Kiơ̆ tơroi tơbăt đơ̆ng Anih pơgơ̆r jang, đơ̆ng blŭng jĭ truh dang ei, lơ̆m teh đak hlôi chih iŏk hloh 11,5 triệu ‘nu jĭ COVID-19, lơ̆m noh hloh 43.100 ‘nu lôch. Hơdrô̆ đơ̆ng blŭng sơnăm truh dang ei, đei dang 85.500 ‘nu jĭ, tơ jur 48 ‘măng pơtêng hăm 2022; kơ sô̆ lôch jur lơ oei pă 0,02%. Ƀak si Nguyễn Lân Hiếu Kơdră chĕp kơ̆l Hnam pơgang Đại học Y Hà Nội tơbăt: Việt Nam hlôi đei tôm 3 tơdrong kăl vă gơh sơđơ̆ng roi tơbăt đĭ jĭ Covid-19. ‘Noh jĭ kơ sô̆ bơngai jĭ dêh yua đơ̆ng Covid-19 pơm ăn pă đei. Dôm bơngai lôch găh lơ yua đơ̆ng bơngai jĭ đei tơdrong jĭ đơ̆ng hơdrol jĭ dêh, oei đei tơpoh lơ̆m tơpôl mă ưh lei ưh pă krê hơmơt.

Oei ƀak si Nguyễn Trí Thức Kơdră chĕp kơ̆l Hnam pơgang Chợ Rẫy (pơlei tơm Hồ Chí Minh ‘noh tơbăt: Việt Nam đei kơ sô̆ ƀet vắc xin lơ. Đĭ đei 266 triệu kơ liêu ăn bơngai kơ pal kơ 12 sơnăm hăm 2 jrŭm, jrŭm mă 4 hlôi đei ƀet ăn bơngai kơpal kơ 18 sơnăm đei hơmơt lơ. ‘Ngoăih kơ ‘noh, tơdrong Covid-19 lơ̆m apŭng plĕnh teh đĭ sơđơ̆ng. Blŭng khei 5-2023, Anih jang pơgang apŭng plĕnh teh roi tơbăt Covid-19 ưh pă jing tơdrong kăl hloh jơ̆p plĕnh teh. “Jăh set hơlen vă roi tơbăt đĭ jĭ. Yua kơ anih jang pơgang apŭng plĕnh teh roi tơbăt bơih păng tơdrong jơhngơ̆m jăn yan âu kơ Việt Nam dang ei kŭm hlôi vei lăng đei tôch kơ ‘lơ̆ng. Bơngai jĭ mơ̆t lơ̆m hnam pơgang tŏ sĕt bơih. Dôm anih jang Cocvid hơdrol ki dang ei ưh pă đei iŏk yua dơ̆ng bơih. Dang ei roi tơbăt đĭ jĭ ‘noh ƀlep bơih.”

Kiơ̆ lơ̆m yan âu găh tơdrong jĭ hơbuh, dôm bơngai joăt jang pơgang akhan, Việt Nam kăl tơplih Covid-19 đơ̆ng jĭ tơpoh grŭp A jing grŭp B. Vă khan ‘noh jĭ đơ̆ng grŭp tôch kơ krê hơmơt jing grŭp jĭ tơpoh krê hơmơt păng lăng tơdrong jĭ chuên khoa nai. Thoi noh ƀơ̆t tơplih đơ̆ng grŭp A jing grŭp B, tơdrong tang găn jĭ Covid 19 gô tơplih thoi yơ? Vă vei lăng jĭ hơbuh, găh đunh đai, bơ̆n kăl kơ đei dôm trong jang kiơ? PGS.TS Phạm Quang Thái, Kơdră Anih jang ƀet bơ̆ng tơring găh Tu, Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương tơbăt: Pơđĭ grŭp A păng B tă kơ jing dôm tơdrong jĭ krê hơmơt, đei kơ sô̆ lôch lơ ngăl. Yua thoi noh, găh đunh đai, kăl athei kơchăng vei lăng đei jĭ Covid 19 lơ̆m rim tơdrong. “Găh đunh đai bơ̆n ƀlŏk thoi âu ‘nĕ ưh kơ ê vă khan bơ̆n athei ling lang hơmet tôm, hơmet tôm tơƀôh kiơ̆ tơdrong vei sơđơ̆ng pơtruh vắc xin, vei sơđơ̆ng găh pơgang, vei sơđơ̆ng tơmam hơlen lăng jĭ, ling lang răp hơlen kŭm nhen dăr hơlen kơchăng dôm tơdrong đei pơm ăn, hơmet tôm anih jang tơmam, hơnih hơmet jĭ, veh ver dôm ‘măng đei ƀôh hơlơ̆k đơ̆ng jĭ. Bơ̆n ƀôh jĭ hơnơ̆k hơdrol sơ̆, hiong 4, 5 sơnăm hơnơ̆k mă hmă nhen hơnơ̆k hơ drap. Hăm Covid 19 yua đơ̆ng bơ̆n đei vắc xin tôch kơ đei yua kơna kơ plăh tơplih âu sư hrĕnh ƀiơ̆, nhen bơ̆n ƀôh yŏng jĭ âu lăp hăm bơngai. Yua thoi noh, dôm trong jang tang găn gô athei jô̆ hơlen jing hla ar chih hơmet hơdrol, pơ tâp hơnơ̆ng vă tơgŭm ăn pơ đĭ khŭl jang kơ chăng, hơmet tôm tơ̆ hơnăp dôm tơdrong gô đei ƀôh”.

Pơ tôch ‘măng hop akŏm mă 20 đơ̆ng Anih pơgơ̆r jang teh đak tang găn jĭ COVID-19 lơ̆m ‘năr 3/6 âu ki, Thủ tướng Phạm Minh Chính akhan, tơ̆ hơnăp kơnh, jĭ tam mă kĕ tôch, mă loi ‘noh hiong răm yua đơ̆ng jĭ COVID-19 oei pơdui đunh. Yua thoi noh, tơdrong jang tang găn jĭ oei hơnơ̆ng, mă loi ‘noh jĭ hơtŏk ‘lơ̆ng tơdrong jang pơgang tơring, jang pơgang tang găn hơdrol păng hơmet pơ ‘lơ̆ng hiong răm; hơnơ̆ng sơđơ̆ng tơdrong arih sa kơ kon pơlei, mă loi ‘noh jĭ bơngai pŭ ƀơm ưh kơ ‘lơ̆ng kơtă yua đơ̆ng jĭ COVID-19. Thủ tướng teh đak pơjao kơ Anih tơm vei lăng jang pơgang pơtho dôm anih tơm, anih jang, tơring pơgơ̆r pơtôch tơdrong jang tang găn jĭ COVID-19; dăr hơlen dôm hla ar pơkăp khôi luơ̆t ƀơm truh vă hơmet ming mă lăp tơdrong ‘nao; hơnơ̆ng hơmet pơ ‘lơ̆ng dôm tơdrong jang ƀơm truh oei mơ lôh mơ lônh păng oei đei; pơjing trong tơlĕch jang vei lăng kơjăp COVID-19 lơ̆m jăl jang ‘nao, kŭm nhen dôm tơdrong jĭ nai gô đei ƀôh.

Kơdră Anih pơgơ̆r jang teh đak tang găn jĭ COVID-19 athei dôm anih tơm, anih jang hơnơ̆ng hơvơn păng iŏk yua jên lơ̆m tơdrong jang tang găn jĭ păng hơmet pơ ‘lơ̆ng hiong răm yua đơ̆ng jĭ COVID-19; hơnơ̆ng jang tơdrong jang vei sơđơ̆ng tơdrong arih sa tơpôl; tŭn pran tơroi tơbăt vă tơtă, tơblang hơdăh vă kon pơlei hlôh păng pơm kiơ̆; pơgơ̆r pơtôch tơdrong jang tang găn jĭ COVID-19 kiơ̆ hơnăp jang đơ̆ng anih jang; hơnơ̆ng hơmet pơ ‘lơ̆ng tơtom dôm trong jang tơgŭm; hơmet pơkeh dôm tơdrong oei đei ƀơm truh kiơ̆ pơtôch đơ̆ng Trung ương, Khŭl kơdră teh đak./.