*** Cheăm Dam Rông 4, kong pơlê Lâm Đồng châ mơjiâng tung tơdroăng tơkŭm 3 to cheăm: Dà Tông, Dà Long (tơring Dam Rông hdrối nah) ƀă cheăm Dơng K’Nơh dêi tơring Lạc Dương hdrối, tíu pêi cheăng tơdjuôm châ pro a tíu pêi cheăng cheăm Dà Tông hdrối nah. Cheăm ai lối 90% pơ’leăng mâ mơngế cho hdroâng kuăn ngo, trối: M’Nông, K’Ho, Mạ ƀă hên ki ê. Pôa Dà Cắt Tư (hdroâng M’Nông) ngế ki châ kuăn pơlê loi a cheăm tối tiah kố:
“Pêi pro túa pơkâ kăn pơkuâ péa râ vâ achê ƀă kuăn pơlê tâ, gum kuăn pơlê lĕm tro tâ. Drêng xúa túa kăn pơkuâ péa râ mê kuăn pơlê kô châ pơxúa hên tâ, môi tiah ôh tá êa nâp liăn hriâm ăm mâu vâi muăn, rak ngăn ivá ăm kuăn pơlê, malối cho ngế ki hiăng hên hơnăm môi tiah ngin châ tŏng gum rak ngăn tro tâ. Ngin xuân đi đo loi ƀă tơngah môi tiah mê”.
*** Cheăm Bảo Thuận, kong pơlê Lâm Đồng mơjiâng ing tơdroăng tơmot 3 to cheăm Đinh Lạc, Bảo Thuận ƀă Tân Nghiã, ai vâ chê 30 rơpâu pơ’leăng mâ mơngế, vâ châ tơdế cho kuăn ngo K’Ho, Raglai, Mạ. Kơ’nâi 2 khế tơbleăng pêi cheăng khu kăn hnê ngăn 2 râ, tơdroăng cheăng dêi kăn xiâm cheăm pêi cheăng tơƀrê. Tơdroăng xúa kŏng ngê̆ thông tin tung pơkuâ ngăn, pêi cheăng ai pơxúa tơƀrê ăm kuăn pơlê. Pôa K’Brệp a thôn Kala Kròt, cheăm Bảo Thuận, kong pơlê Lâm Đồng tối:
“Tơdroăng tơ’mot mâu kăn kong pơlê 2 râ, râ kong pơlê ƀă râ cheăm cho môi tung mâu luât pơkâ pêi pro a poăng dêi Tơnêi têa vâ mơjiâng ƀă mơnhông pơlê rế lĕm tro tâ. Pơlê rế mơnhông tâ, kro mơdrŏng tâ, rơkê plĕng tâ. Kuăn pơlê loi khât a tơdroăng tơ’mot mâu kăn kong pơlê 2 râ dêi Tơnêi têa kô kum pơlê pin rĕng pơ’lêh tro tro tâ”.
*** A cheăm kong ngo Kon Chiêng, kong pơlê Gia Lai, tơdroăng ki pro lế lê̆m tíu pêi cheăng hiăng gum mơdêk rơdêi tơƀrê pơkuâ ngăn, tơdrêng amê hlối pro tơ’lêi hlâu vâ mâu kăn ƀô̆ mơnhông ivá. Pôa Rưm, kăn hnê ngăn Vi ƀan Măt trâ̆n Tơnêi têa cheăm Kon Chiêng hneăng hdrối tối tiah kố, túa pơkâ kăn pơkuâ péa râ ôh ti xê to gum pro tơ’lêi tung tơdroăng pro hlá mơ-éa, mê ối mơdêk túa pơkâ kăn ƀô̆ hơnăm ối nếo ai ivá mot pêi cheăng tung kơ koan tơnêi têa, pro pơhlêh nếo tơƀrê tơdroăng cheăng.
“Á loi mâu rơxông hơnăm ối nếo ai tuăn ngoâ rơkê tâ, châ hnê rơkê tro tâ, hriâm troh Đăi hok kô pêi cheăng rơkê tâ. Ing tơdroăng ki ai khât tung pêi cheăng, á hlo vâi hiăng mơhno tâi ivá, tuăn ngoâ dêi tơná, xúa kong ngê̆, kơmăi tĭnh rơkê. Mê á loi mâu rơxông hơnăm ối nếo kô pêi cheăng rơkê tâ ăm pơlê cheăm, veăng gum mơjiâng tơnêi têa rế hía rế mơnhông tơniăn”.
*** Ki khât ăm hlo, ki pơ’lêh dêi mâu kăn kong pơlê 2 râ veăng mơnhông tuăn loi dêi kuăn pơlê, mơdêk ki tơƀrê tung pơkuâ ngăn, mâu tơdroăng pro hlá mơ-éa châ rĕng pê klêi, tơdrăng tâ, ai tiô tơdroăng púi vâ dêi kuăn pơlê. Ngoh Uưm, kuăn ngo Bơhnéa, 28 hơnăm ối a pơlê Chrơng, cheăm H’ra, kong pơlê Gia Lai ăm ‘nâi:
“Nôkố châ xoăng tŭm kăn ƀô̆ hnê pro hlá mơ-éa mê chiâng rĕng, kuăn pơlê lăm pro hlá mơ-éa rĕng há, ôh tá hrá môi tiah hdrối nah. Ing cheăm H’ra ton nah lăm troh akố pro hlá mơ-éa ăm rơpŏng hngêi, nếo troh hiăng châ hnê nhên ing xo kơxô̆, troh mâu hlá mơ-éa kal tơ’nôm ki ‘lâi, pro rĕng, tro hâi tơhrâ, ôh tá pro pá, ôh tá mơdoh mơdon”.
*** Cheăm Phú Thiện, kong pơlê Gia Lai châ mơjiâng tung tơdroăng ki tơkŭm pơlê kân Phú Thiện ƀă mâu cheăm Ia Sol, Ia Piar ƀă Ia Yeng. Kố cho kơpong tơnêi ki ai pơxúa vâ pêt báu klâng, pêt kơtếo ƀă păn kơpôu ro chu, í, peâp. Pôa Nay Keng, ngế pơkuâ thôn Plơi Rbai, cheăm Phú Thiện ăm ‘nâi.
“Sap ing ‘mot tơdjuôm mâu cheăm ƀă pơhlêh pêi cheăng tiô kăn pơkuâ péa râ, tơdroăng ki chêh pro mâu mơ-éa hiăng rĕng, tơ’lêi tâ. Ki khât drêng troh kơ koan pro hlá mơ-éa, vâi krâ kuăn pơlê pơrá châ hnê mơhno, tŏng gum tá hiâm mơno, mơ-éa châ pro ‘nâng ‘nâi tâ, ôh tá hlo tơvâ môi tiah hdrối nah xếo. Nôkố, tung kơ koan cheăng kăn pơkuâ kơxô̆, mâu mơ-éa pơkâ, mơ-éa chêh pro sap ing râ kơpêng pơrá châ pơtroh ung Zalo dêi cheăm, ôh ti hlo tơvâ tơvân pơtroh hlá mơ-éa môi tiah hdrối nah xếo, kơnôm mê mâu rôh hôp xuân châ kơdroh há”.
*** Hlo ki tơƀrê dêi túa pêi cheăng dêi mâu kăn kong pơlê 2 râ kơ’nâi tơ’mot, pôa A Ly - Phŏ hnê ngăn chi ƀô̆, thôn trương thôn Pâ Cheng, cheăm Đăk Pơxi, kong pơlê Quảng Ngãi, sôk ro ăm ‘nâi, tơdroăng tơkŭm pêi cheăng mâu kăn péa râ cho tơtro kơ tuăn kuăn pơlê. Tơdroăng cheăng hiăng châ xoăng râ lăm cheăng a pơlê cheăm, xúa kông ngê̆ tung pêi cheăng rak ngăn, mê tơdroăng pro hồ sơ châ rĕng pro klêi:
“Klêi tơ’mot mâu cheăm, nôkố ki tơƀrê tung tơdroăng pro hlá mơ-éa ăm kuăn pơlê ing tơdroăng mơjiâng ƀă mơdêk ki pơxúa tơdroăng cheăng dêi Tíu xiâm pro hlá mơ-éa. A kố, mâu hlá mơ-éa châ pro tơ’lêi hlâu, ăm rêm ngế ‘nâi hlo, tơdrăng, troh pro hlá mơ-éa vâi rĕng tơmâng, kum kuăn pơlê kơdĭng hâi, hnoăng prôk kuăn pơlê hâk ro. Tíu pêi cheăng cheăm achê hngêi hlối hlâu ăm kuăn pơlê hên. Khu kăn ƀô̆ tơpui lĕm hlế, kuăn pơlê ôh tá hlê a lâi vâi hnê tối ăm kuăn pơlê, pro kuăn pơlê ôh tá xâu, ôh tá rơxá môi tiah hmâ drêng troh lăm pro hlá mơ-éa. Tơdroăng mơdêk xúa ứng dụng công nghệ thông tin xuân kŭm tơ’lêi tăng po ngăn, nâp hồ sơ ƀă pro hlâu rê̆ng klêi’’.
*** Tơkâ luâ mâu hơnăm ki pá puât xua tơplâ, cheăm Cư̆ Pơng, kong pơlê Dak Lak, hâi kố hiăng mơnhông rơdêi. Mâu troăng prôk mot tung cheăm, troăng prôk ngi klâng hiăng châ pro lĕm, ok ƀê tong, chiâng tơ’lêi hlâu ăm tơdroăng ki prôk lăm. Hno têa châ ‘mêng pro krá kâk, rak tơniăn ai tŭm têa tôh ăm lối 80% ƀăng tơnêi pêi chiâk deăng.
Hngêi trung hriâm pơtối châ ‘no liăn pro, ‘mêng rơnêu vâ gum ăm tơdroăng ki hriâm tâp a cheăm pơlê. Pôa Y Blun Mlô, kăn pơkuâ cheăm Čư̆ Pơng, ăm ‘nâi, kuăn pơlê mâu hdroâng kuăn ngo dế rơtế veăng tơdjuôm ivá môi hiâm mơno tơmiât troh tơdroăng pơkâ pêi mơnhông krá tơniăn.
“Drêng kuăn pơlê hlê ƀă pêi pro tro tiô tơdroăng pơkâ dêi Đảng, tơnêi têa, mê tơdroăng rêh ối rế hía rế tơniăn ƀă mơnhông. Malối, kơxô̆ liăn sap ing Tơnêi têa hiăng pro tơ’lêi hlâu ăm vâi krâ kuăn pơlê pêi cheăng kâ, mơnhông pêi lo liăn. Kơnôm mê, kuăn pơlê rế ai tơ’nôm tơdroăng loi tung tơdroăng tơmâng ngăn, tŏng gum dêi Đảng ƀă Tơnêi têa. Mâu tơdroăng ki ai tơdjâk troh troăng hơlâ tŏng gum, nôkố hiăng châ kuăn pơlê tơmâng pêi pro kơtăng”.