Năc dzợ mơ bơr pêê c’xêê hơơ ặ năc lứch nhiệm kỳ 2020 - 2025. Pazêng tỉnh, thành phố xoọc t’bhlâng prá xay đhr’năng xay bhrợ cơnh xa nay Nghị quyết Đại hội Đảng bộ nhiệm kỳ ahay, xay bhrợ c’lâng bh’rợ đoọng ha nhiệm kỳ t’mêê coh đhr’năng prang k’tiêc k’ruung xoọc t’bhlâng xay bhrợ xa nay bh’rợ ra pặ đơn vị hành chính.

Lêy cớ xa nay bh’rợ coh k’nặ 5 c’moo ahay coh thành phố Đà Nẵng, phóng viên Đài P’rá Việt Nam xrặ bha ar xrặ “Đà Nẵng t’bhlâng xay bhrợ k’rơ lâh mơ coh c’lâng bh’rợ t’mêê”. Coh t’ruih bêl đâu, azi xay truih bha ar xrặ tr’nơơp lâng pr’đớc Đà Nẵng bhrợ pa dưr “thành phố pa bhlâng choom ng’ăt mamông lâng pa bhlâng choom ng’tươc”:

Bảo tàng Đà Nẵng t’mêê năc công trình vêy chr’năp pa bhlâng ooy văn hoá, lịch sử âng thành phố Đà Nẵng. Đhị đâu bêl ahay năc Toà Đốc Lý, Toà thị chính Đà Nẵng năc manuyh Pháp bhrợ coh 125 c’moo ahay t’mêê vêy ta bhr’lậ pa liêm bhrợ bảo tàng t’mêê liêm cơnh xoọc đâu.

Công trình n’nâu vêy đhăm ga măc lâh 8.600m2, đợ zên k’rong bhrợ lâh 500 tỷ đồng tơợ ngân sách vel đong, vêy ta đươi crêê bêl haanh deh 50 c’moo T’ngay giải phóng thành phố Đà Nẵng. T’cooh Hoàng Anh Thế, chuyên gia tơợ bh’rợ bảo tàng blo tơợ Hà Nội prá xay:

“Bảo tàng Đà Nẵng n’nâu năc coh đong ga măc vêy ta bhrợ tơợ đanh ahay tước k’ha riêng c’moo lâng năc vêy ta bhr’lậ pa liêm cơnh t’mêê ting cơnh bh’rợ bảo tàng. Bêl bảo tàng n’nâu lâng zr’lụ p’căh ooy đồ hoạ lâng pazêng pr’đươi năc vêy bấc cơnh. Ooy đồ hoạ năc t’mêê bhlâng ting cơnh bh’rợ châu Âu, ooy pr’đươi năc coh đâu vêy đợ pr’đươi ty đanh vêy chr’năp pa bhlâng. Rau bha lâng âng bảo tàng Đà Nẵng n’nâu năc bh’rợ đồ hoạ ting cơnh bh’rợ t’mêê, xang n’năc công nghệ cơnh 3 D mapping xang n’năc năc bộ phim vêy ta bhrợ p’xoọng, ng’moon zazum năc pr’hay pa bhlâng”.

Coh pazêng c’moo đăn đâu, thành phố ơy xay bhrợ bấc lâh mơ ooy bh’rợ bhrợ pa dưr pazêng xa nay bh’rợ văn hoá, bhr’lậ pa liêm c’kir văn hoá, bhrợ t’vaih rau chr’năp pr’hay ghít ooy văn hoá. Năc ơy vêy k’r’bhâu tỷ đồng vêy ta đươi đoọng bhrợ pa dưr pazêng rau văn hoá vel đong. Bâc ơl công trình ooy văn hoá t’mêê vêy ta bhrợ liêm xang năc bhrợ t’vaih rau đơ t’mêê đoọng ha thành phố n’nâu, cơnh bhr’lậ pa liêm cơ sở 42 Bạch Đằng (505 tỷ đồng); bhr’lậ pa liêm Đài tưởng niệm thành phố lâng bhr’lậ pa liêm, t’bhưah Quảng trường 29 C’xêê 3 (212 tỷ đồng); bhr’lậ pa liêm Hải Vân Quan (42 tỷ đồng)… C’xêê 3 c’moo 2025, crêê bêl Haanh deh 50 c’moo T’ngay pa chô vel đong, thành phố Đà Nẵng bhrợ bấc ơl công trình văn hoá n’lơơng cơnh tượng Ava Hồ đhị Thư viện Khoa học tổng hợp Đà Nẵng; bhr’lậ pa liêm công viên 29 c’xêê 3 lâng bấc công trình bha lâng n’lơơng.

Coh pazêng công trình văn hoá vêy ta k’rong bhrợ, bhr’lậ pa liêm coh cr’chăl đăn đâu đhị Đà Nẵng năc dự án bhr’lậ pa liêm Hải Vân Quan ơy đớc lơi bấc rau chr’năp âng lịch sử. Vêy ta moon năc zr’lụ liêm pr’hay pa bhlâng năc l’lăm c’moo 2017, Hải Vân quan căh ơy vêy ta moon năc c’kir. Coh muy cr’chăl đanh đươnh, Hải Vân quan dưr zir hư, dưr vaih pr’đươi căh choom đươi dua. Thành phố Đà Nẵng đơơh ta đang moon tỉnh Thừa Thiên Huế xay bhrợh bh’rợ bha lâng coh bh’rợ bhr’lậ pa liêm Hải Vân quan. T’cooh Nguyễn Văn Hùng, bêl ahay bhrợ Giám đốc Sở Văn hoá, Thể thao thành phố Đà Nẵng hay cớ, xang bêl thành phố Đà Nẵng lâng tỉnh Thừa Thiên Huế đh’rưah pa liêm, C’kir chr’năp âng k’tiêc k’ruung năc Hải Vân quan dưr vaih zr’lụ ng’tươc la lêy liêm pr’hay pa bhlâng đoọng ha t’mooi.

“Hân đhơ bh’rợ bhr’lậ vêy zi lưa năc tước nâu cơy, C’kir Hải Vân quan năc vêy ta bhr’lậ pa liêm cơnh ty đanh ahay coh lang bhua Minh Mạng. Lâng c’kir văn hoá năc xay moon năc pr’đươi chr’năp pa bhlâng coh bh’rợ tr’nêng du lịch lâng du lịch vêy trách nhiệm lâng c’kir. C’kir ng’moon zazum lâng Hải Vân quan moon la lay năc cr’van đoọng ng’đươi dua ha bh’rợ du lịch, năc bh’rợ du lịch nhâm mâng đoọng ha bh’rợ zư lêy c’kir, vêy cơnh đêêc năc vêy choom ng’pa dưr nhâm mâng”.

Xay moon k’rong bhrợ ooy văn hoá năc k’rong bhrợ ooy acoon manuyh, năc tơợ tr’nơơp nhiệm kỳ, Đà Nẵng ơy bhrợ lâng xay bhrợ liêm choom Đề án pa dưr pr’đươi văn hoá, thể thao cơ sở tước c’moo 2025 lâng pazêng zên k’rong bhrợ lâh 725 tỷ đồng tơợ ngân sách thành phố, ting n’năc k’rong k’rơ bhlâng rau ting xay bhrợ âng xã hội. Pazêng pr’đươi văn hoá - thể thao tơợ cấp thành phố tước ooy quận, chr’hoong, phường, chr’val năc ơy vêy ta quy hoạch crêê liêm, bhr’lậ pa liêm crêê cơnh lâng ting t’ngay vêy ta bhrợ pa liêm. Dáp tước x’rịa c’moo 2024, thành phố Đà Nẵng ơy k’rong bhrợ lâh 40 đhr’nong đong văn hoá, 41 zr’lụ thể thao/tang vận động, 16 zr’lụ cha ơh lâng 33 công viên, bhươn lướt cha ơh… Coh nhiệm kỳ n’nâu, thành phố Đà Nẵng ơy xay bhrợ tơợ ngân sách nhà nước lâng t’bhlâng bhrợ k’rơ xa nay bh’rợ xã hội ting xay bhrợ coh bh’rợ zư lêy, bhr’lậ pa liêm. P’căn Nguyễn Thị Anh Thi, Phó Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng prá xay:

“Thành phố Đà Nẵng ơy xay bhrợ liêm xang bh’rợ tr’nêng pa dưr rau chr’năp c’kir bhươl cr’noon, n’jưah zư lêy zr’lụ văn hoá bhươl cr’noon, n’jưah p’too pa choom ooy truyền thống lịch sử, xa nay ng’ộm đác năc ng’hay ooy tu tọm đoọng ha lang đha đhâm c’mor. Pazêng rau t’bhlâng n’năc năc căh muy zư lêy rau chr’năp văn hoá bhươl cr’noon coh cr’loọng đô thị t’mêê, ting n’năc năc dzợ bhrợ t’vaih c’rơ đoọng pa dưr du lịch văn hoá, t’bhlâng k’rong đh’rưah zập ngai. Hân đhơ cơnh đêêc, đoọng choom xay bhrợ bấc lâh mơ dzợ, azi xay moon năc vêy rau pazum têy đh’rưah âng zập ngai lâng năc chính sách la lay k’rơ lâh mơ coh cr’chăl ha y đoọng zư lêy lâng pa dưr rau chr’năp âng văn hoá ty đanh năc nhâm mâng lâh mơ”.

Thành phố Đà Nẵng ơy xay bhrợ “Xa nay bh’rợ chr’năp đoọng pa dưr văn hoá tươc c’moo 2030” lâng đợ xa nay bha lâng năc bhrợ pa dưr văn hoá, acoon manuyh Đà Nẵng prang zập n’đăh; pa dưr kinh tế đh’rưah lâng pa dưr xã hội. Mâng loom lâng cr’noọ xa nay xay moon acoon manuyh năc rau bha lâng, Đà Nẵng xay bhrợ bấc chính sách zooi acoon manuyh liêm choom lâh mơ, ghít rau chr’năp liêm âng acoon manuyh.

- Manuyh coh pr’loọng đong đharựt crêê cr’ăy ngân cơnh ung thư, k’ăy ch’chiêl năc vêy ta đoọng 500 r’bhâu đồng ha muy cha năc coh muy c’xêê. Manuyh t’cooh đhur, khuch goo, p’niên pa nar lum pr’ăt tr’mông zr’năh k’đhap năc coh pr’loọng đong đharựt vêy ta zooi 300 - 500 r’bhâu đồng ha muy cha năc coh muy c’xêê. Manuyh t’cooh ta ha tơợ 75 c’moo tước n’dúp 80 c’moo năc coh pr’loọng đong đharựt, pr’loọng đong đăn đharựt căh vêy lương hưu căh cậ trợ cấp xã hội coh zập c’xêê vêy ta zooi 400 r’bhâu đồng ha muy cha năc coh muy c’xêê.

- Đà Nẵng công năc vel đong tr’nơơp coh prang k’tiêc k’ruung doọ pay zên học mầm non, học sinh phổ thông công lập lâng học sinh coh pazêng cơ sở giáo dục bh’rợ tr’nêng. Pazêng zên xay moon đớc ng’zooi học sinh coh c’moo học 2024 - 2025 âng thành phố năc lâh 108 tỷ đồng, zooi k’nặ 300 r’bhâu học sinh zập cấp học.

- Tước nâu cơy, thành phố ơy xay bhrợ liêm xang 16.700 đhr’nong đong, pay k’nặ 80% pazêng đong chung cư coh prang k’tiêc k’ruung. Nâu đoo công năc vel đong bha lâng coh prang k’tiêc k’ruung xay bhrợ đong chung cư đong ăt xã hội. Thành phố t’đui đoọng đhr’nong đong chung cư ha manuyh vêy g’lêêh c’rơ lâng cách mạng, pr’loọng đong crêê ta pa tơơi coh pazêng zr’lụ đong ăt chung cư, tập thể zêng ma zir hư năc âng Nhà nước k’đhơợng lêy.

- Coh pazêng c’moo đăn đâu, thành phố Đà Nẵng t’đui đớc đoọng đong ăt chung cư ha pr’loọng đong crêê cr’ăy ngân, khúch goo ngân, pr’loọng đong pa nar băn k’coon k’tứi, pr’loọng đong căh vêy đong ăt năc lướt nhăn ăt đong trọ tơợ đanh n’nâu. Pr’loọng đong đharựt vặ đong ăt xã hội năc âng nhà nước k’đhơợng lêy vêy ta pa xiêr 60% zên vặ đong ăt, đợ pr’loọng đong vêy manuyh khúch goo năc doọ vêy ta pay zên vặ đong ăt.

- C’moo 2024, Đà Nẵng đươi 223 tỷ đồng tơợ ngân sách thành phố bhrợ đong Chung cư xã hội ha manuyh vêy g’lêêh c’rơ lâng cách mạng, pazêng vêy 12 tầng lâng 209 đhr’nong đong, đhăm ga măc tơợ 65 tước 77m2.

Pazêng c’lâng xa nay, chính sách t’mêê ta moon n’têh ky năc pa dưr rau chr’năp âng muy thành phố choom pa bhlâng ng’ăt mamông, thành phố choom pa bhlâng ng’tước, bhrợ t’vaih rau bhui har lâng pr’ăt tr’mông têêm ngăn ha đhanuôr, pa bhlâng năc ha manuyh đharựt, manuyh căh pr’đoọng. Nâu đoo năc đợ rau la lay âng Đà Nẵng lâng công năc rau đơ chr’năp ghít bhlâng coh nhiệm kỳ n’nâu./.

ĐÀ NẴNG BỨT PHÁ TRÊN HÀNH TRÌNH MỚI

Bài 1: ĐÀ NẴNG XÂY DỰNG “THÀNH PHỐ ĐÁNG SỐNG VÀ ĐÁNG ĐẾN”

Chỉ còn vài tháng nữa là kết thúc nhiệm kỳ 2020-2025. Các tỉnh, thành phố đang tập trung đánh giá tình hình thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ nhiệm kỳ qua, xây dựng phương hướng, nhiệm vụ cho nhiệm kỳ mới trong bối cảnh cả nước quyết liệt thực hiện chủ trương sắp xếp đơn vị hành chính.

Nhìn lại chặng đường gần 5 năm qua ở thành phố Đà Nẵng, phóng viên Đài TNVN hực hiện loạt bài “Đà Nẵng bứt phá trên hành trình mới”. Trong chương trình hôm nay, chúng tôi phát bài thứ nhất nhan đề “Đà Nẵng xây dựng “thành phố đáng sống và đáng đến”:

Bảo tàng Đà Nẵng mới là công trình có ý nghĩa đặc biệt về văn hóa, lịch sử của thành phố Đà Nẵng. Nơi này từng là Tòa Đốc Lý, Tòa thị chính Đà Nẵng do người Pháp xây dựng cách đây 125 năm vừa được cải tạo làm bảo tàng hiện đại như hiện nay.

Công trình này có diện tích hơn 8.600 m2, tổng mức đầu tư hơn 500 tỷ đồng từ ngân sách địa phương, đưa vào hoạt động đúng dịp kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng thành phố Đà Nẵng. Ông Hoàng Anh Thế, chuyên gia lĩnh vực bảo tàng đến từ Hà Nội cảm nhận:

“Bảo tàng Đà Nẵng này nằm trên tòa nhà lâu đời cả trăm năm và được cải tạo không gian mới theo tiêu chuẩn của bảo tàng. Khi tới bảo tàng này với diện trưng bày về đồ họa và hiện vật rất phong phú. Về đồ họa thì mới mẻ theo phong cách Châu Âu, về hiện vật thì ở đây có những cổ vật rất có giá trị. Điểm nhấn ở bảo tàng Đà Nẵng này là hình ảnh đồ họa theo phong cách mới, rồi công nghệ như 3D mapping rồi các bộ phim được làm nên, nói chung rất ấn tượng”.

Những năm gần đây, thành phố đã quan tâm nhiều hơn cho việc xây dựng các thiết chế văn hóa, trùng tu di tích văn hóa, tạo điểm nhấn trong chiều sâu văn hóa. Đã có hàng ngàn tỷ đồng dành cho đầu tư xây dựng thiết chế văn hóa cơ sở. Hàng loạt công trình về văn hóa vừa hoàn thành đã làm nên diện mạo mới, hiện đại cho thành phố này như cải tạo, nâng cấp cơ sở 42 Bạch Đằng (505 tỷ đồng); nâng cấp, tôn tạo Đài tưởng niệm thành phố và cải tạo, mở rộng Quảng trường 29 Tháng 3 (212 tỷ đồng); trùng tu Hải Vân Quan (42 tỷ đồng)… Tháng 3 năm 2025, vào dịp Kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng quê hương, thành phố Đà Nẵng khởi công xây dựng một loạt công trình văn hóa khác như tượng Bác Hồ tại Thư viện Khoa học tổng hợp Đà Nẵng; nâng cấp, cải tạo công viên 29 tháng 3 và nhiều công trình trọng điểm khác.

Trong số các công trình văn hóa được đầu tư, trùng tu tôn tạo thời gian gần đây ở Đà Nẵng thì dự án trùng tu Hải Vân Quan đã để lại dấu ấn mang tính lịch sử. Được xem là đệ nhất hùng quan nhưng trước năm 2017, Hải Vân quan chưa được công nhận là di tích. Trong một thời gian dài, Hải Vân quan xuống cấp, hư hỏng, biến thành phế tích. Thành phố Đà Nẵng đã chủ động đề nghị tỉnh Thừa Thiên Huế đảm nhận vai trò chủ công trong công tác trùng tu Hải Vân quan. Ông Huỳnh Văn Hùng, nguyên Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao thành phố Đà Nẵng nhớ lại, sau khi thành phố Đà Nẵng và tỉnh Thừa Thiên Huế cùng bắt tay “đại trùng tu”, Di tích quốc gia Hải Vân quan trở thành điểm nhấn nổi bật trên bản đồ du lịch.

“Dù việc trùng tu tuy có muộn nhưng đến nay, Di tích Hải Vân quan cơ bản được phục hồi trở lại gần như bản gốc dưới thời Minh Mạng. Đối với di sản văn hóa thì phải xác định đó là nguồn tài nguyên quan trọng trong hoạt động du lịch và du lịch phải có trách nhiệm với di sản. Di sản nói chung và Hải Vân quan nói riêng là tài nguyên để khai thác du lịch nhưng hoạt động du lịch phải đảm bảo việc di sản được bảo vệ, giữ gìn, như vậy mới phát triển bền vững được”.

Xác định đầu tư văn hóa là đầu tư cho con người, ngay từ đầu nhiệm kỳ, Đà Nẵng đã xây dựng và thực hiện hiệu quả Đề án phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở đến năm 2025 với tổng mức đầu tư hơn 725 tỷ đồng từ ngân sách thành phố, đồng thời huy động mạnh mẽ các nguồn lực xã hội hóa. Hệ thống các thiết chế văn hóa - thể thao từ cấp thành phố đến quận, huyện, phường, xã đã được quy hoạch đồng bộ, đầu tư nâng cấp và từng bước hoàn thiện. Tính đến cuối năm 2024, thành phố Đà Nẵng đã đầu tư xây dựng 40 nhà văn hóa, 41 khu thể thao/sân vận động, 16 khu vui chơi giải trí và 33 công viên, vườn dạo... Trong nhiệm kỳ này, thành phố Đà Nẵng đã đầu tư từ ngân sách nhà nước và đẩy mạnh xã hội hóa trong công tác bảo tồn, tu bổ. Bà Nguyễn Thị Anh Thi, Phó Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng nhận định:

“Thành phố Đà Nẵng đã làm tốt công tác phát huy giá trị di sản trong cộng đồng, vừa giữ gìn không gian văn hóa làng, vừa lồng ghép giáo dục truyền thống lịch sử, đạo lý uống nước nhớ nguồn cho thế hệ trẻ. Những nỗ lực đó không chỉ góp phần giữ gìn cốt cách văn hóa làng giữa lòng đô thị hiện đại, mà còn tạo động lực cho phát triển du lịch văn hóa, tăng cường sự gắn kết cộng đồng. Tuy nhiên, để làm được nhiều hơn nữa, chúng tôi xác định cần có sự chung tay của cộng đồng và những chính sách đặc thù mạnh hơn trong thời gian đến để bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống một cách bền vững”.

Thành phố Đà Nẵng đã xây dựng “Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030” với nội dung cốt lõi là xây dựng, phát triển văn hóa, con người Đà Nẵng toàn diện; phát triển kinh tế phải gắn liền với phát triển xã hội. Kiên định mục tiêu lấy con người làm trung tâm, Đà Nẵng ban hành nhiều chính sách an sinh xã hội vượt trội, giàu tính nhân văn.

-Người thuộc hộ nghèo mắc bệnh hiểm nghèo như ung thư, suy thận mãn được trợ cấp 500.000 đồng/người/tháng. Người già yếu, khuyết tật, trẻ mồ côi hoàn cảnh đặc biệt khó khăn thuộc hộ nghèo nhận trợ cấp 300.000–500.000 đồng/người/tháng. Người cao tuổi từ 75 đến dưới 80 tuổi thuộc hộ nghèo, cận nghèo không có lương hưu hoặc trợ cấp xã hội hàng tháng được hỗ trợ 400.000 đồng/người/tháng.

- Đà Nẵng cũng là địa phương đầu tiên trong cả nước miễn 100% học phí cho trẻ mầm non, học sinh phổ thông công lập và học sinh tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Tổng kinh phí dự kiến hỗ trợ học sinh năm học 2024–2025 của thành phố Đà Nẵng là trên 108 tỷ đồng, hỗ trợ gần 300.000 học sinh các cấp học. 

- Đến nay, thành phố đã đầu tư hoàn thành 16.700 căn hộ, chiếm gần 80% số chung cư của cả nước. Đây cũng là địa phương dẫn đầu cả nước về xây dựng chung cư nhà ở xã hội. Thành phố ưu tiên bố trí căn hộ chung cư đối với người có công cách mạng, hộ dân bị giải tỏa tại các khu chung cư, tập thể xuống cấp thuộc sở hữu Nhà nước.

- Những năm gần đây, thành phố Đà Nẵng ưu tiên bố trí nhà chung cư cho những gia đình có người mắc bệnh hiểm nghèo, bị khuyết tật nặng, hộ đơn thân nuôi con nhỏ, hộ không có nhà ở phải thuê nhà trọ nhiều năm nay. Hộ nghèo thuê nhà ở xã hội thuộc sở hữu nhà nước được giảm 60% tiền thuê nhà, trường hợp hộ gia đình có người khuyết tật được miễn tiền thuê nhà.

- Năm 2024, Đà Nẵng đầu tư 223 tỷ đồng từ ngân sách thành phố xây dựng Chung cư xã hội dành cho người có công với cách mạng, gồm 12 tầng với 209 căn hộ, diện tích mỗi căn hộ từ 65 đến 77 m2”.

Tất cả những chủ trương, chính sách vừa nêu tiếp tục nâng tầm thương hiệu của một “thành phố đáng sống, thành phố đáng đến”, mang lại hạnh phúc và cuộc sống an lành cho người dân, nhất là những người nghèo, người yếu thế. Đây chính là sự khác biệt của Đà Nẵng và cũng là dấu ấn rõ nét trong nhiệm kỳ này.