Hiăng lối 10 hơnăm hdrối, la jâ Ngô Thị Minh (55 hơnăm), ối a bêng Tân Lập, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột xuân ôh tá  la lâi kâi gât dêi têa mâ rêm rôh tơpui troh ‘na tơdroăng xía vâ a hơnăm hdrối mê hía nah. Cho kŏng nhân Kŏng ti pêi cheăng tiô rơnó Môi trường Đông Phương, drêng dế tơpui a troăng pơla 3 chôu kơxo má, jâ kơdrâ tro môi toăng rơxế klâm. Rôh rơxế  klâm djâ Ngô Thị Minh tro tơđôu péa pâ chêng, kơxô̆ ki tro rong 98%.

“Nôkố vâ pêi môi tơdroăng ki lâi ‘ló thế ‘nân a rơxế kró tê la vâ ối ‘nân xuân ôh tá chiâng ‘nân ton, bú ‘nân dâng 2 chôu tê hiăng tâ kơbrĕn. Klêi mê mâu rôh bro chiâng kơdrâ pro pin ối oh tá kâi xok. Nôkố mâu troăng veăn a pá xôp hiăng kơtê pơtâi, hên drêng ‘nâ lăm pơlât tơdrêng a hngêi pơkeăng vâi tối oh tá chiâng pro ti lâi, pơkeăng kơdroh châi nốkô ôh tá xêt xếo, tơdroăng ki pro châi ôh tá xâu kơ pơkeăng, a chiu lôi tiah tiah mê tê”.

Xuân tro rong 98% klêi rôh trâm xía vâ dế pêi cheăng hơnăm 2004 xua pro min pơtôu vâ ‘nhiê troăng, pôa Võ Thanh Tùng  ối a bêng Tân Tiến, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột , ki xiâm cho kŏng nhân pro troăng dêi Khu xiâm ngăn troăng prôk pơto tơmeăm kong pơlê Dak Lak, ăm ‘nâi, vâ rêh ối ta troh nôkố, pôa hiăng tơkâ luâ ‘nâi lo lâi rôh po pơlât ƀă lối 100 hdrôh dâi trum chêp a ko. Châi pá kâi tối, klêi pôa tro rong a ko.

Ki châi tâ, klêi pôa trâm xía vâ môi hơnăm, prế on veăng hiăng  châ tíu ê. Vâ tăng rêh ối hâi kố hâi tá, kuăn kơdrâi pôa po môi to kuăn tơkŭm mơdró tơmeăm tung hngêi ki mung ối pơtân, ‘na pôa mơhúa châ hriâm tiê bliê troăng veăn:

“Kơ’nâi mê, tơnêi têa tơmâng kum ăm lăm a Hà Nội hriâm tiê bliê tăng troăng veăn pơlât tơdroăng châi, mê kơlo rêh kâ ối chiá tâ iâ. Nôkố ối tơdjuôm ƀă dêi kuăn, hngêi ôh tá ai, ivá hlối tá mo dâi, drêng kong prâi pơ’lêh châi ó ‘nâng’’.

Tiô tối tơbleăng dêi Khu xiâm ngăn mơngế pêi cheăng, Mố đô̆i tro rong ƀă rêh ối pơlê pơla Dak Lak, nôkố lâp tung kong pơlê ai lối 12.000 tíu pêi cheăng, khu mơdró chêh inâi mơdró ƀă tâi tâng kơxô̆ mơngế pêi cheăng dâng 120 rơpâu ngế. Ki hên mâu khu mơdró  tung kong pơlê ki kân ƀă krâ kơvâ, pêi cheăng ‘na tê mơdró, mơjiâng pro, ƀă uâ pơliê pro ki kố ki mê.

Pôa Nguyễn Quang Thuân, Khu xiâm ngăn mơngế pêi cheăng, Mố đô̆i tro rong ƀă rêh ối pơlê pơla Dak Lak  ăm ‘nâi,  tơdroăng rak tơniăn, krúa pêi cheăng a mâu khu mơdró hiăng châ tơmâng tâ, mâu tơdroăng pêi cheăng rế châ pơ’lêh. La tơ’lêi xiá vâ tung pơla pêi cheăng xuân ối hên. Bú riân tung hơnăm 2022 tung lâp kong pơlê hiăng ai 7 rôh trâm xía vâ pêi cheăng pro 7 ngế hlâ.

Vâ kơdroh tro rong râ, xía vâ tung pơla pêi cheăng, Vi ƀan kong pơlê Dak Lak hiăng pơkâ pêi pro rak tơniăn, krúa tung pêi cheăng pơla hơnăm 2021-2025. Mơ-eăm troh hơnăm 2025, ki dâng rêm hơnăm xăm 4%  kơxô̆ mơngế trâm xía vâ tung pơla pêi cheăng tro hlâ mơngế; tâk tơ’nôm 5% kơxô̆ mơngế pêi cheăng châ khăm pơlât tiô tơdroăng cheăng ƀă 5% tíu pêi cheăng châ rak ngăn hyôh kong prâi tung pơla pêi cheăng.

Pôa Trần Quang Thuân, ăm ‘nâi:

“ ‘Na troăng rơhlâ nhên mê má môi mơdêk tơdroăng cheăng hnê tối, pakĭng hnê tối ƀă pano, áp-phích, chêh a kơtâ hlá mơ-éa mê kal mơdêk tơkŭm hnê ăm mâu ngế pêi cheăng ƀă  xúa mơngế pêi cheăng: Má péa cho séa ngăn mâu pơkâ, luât pơkâ, tơdroăng pơkâ pêi cheăng a tíu pêi cheăng tơ’lêi trâm xía vâ tung pơla pêi cheăng, tung mê, tơmâng hên troh pêi pro tơmeăm tê mơdró, pêi pro uâ pơliê kế tơmeăm, mơjiâng tơmeăm khoăng thế ai pơkâ nhên tung tơdroăng kơdroh xía vâ tung pơla pêi cheăng.

Tơbleăng mâu tơdroăng pêi ƀă pro tơ’lêi hlâu ăm rôh kong prâi a tíu pêi cheăng ăm mơngế pêi cheăng môi tiah quan trắc hyôh kong prâi  tung pơla pêi cheăng vâ tơniăn tơtro khâp”.

Tŭm tơdroăng xía vâ, rong râ tung pơla pêi cheăng ƀă tơdroăng châi ‘na pêi cheăng xuân chiâng vâ ví tâng mơngế ki pêi cheăng tơmâng troh tơdroăng ‘mâi hơ’lêh tơdroăng cheăng pêi, séa ngăn mâu tơdroăng lơ pro tơ’lêi rong râ, xía vâ, ƀă tâi tâng mơngế pêi cheăng khŏm mơ-eăm pêi pro tiô luât pơkâ, tơdroăng pơkâ  pêi cheăng tơniăn.

Vâ pêi pro tơdroăng ki mê, tá mơngế pêi cheăng ƀă mơngế ki xúa mâu ngế pêi cheăng kal hlê nhên ‘na mâu tơdroăng ki tơ’lêi pro ôh tá tơniăn pro ti lâi vâ kơdroh xía vâ ing mâu tơdroăng tí tăng ngăn, ‘nâi nhên ki rơ-iô, ki pro ‘mêi ivá a tíu pêi cheăng, pêi tro tơdroăng cheăng hnê pơtâp, hnê mơhno  ‘na rak tơniăn, krúa lĕm tung pơla pêi cheăng.