Hội An, tỉnh Quảng Nam nắc đhị liêm pr’hay cơnh lâng bấc t’mooi du lịch. Tước đâu, ahêê vêy bơơn moọng lêy cóh râu ty đanh âng phố Hội đhị m’pâng apêê đhr’nong đong zêng boo ma liíc; moọng lêy đợ pô đăng tr’ang tr’clá đhị k’ruung Hoài cắh cậ đợ ga nêêng hàng trúih apêê c’lâng. Pa bhlâng nắc, muy đhị t’mooi cắh choom lêy lơi bêl tước Hội An, nắc đoo vel bhơi r’véh Trà Quế. Đhị đâu, t’mooi du lịch vêy bấc râu bơơn năl t’mêê cắh choom ha vil bêl bơơn dưr víah muy cha nắc đha nuôr bhrợ ha rêê cơnh la lua:

            Vel bhơi r’véh Trà Quế âng vel Trà Quế, chr’val Cầm Hà, thành phố Hội An ch’ngai đhị trung tâm dâng 3 km chô n’đắh Đông Bắc. Nắc đhêêng cắh âi tước 15 phút lướt xe máy tơợ phố ty, t’mooi vêy bơơn lêy đợ nang bhơi r’véh t’viêng bhứah ga mắc. đợ apêê n’lung bhơi t’viêng t’vir, đha hum yêm t’pấh cr’liêng mắt lêy âng zấp ngai bêl tước đâu.

            Thương hiệu bhơi r’véh Trà Quế- Hội An âi vêy tơợ 400 c’moo đâu cơnh lâng chóh lâng zư x’mir lêy đơơng cơnh la lay. Xoọc đâu, Trà Quế vêy lấh 200 pr’loọng đha nuôr chóh đhị dâng 40 ha k’tiếc cơnh lâng lấh 30 râu bhơi cơnh xà lách, húng, quế, bhơi a bhị, hành, ngò… Cruung k’tiếc t’đui đoọng ha vel Trà quế k’tiếc k’buynh lâng pr’đơợ plêêng liêm ha bh’rợ chóh bhơi r’véh. Đha nuôr cóh đâu doó lấh buôn đươi dua êế bh’năn lâng nắc cắh ha mơ đươi dua kĩ thuật phun z’nươu c’chêệt bh’ruy cắh cậ z’nươu đơớh dưr pậ ha bhơi r’véh. Tu cơnh đêếc, bhơi cóh đâu ha la n’đhơ k’tứi n’đhơ cơnh đêếc cpa chô cớ nắc bơơn zư đớc zấp râu đha hum yêm âng ting râu bhơi. Nắc ma nứih chóh bhrợ đanh bhrơ r’véh cóh Trà Quế, a moó Mai Thị Ơi đoọng năl:

             Vel bhơi r’véh Trà Quế vêy tơợ k’thế kỷ âi. Acu dưr pậ nắc lêy lang abhướp âi ặ u váih. Râu đh’nớc cóh đâu nắc bhơi trà quế choom năl nắc trà công đha hum ha dợ quế công đha hum. Bhơi r’véh đhị lơơng công vêy bhrợ, ha dợ Trà Quế nắc vêy tơợ đanh , tu cơnh đêếc dzợ zư đớc râu đha hum yêm lấh đhị lơơng. K’tiếc cóh đâu công chóh bhrợ bhơi vêy muy râu đha hum la lay cơnh. Azi đươi phân hữu cơ, phân c’roóc, bhơi nhấc tơợ joọm, phân tơợ tơơm n’loong đoọng đươi dua pa liêm bhơi r’véh, cóh đâu hắt đươi dua phân hóa học.

             Nang bhơi r’véh t’viêng liêm, bha lếp ch’ngai bhứah cắh muy nắc đhị đơơng đoọng bhơi r’véh liêm ha Hội An nắc dzợ dưr váih muy đhị t’dang t’pấh pa bhlâng bấc t’mooi. Tơợ bêl phố ty Hội An dưr váih muy đhị du lịch liêm pr’hay nắc vel bhơi r’véh Trà Quế công pa dưr liêm lâng t’đang t’pấh pa bhlâng bấc ngai t’mooi tước la lêy. Bơơn năl râu đêếc, tơợ dâng c’moo 2004, đha nuôr Trà Quế âi pa zum lâng apêê công ty du lịch đoọng bhrợ đợ g’lúh chơớc năl la lua đhị đâu. T’mooi tước đâu cắh muy bơơn lêy đợ n’lung bhơi r’véh liêm t’viêng nắc dzợ ting pấh bh’rợ xa nay “ muy t’ngay bhrợ ha rêê đhuốch cóh Trà Quế”.

A moó Etta, t’mooi Iceland, g’lúh tr’nơợp tước lum vel bhơi r’véh Trà Quế lâng dhd’rứah lâng pr’zớc chr’ớh vêy đợ bơơn năl liêm pr’hay dhị đâu, a moó moon:

            Acu pa chắp pa bhlâng liêm pr’hay bêl azi tước đâu lâng bơơn lêy ma nứih chóh bhrợ bhơi r’véh cơnh đâu. Acu cắh âi ting bool bhrợ cơnh đâu. Cóh đâu la lua liêm pr’hay bhlâng!

            Apêê đha nuôr bhrợ ha rêê Trà Quế nâu câi cắh muy năl chóh bhơi r’véh nắc dzợ dưr váih đợ ma nứih xay moon đoọng ha t’mooi đhị đêếc. Apêê đoo n’dhơ nắc muy choom prá muy bơr pr’lêếh p’rá Anh n’đhơ đha nuôr Trà Quế âi bơơn bhrợ t’váih đợ râu liêm pr’hay bêl lứch loom luônh pa choom đoọng ha t’mooi. Nắc ma nứih chóh bhơi r’véh đh’rứah lâng ting pấh pa choom đoọng ha t’mooi chóh bhơi r’véh đhị Trà Quế, a moó Nguyễn Thị Thọ đoọng năl:

            Acu nắc ma nứih pa choom đoọng ha t’mooi tước đâu ting pấh bhrợ muy t’ngay bhrợ têng ha rêê đhuốch ng’cơnh ooy. Bh’rợ pa bhlâng liêm pr’hay, cóh cr’chăl đớc rong acu pa choom đoọng ha t’mooi múa rổ, múa nón đoọng t’mooi pa đhêy. Acu pa choom đoọng ha t’mooi apêê bh’rợ cơnh poóc k’tiếc, xang n’nắc ra li k’tiếc chooi đớc rong. Rong ta pay tơợ joọm, tơợ a bóc nắc phân liêm xăl đoọng phân hóa học pa bhlâng liêm đoọng ha bhơi r’véh. Bhrợ xang ahêê ga lấh k’tiếc xang n’nắc pa choom đoọng ha pêê đoo chóh bhơi r’véh, tưới đác ng’cơnh.

            Bấc ngai t’mooi nắc ma nứih k’tiếc k’ruung n’lơơng, tước đâu lâng xe đạp, xang n’nắc vêy bơơn đoọng muy bêệ líp, bộ bà ba lâng dép lê đoọng dưr váih muy cha nắc đha nuôr bhrợ ha rêê đhuốch la lua. Apêê đoo bơơn năl ng’cơnh boọ cóh hoọng t’rí lâng têy đay chóh đợ n’lung bhơi tr’nơợp âng đay. Zấp râu bh’rợ chóh bhơi tơợ bh’rợ poóc k’tiếc ng’cơnh ooy, bón phân ng’cơnh, chóh bhơi ting  n’lung, tưới đác pa tước bh’rợ cắt pay ng’cơnh zêng bơơn đha nuôr Trà Quế pa choom đoọng muy cơnh liêm ta níh ha t’mooi.

Tơợ muy thị trấn cóh miền Nam k’tiếc k’ruung Úc, a noo Peter âi đơơng pr’loọng đong đay tước Trà Quế đoọng vêy đơợ bơơn năl la lua dhị đâu. A noo lâng pr’loọng đong pa bhlâng kiêng bêl bơơn bhrợ đợ bh’rợ âng muy cha nắc đha nuôr chóh bhơi r’véh đhị Trà Quế. A noo moon:

              Acu bơơn lêy đha nuôr cóh đâu pa bhrợ ng’cơnh, pa bhlâng ga lêếh ga lêêng lâng pa bhlâng choom nắc ma nứih bhréh k’rơ. Đhị âng acu ặt, bấc ngai đha nuôr cắh vêy zay bhrợ lâng tr’vâng ng’cơnh đâu. Đợ ma nứih đha nuôr bhrợ ha rêê đhuốch cóh đâu pa bhrợ cóh k’tiếng đồng hồ lâng acu pa bhlâng chắp hơnh apêê đoo. Bêl  bơơn bhrợ têng n’đhơ nắc đhêêng muy bh’rợ k’tứi n’đhơ cơnh đêếc acu lêy z’zăng ga lêếh, nâu đoo nắc cắh vêy bh’rợ buôn ng’bhrợ. Acu pa bhlân kiêng cóh đâu, lâng nâu đoo la lua nắc muy râu bh’rợ choom chắp hơnh cơnh lâng cu lâng pr’loọng đong cu.

           Owen, ca coon n’jứih âng Peter n’đhơ g’lúh tr’nơợp poóc k’tiếc, tưới đác ha bhơi  r’véh n’đhơ cơnh đêếc acoon p’niên bhrợ têng z’zăng choom lâng bơơn déh hơnh âng đha nuôr Trà Quế. Acoon p’niên pa cắh râu yêm loom lâng bh’rợ dưr váih muy cha nắc bhrợ têng ha rêê đhuốch la lua:

           Acu pa bhlâng kiêng pa bhrợ cóh đâu, nắc đoo đợ bh’rợ liêm pr’hay. Tu acu âi bơơn lêy đha nuôr Việt Nam pa bhrợ ng’cơnh. Cóh miền Nam k’tiếc k’ruung Úc, đhị acu ma mông nắc đha nuôr cắh pa bhrợ cơnh đâu. Apêê đoo muy câl bhơi r’véh cóh apêê cửa hàng a năm. Apêê đoo cắh chóh bhơi r’véh ting n’lung cơnh đâu, lâng công cắh vêy muy nang bhơi r’véh bhứah ga mắc cơnh đâu. Ha dang vêy pr’đợơ acu kiêng bơơn rạch ooy đâu muy cớ.

            Lấh đhị bh’rợ bơơn dưr váih muy cha nắc bhrợ ha rêê la lua, t’mooi dzợ bơơn năl pr’đươi, bơơn pa choom ng’cơnh úh zêệ đợ ch’na ty âng Việt Nam cơnh bánh xèo, gỏi puôl cắh cậ lêy ng’cơnh bhrợ bánh tráng ty. Cơnh bhrợ du lịch “ cắh cơnh ngai” n’nâu âng đha nuôr Trà Quế n’dhdơ u chríh n’đhang pa bhlâng liêm choom, bhrợ t’váih muy râu văn hóa pa bhlâng la lay đoọng ha cóh đâu. Đợ t’mooi tước lâng Trà Quế ting t’ngay ting bấc chroi đoọng đơơng âng thương hiệu bhơi r’véh liêm Trà Quế tước đăn lấh lâng bha lang k’tiếc. Lấh 5 c’moo nắc xay moon pa choom đoọng ha t’mooi đhị Trà Quế, a moó Nguyễn Thị Hiền đoọng năl:

          Zấp t’ngay, đợ t’mooi tước Trà Quế pa bhlâng bấc. apêê đoo tước đâu đoọng bơơn năl muy cha nắc bhrợ ra hêê đhuốch nắc ng’cơnh. Tu cóh k’tiếc k’ruung âng apêê đoo, đợ bh’rợ cơnh đâu cắh dzợ u vêy. Bh’rợ n’nâu t’đang t’pấh bấc pr’loọng cơnh pr’loọng n’nâu pa đhang moon, apêê đoo tước đoọng ca coon apêê bơơn năl lâng bhrợ têng cóh đâu. Đợ râu đâu buôn cắh bơơn học cóh trường. Đợ t’mooi tước đâu zấp t’ngay pa bhlâng bấc. xang muy g’lúh lướt  la lêy lâng apêê đoo âi bơơn  pa choom pa bhlâng bấc tợơ apêê đha nuôr Việt Nam. Pa choom ng’cơnh chóh bhơi r’véh, bơơn năl râu  ga lêếh ga lêêng công cơnh bơơn năl pr’ặt tr’mông tr’vâng âng đha nuôr cóh đâu.

            Bấc ngai đha nuôr Trà Quế nâu câi cắh dzợ prang c’moo “ca năm mặt móh” lâng apêê n’lung bhơi âng đay. Apêê đoo âi năl cơnh đơơng âng thương hiệu bhơi r’véh Trà Quế tước lâng pr’zớc chr’ớh prang bha lang k’tiếc. Đh’rứah lâng râu pa dưr âng phố ty Hội An, vel bhơi r’véh Trà Quế công xoọc t’bhlâng k’đhơợng zư ng’cơnh bhrợ bhơi r’véh liêm pa zum lâng du lịch âng đay. Tước Hội An, oó ha vil booi cớ Trà Quế đoọng bơơn năl “lụ k’tiếc boọ” bêl dưr váih muy cha nắc bhrợ ha rêê đhuốch./.

MỘT NGÀY LÀM NÔNG DÂN

 Ở LÀNG RAU TRÀ QUẾ

                                                                                      (Ngọc Diệp – Bích Nhật)

                                                                                       Sinh viên thực tập 13 CBC

             Hội An (Quảng Nam) là địa điểm hấp dẫn khách du lịch trong và ngoài nước. Đến đây, chúng ta sẽ được “đắm chìm” trong khung cảnh hoài cổ của phố Hội, những ngôi nhà rêu phong cổ kính; ngắm nhìn hoa đăng sáng lung linh trên sông Hoài hay những gánh hàng rong ruổi trên mọi nẻo đường. Đặc biệt, một địa điểm mà du khách không thể bỏ qua khi đến Hội An chính là làng rau Trà Quế. Tại đây, khách du lịch sẽ có những trải nghiệm đáng nhớ khi được trở thành một người nông dân chính hiệu.

             Làng rau Trà Quế thuộc thôn Trà Quế, xã Cẩm Hà, TP. Hội An cách trung tâm khoảng 3km về phía Đông Bắc. Chỉ chưa đầy 15 phút đi xe máy từ khu phố cổ, du khách sẽ được tận mắt chứng kiến vườn rau xanh trải dài ngút ngàn. Những luống rau xanh mướt, tươi ngon thu hút ánh nhìn của bất kì ai khi đặt chân đến đây.

            Thương hiệu rau Trà Quế - Hội An đã có từ 400 năm nay với cách trồng và chăm sóc mang đặc trưng riêng. Hiện nay, Trà Quế có hơn 200 hộ dân canh tác trên khoảng 40 ha đất với hơn 30 loại rau như xà lách, húng, quế, răm, hành, ngò... Thiên nhiên ưu ái ban tặng cho làng Trà Quế đất đai và khí hậu thuận lợi cho việc trồng rau. Người dân ở đây rất ít sử dụng phân chuồng và hoàn toàn không sử dụng kĩ thuật phun thuốc trừ sâu hay thuốc kích thích tăng trưởng cho rau. Vì vậy, rau ở đây lá tuy nhỏ nhưng bù lại giữ được mọi mùi vị, hương thơm đặc trưng của từng loại rau. Là người gắn bó cả đời với nghề làm rau ở Trà Quế, chị Mai Thị Ơi cho biết:

           “Làng rau Trà Quế có từ hàng thế kỷ rồi. Tôi lớn lên thì thấy đời ông tổ đã có rồi. Cái tiếng ở đây là rau trà quế nghĩa là trà cũng thơm mà quế cũng thơm. Rau các nơi là mới làm thôi còn Trà Quế thì có từ lâu đời rồi nên vẫn giữ hương vị thơm ngon hơn những nơi khác. Đất ở đây cũng làm cho rau có một mùi thơm rất riêng. Chúng tôi dùng phân hữu cơ, phân bò, rong rêu từ đầm, sông, phân từ cây xanh để bón cho rau, ở đây ít sử dụng phân hóa học lắm”.

              Vườn rau xanh mơn mởn, trải dài tít tắp không chỉ là địa điểm cung cấp rau sạch cho Hội An mà còn trở thành một địa điểm thu hút rất đông khách du lịch. Từ khi phố cổ Hội An trở thành một địa điểm du lịch hấp dẫn thì làng rau Trà Quế cũng phát triển mạnh và thu hút rất nhiều khách tham quan. Từ năm 2004, người dân Trà Quế đã kết hợp với các công ty du lịch để mở những chuyến trải nghiệm thực tế tại nơi đây. Du khách đến đây không chỉ được tận mắt thấy những luống rau xanh mơn mởn mà còn tham gia trải nghiệm chương trình “một ngày làm nông dân ở Trà Quế”.

              Chị Etta, du khách Iceland, lần đầu tiên đến thăm làng rau Trà Quế và cùng với bạn bè có những trải nghiệm thú vị tại đây, chị nói:

              “Tôi nghĩ rất thú vị khi chúng tôi đến đây và tận mắt chứng kiến người nông dân trồng rau như thế này. Tôi chưa từng có trải nghiệm như thế trước khi tham gia chuyến đi này. Nơi đây thực sự rất tuyệt vời!”

                 Người nông dân Trà Quế ngày nay không chỉ biết trồng rau mà còn trở thành những “hướng dẫn viên” tại chỗ. Họ tuy chỉ nói được vài từ tiếng Anh giao tiếp cơ bản nhưng người dân Trà Quế đã tạo được những ấn tượng tốt đẹp khi tận tình hướng dẫn du khách. Là người trồng rau đồng thời tham gia hướng dẫn cho du khách trồng rau trải nghiệm tại Trà Quế, chị Nguyễn Thị Thọ cho biết:

                “Tôi là nông dân hướng dẫn cho du khách đến đây trải nghiệm một ngày trở thành nông dân như thế nào. Công việc rất thú vị, trong thời gian bỏ rong xuống tôi bày cho khách múa rổ, múa nón để khách giải trí. Tôi hướng dẫn cho du khách các công đoạn như cuốc đất, sau đó thì san bằng rồi bỏ rong xuống. Rong vớt từ ở đầm, ở hồ là phân sạch thay thế cho phân hóa học rất tốt cho rau. Làm xong mình lấp đất lại rồi hướng dẫn cho họ trồng rau, tưới nước như thế nào”.

              Đa số du khách là người nước ngoài, đến đây bằng xe đạp, sau đó sẽ được phát cho một chiếc nón lá, bộ đồ bà ba và đôi dép lê để trở thành một người nông dân chính hiệu. Họ được thử cảm giác cưỡi trên lưng trâu và tự tay trồng những luống rau đầu tiên của mình. Mọi kỹ thuật trồng rau từ việc cuốc đất như thế nào, bón phân ra sao, trồng rau theo luống, tưới nước cho rau đến việc thu hoạch như thế nào đều được người dân Trà Quế hướng dẫn một cách tận tình, cặn kẽ cho du khách.

              Từ một thị trấn ở miền Nam nước Úc, anh Peter đã đưa gia đình mình đến Trà Quế để có những trải nghiệm thực tế tại đây. Anh và gia đình rất hứng thú khi được trực tiếp làm những công việc của một người nông dân trồng rau tại Trà Quế. Anh nói:

               “Tôi có thể thấy người nông dân ở đây làm việc như thế nào, rất vất vả và phải thật khỏe mạnh. Ở nơi tôi ở, những người nông dân không làm việc chăm chỉ và vất vả như thế này. Những người nông dân ở đây làm việc trong hàng giờ đồng hồ và tôi thực sự nể phục họ. Khi được trực tiếp trải nghiệm dù mới chỉ là một công việc nhỏ nhưng tôi thấy khá mệt, đây thực sự không phải là một công việc dễ dàng. Tôi rất thích nơi đây, và đây thực sự là một trải nghiệm đáng quý với tôi và gia đình của mình.”

                  Owen, con trai của Peter dù là lần đầu tiên cuốc đất, tưới nước cho rau nhưng cậu bé làm khá tốt và nhận được sự khen ngợi của người dân Trà Quế. Cậu bé tỏ ra rất hứng thú với việc trở thành một người nông dân thật sự:

               “Em rất thích làm việc ở đây, đó là những trải nghiệm tuyệt vời. Bởi vì em đã được trực tiếp thấy người nông dân Việt Nam làm việc như thế nào. Ở miền Nam nước Úc, nơi em sống thì người nông dân không làm như thế này. Họ chỉ mua rau ở các cửa hàng thôi. Họ không trồng rau thành những luống thư thế này và cũng không có một vườn rau rộng lớn như ở đây. Nếu có cơ hội em hy vọng có thể quay trở lại đây một lần nữa”.

                Bên cạnh việc được trở thành một người nông dân thực thụ, du khách còn được nhận biết nguyên liệu, được hướng dẫn cách nấu những món ăn truyền thống của Việt Nam như bánh xèo, gỏi cuốn hay được xem cách làm bánh tráng truyền thống.  Cách làm du lịch “không giống ai” này của người dân Trà Quế tuy lạ nhưng rất hiệu quả, tạo nên một nét hấp dẫn rất riêng cho nơi đây. Lượng du khách đến với Trà Quế ngày một tăng lên góp phần đưa thương hiệu rau sạch Trà Quế đến gần hơn với thế giới. Hơn 5 năm là hướng dẫn viên tại Trà Quế, chị Nguyễn Thị Hiền cho biết:

               “Hằng ngày, lượng khách đến Trà Quế rất là đông. Người ta đến đây để trải nghiệm trở thành một người nông dân thực sự. Vì ở nước của họ những trải nghiệm thực tế như thế này không còn nữa. Chương trình này thu hút rất nhiều gia đình như gia đình này chẳng hạn, họ đến để cho con người ta trải nghiệm và thực hành ở đây. Những cái này sẽ không được học ở trong trường. Lượng khách tới đây mỗi ngày rất đông. Sau mỗi chuyến đi du khách rất vui và họ nói họ đã được học rất nhiều từ những người nông dân Việt Nam. Học cách làm vườn, cách trồng rau sạch cũng như biết được cuộc sống vất vả của người nông dân ở đây”.

              Những người nông dân Trà Quế bây giờ không còn quanh năm “đầu tắt mặt tối” vào những luống rau của mình. Họ đã biết cách đưa thương hiệu rau Trà Quế đến với bạn bè khắp năm châu. Cùng với sự phát triển của phố cổ Hội An, làng rau Trà Quế vẫn đang tiếp tục duy trì cách làm rau sạch kết hợp du lịch của mình. Đến Hội An, đừng quên ghé lại Trà Quế để được trải qua cảm giác “lấm lem bùn đất” khi trở thành một người nông dân./.