Bingi pang kadha daoh nao mai di urang Dao Thanh Y
Thứ bảy, 00:00, 10/03/2018 Thuy Linh Thuy Linh

Pathau mikva saong grauk yut! Daoh dam dara lac oh kurang hu di urang bangsa Dao Thanh Y  tuk bilan xuân tal mai. Bilan Xuân! Bilan di dom panuac daoh ndung bak hatai anit, bilan di dom yau likei kumei nao duah gauk tapa dom panuac daoh meyut meyau. Nan lac asal kadha di kadha vak: Yamen la-an kadha daoh dam dara urang  Dao Thanh Y" di Vũ Miền – urang vak di rayo sap ndom VN daok di bhum Đông Bắc! daa mikva saong grauk yut tui pang:

 

-Nan lac panuac daoh ieu da-a yamen la-an di urang likei bangsa Dao Thanh Y tuk jak urang kumei gam nao tal lễ hội xuân Bằng Cả. Rija nan hu peih ngak praong abih di akaok bilan xuân tuk lingik la-an bingi saong jeng lac tuk urang Dao Thanh Y, xã Bằng Cả, ngak blaoh bruk li-ua, paik, likei kumei puk palei hu rilo tukvak nao me-in, nao trẩy hội. Rija palei Bằng Cả, pachreih hu yaok rabau tuai nao tapa jalan atah piah mai mbang ahan gù, ndiuk lime sambo màu, menyum cavar alak men hala glai saong abih di nyu nan lac hu iek, hu pang likei kumei Bằng Cả ném còn, daoh dam dara.

 -Oh thau meng tuk halei mai, dom ragu daoh dam dara hu mbang tame dalam raidiuk, jeng ilimo gheih karei di urang Dao Thanh Y. Ini lac bruk daoh nao mai di urang likei saong kumei ndung bak  ilamu mengkan hu bangsa Dao Thanh Y pandar dalam rilo tuk ye ndam likhah, adat cấp sắc, harei pataom palei ngak adat caong hajan siam angin lagaih, pala drak njauk. Dalam dom bruk praong yau nan, daoh dam dara hu pagap yau pabah hala peih akaok dalikan saong bhian hu panuac dahlau tui dom nguyên tắc nhất định, oh salih karei hu.

 

-Bilan xuân! Tuk dom dhar bingu đào patau ala halui glai Bằng Cả rak caduk, jeng lac tuk dom panuac daoh dam dara glaong biar, chreih chrai grauk palei. Urang Dao Thanh Y meda daoh dam dara tuk halei jeng hu, yau ye tuk tagok apuh, nao hội, atau lac dom panuac salam gauk yaok harei hu Dao Thanh Y ngak jeng dom panuac daoh mbuan tame hatian anek menuac. Panuac daoh dalam daoh dam dara di urang Dao Thanh Y bhian mộc mạc, giản dị min ndung bak rilo makna, abih di nyu nan lac tuk likei kumei dalam palei daoh dam dara piah duah ayut sahabat.

 

Meda ndom lac, ini asal kadha kheih abih dalam daoh dam dara di urang Dao Thanh Y. Meng asal kadha ini, tui dom ragu ragam mengkan, dom urang kumei meda mboh hu bruk naih gheih, chreih bui di dom urang likei saong meda daoh nao mai biak gheih, biak joi. Dom kadha daoh nao mai lac bruk pataom veik meng bruk ngak mbang tari tarieng, brei mboh dom siam kheih dalam hatung hatian saong akaok sahneng di dom urang anek ceik glai Đông Bắc:

 

-Dalam rija bilan xuân, dom panuac daoh dam dara yamen la ar ba jalan ka dom baoh hatai di dom urang likei, urang kumei bangsa Dao Thanh Y. Bloh meng di nan, rilo bruk meyut meyau hu tabiak rai, ba tal jeng diuk, jeng pasang. Nghệ nhân Trương Thị Quý, chreih chrai hadar veik” Rilo urang mengkan daoh dam dara bloh jeng diuk jeng pasang nan. Mboh urang likei daoh tanyi gauk. Drei takre lac drei daoh min. Yaom lac ngak bruk hagaiyt drei jeng sahaneng tal daohdam dara yau nan ye nyu meng mbang tame rup urang, nyu meng oh var. Tuk halei jeng sahaneng ngak habal piah drei thau daoh rilo kadha daoh dam dara piah nao đố dam dara, drei janeh nan ye drei takre lô”

 

-Dahlau di dom panuac daoh dam dara, urang Dao Thanh Y bhian hò đệm ngân atah, da diết, trầm bổng, pang mebhuk hatai menuac. Hadei di nan lac panuac tabiak meng hatung hatian. Nghệ nhân Đặng Thanh Lương, 75 thun lac nghệ nhân daok hadar rilo ragu daoh dam dara. Ông brei thau, dom urang bhapbini xã Bằng Cả lac urang bangsa Dao Thanh Y min urak ini oh daok hu rilo urang daoh hu dom kadha daoh dam dara klak, abih di nyu nan lac dom urang daok ranaih: “ Urak ini dom urang ranaih oh thau daoh. Dahlau dhiah nyu karei. Thei oh ka hu diuk oh ka hu pasang ye akaok xuân nao duah thau gauk. Njauk nao daoh meng harei sa bingu tết tal harei ia bilan bak baoh. Thei laneng lahei nan nao mein, daoh. Kayua bangsa kol dahlak nhát rilo. Mboh Nai drei mboh anit rilo min oh khin ndom biai, min pagap tame panuac daoh ye ndom hu. Biak yau nan. Dahlak 16, 17 lac nao daoh paje.

 

-Rilo thun ini mai, daoh dam dara di urang Dao Thanh Y hu ba tame duh ka tuai du lịch. Ini lac sa dalam dom bruk piah khik, yaih khan ilimo kheih mekre di urang Dao Thanh Y tal tuai du lịch dalam saong lingiu taneh ia. Ông Đặng Văn Mạnh, akaok uy mban bhapbini xã Bằng Cả brei thau: Dom thun jaik ini, kol dahlak gam saong dom pakat ngak bruk pathau khan yaih khan, dom urang bhapbini jeng sangka ngak du lich. Yau ye yaok thun tapa rija, tuai damuai grauk libik mai mboh libik ini hu dom ilimo kheih di urang Dao lac urang bhapbini jeng mai dak harei dak rilo. Kol dahlak jak ba dom anek, kamuon hu năng khiếu, hu takre ka ilimo blaoh mai pato veik ka anek taco piah khik ilimo urang Dao Thanh Y.”

-Dalam lingik la ar bingi di dom harei akaok thun barau, tui randap, urang Dao Thanh Y xã Bằng Cả pataom mai sang akaok bản piah ngak adat paling yang akaok thun, ba gauk menyum alak bâu bingi saong pang dom ragu daoh dam dara caong ka thun barau taneh ia siam mekre, bhap bini salamat, caong ka puk palei sa thun barau siam lagaih./. 

Thuy Linh
Tags:

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC