hngêi trung râ má môi Lương Minh hiăng kĭ veăng lâm hnê chư Thái a Tíu xiâm hnê hriâm tơdroăng pêi cheăng, hnê hriâm đi đo tơring Tương Dương tơkŭm po.

“Ing lâm nâl Thái châ po a tơring Tương Dương mê á hiăng ‘nâi chư Thái vâ kum rak vế ƀă rak ‘măn chư Thái dêi hdroâng kuăn ngo’’.

Kô chiâng tối, mâu tơring tung kong pơlê Nghệ An hiăng ƀă dế ai tơdroăng ki hbrâ pêi pro hnê nâl hdroâng kuăn ngo ăm tơtro rơkê má môi. Ƀă tơdroăng ki hbrâ veăng dêi thái cô ƀă kơvâ hnê hriâm hơnăm 2022 – 2023 kô pêi pro hnê nâl hdroâng kuăn ngo tiô tơdroăng pêi cheăng ƀă kơxop mơ-éa hriâm nâl hdroâng kuăn ngo nếo.

Pôa Trần Xuân Vinh – Kăn phŏ pơkuâ tíu xiâm hnê hriâm cheăng pêi, hnê hriâm đi đo tơring Tương Dương ăm ‘nâi:

“Riân sap hơnăm 2015 troh nôkố mê Tíu xiâm ai tâi tâng cho 17 lâm nâl hdroâng kuăn ngo Thái, 765 ngế hriâm ƀă 3 lâm hdroâng kuăn ngo Mông ai 176 ngế hriâm. Ing lâm hriâm kố ai mâu ngế hriâm hiăng chiâng ƀă hlê plĕng hên nâl hdroâng kuăn ngo, ki rơhêng vâ tối cho mâu ngế hdroâng kuăn ngo dế pêi cheăng tung tơring. Ing lâm hriâm kố ai tơ’nôm mâu tơdroăng ki rơkê plĕng, ing mê tơniăn châ tơdroăng hnê mơjiâng mâu lâm pơtối nếo’’.

Nôkố, Nghệ An ai péa khu chư Thái ton nah, hê̆ Lai Pao ƀă Lai Tay, xua mê tơdroăng rah xo khu chư ki lâi vâ hnê xuân cho tơdroăng ki rơhêng vâ ‘nâi plĕng. Xua khu chư nâl hdroâng kuăn ngo châ hnê hriâm tung hngêi trung thế cho khu chư ton nah châ pơlê pơla xúa, châ kơ koan cheăng mơnhên lơ khu chư châ ăm hnoăng kĭ pêi pro.

Pakĭng mê, ki hên thái cô dế hnê nâl hdroâng kuăn ngo tá hâi châ mơjiâng păng ‘nâng. Tơdroăng ti tăng khu ngế hriâm veăng tung tơdroăng mơjiâng tơdroăng kơxop mơ-éa hnê hriâm nâl hdroâng kuăn ngo trâm hên pá puât.

Pôa Phan Văn Thiết, kăn pơkuâ ƀơrô hnê hriâm ƀă hnê mơjiâng tơring Kỳ Sơn, kong pơlê Nghệ An tối:

“Nôkố tối tiô pơkâ mê thế ai chưng chih nếo châ tâng hnê. Krê thái cô ngin chưng chih tá hâi ai laga tâng ối hnê xuân hiăng chiâng. Xua mê thái cô tâng hnê nâl hdroâng kuăn ngo mê ôh tá ai tơdroăng klâi ôh, ôh tá ai ki klâi tơviah, ‘na ki chiâng nâl chưh chêh. Ƀă chưng chih tung môi pơla mê ngin kô ai. Xua mê khu thái cô hnê xuân hiăng hbrâ’’.

Troh hơnăm 2025, ki xiâm hiăng kêi đeăng rah chêh kơxop mơ-éa hnê hriâm, mơ-éa hnê mơhno hnê hriâm râ má môi ƀă 8 nâl hdroâng kuăn ngo ƀă 8 nâl hdroâng kuăn ngo tơniăn tŭm thái cô hnê hriâm nâl hdroâng kuăn ngo, tung mê, ai 45% thái cô hriâm châ hnê mơhno lĕm, 100% kăn ƀô̆ pơkuâ ai tơdjâk ‘na hnê nâl hdroâng kuăn ngo châ hnê tơ’nôm ivá pơkuâ cho pơkâ xiâm dêi tơdroăng mơdêk ki hôm hnê hriâm mâu môn nâl hdroâng kuăn ngo tung tơdroăng hnê hriâm phôh thong hneăng hơnăm 2021 – 2030 pơkâ.

Cho tơring ai hên vâi krâ hdroâng kuăn ngo rêh ối. Ƀă tơdroăng ki hbrâ nhên dêi tơná Nghệ An hiăng hbrâ ăm tơdroăng thăm pêi pro rơdêi tơdroăng hnê nâl hdroâng kuăn ngo tung hngêi trung hriâm tơniăn tro tơdroăng ƀă hâi khế pêi pro tung lâp tơnêi têa.