Bha ar xrặ tr’nơơp: Muy c’moo bhrợ đong, pêê c’moo căh ơy lứch chroót nợ

Vêy đhr’nong đong t’mêê năc dưr vaih ma nợ lâng căh dzợ ta đoọng zên zooi đoọng ha pr’loọng đong đharựt. Xa nay “kiêng c’chăng công căh choom kiêng ren công căh choom n’nâu” ơy lâng xoọc u vaih coh pr’ắt tr’mông âng đhanuôr manuyh acoon coh lum pr’ắt tr’mông đharựt đhị zr’lụ da ding k’coong pa bhlâng zr’năh k’đhap coh muy bơr vel đong miền Trung. Đươi dua Xa nay bh’rợ cr’noọ âng k’tiếc k’ruung pa dưr pr’ắt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong cr’chăl c’moo 2021 – 2025 năc coh râu la lua cậ, pazêng dự án đớc đoọng ha đhanuôr coh zr’lụ pa bhlâng zr’năh k’đháp năc dzợ ắt coh bha ar.

Lâng pazêng zên k’rong bhrợ tước 137,664 tỷ đồng lâng xang lâh 2 c’moo xay bhrợ, bấc vel đong dưr vaih đhr’năng zên ta đớc coh Kho bạc, ha dzợ đhanuôr đharựt năc đương rơơm dự án. Đhr’năng zr’năh k’đhap n’nâu vêy cơnh năc tu đhanuôr “l’lăm bhrợ têng bêl căh ơy ta prá xay ghít”, chính quyền vel đong xay bhrợ căh liêm choom căh cậ năc tu căh crêê liêm âng cơ chế bhrợ ha zên âng Xa nay bh’rợ lâng bấc ơl dự án vêy ta moon năc t’đui đoọng liêm choom bhlâng lâng prang zập n’đăh t’piing lâng l’lăm ahay crêê “ta đớc” coh Kho bạc?

C’bhuh PV Đình Thiệu lâng Long Phi, ắt đhị miền Trung xrặ đợ bha ar xrặ “Hau tu zên đớc đoọng ha đhanuôr acoon coh crêê “ta đớc lơi” coh Kho bạc. Coh t’ruih bêl đâu, azi xay truih bha ar xrặ tr’nơơp âng pazêng bha ar xrặ n’nâu lâng pr’đớc “Muy c’moo bhrợ đong, pêê c’moo căh ơy lứch chroót nợ”.

“Bêl ahay ng’xơợng vêy nhà nước đoọng 40 ức đồng bhrợ đong. Bêl râh đong ty ahay đoọng bhrợ đong t’mêê, năc apêê đoo moon pr’loọng đong căh bơơn vêy ta đoọng dzợ, năc h’cơnh ooy n’năl cơnh bhrợ têng?

“Bhrợ đong zên đươi dua năc ng’đấu thầu, ha dzợ ng’dưr đấu thầu lâng mơ 40 ức đồng năc h’cơnh ooy choom ng’đấu thầu”

“Bơr c’moo n’nâu zên bấc pa bhlâng, ha dzợ đoọng đợ zên n’năc chô tước ooy đhanuôr lum pr’ắt tr’mông đharựt lâng đoọng choom ng’bhrợ năc zr’năh k’đhap pa bhlâng.”

Ơy bơơn bhrợ đong t’mêê năc k’rang lâh mơ ng’bhui har, râu đêêc năc đhr’năng coh xoọc đâu âng bấc pr’loọng đong đhanuôr acoon coh đharựt coh chr’val zr’lụ da ding dal Trà Dơn, chr’hoong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam. Nâu đoo năc đợ pr’loọng đong tr’nơớp âng tỉnh Quảng Nam vêy ta zooi zên bhrợ đong ắt âng Dự án 1 coh Xa nay bh’rợ cr’noọ âng k’tiếc k’ruung pa dưr pr’ắt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong cr’chăl c’moo 2021 – 2025.

T’mêê xậng apêê moon vêy ta đoọng 40 ức đồng bhrợ đong ắt, t’cooh Hồ Văn Thí, ắt coh cr’noon 5, chr’val da ding k’coong dal Trà Dơn, chr’hoong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam năc lướt vặ zên bhrợ đong t’mêê. Bêl đong vêy ta bhrợ xang năc đhơ đương lêy hơơ zên ta đoọng công căh ơy vêy, ha dzợ apêê đoọng vặ zên zập bêl công tước nhăn pa chô zên:

“Chào anoo. Inhi bhrợ xang đong n’nâu lứch ha mơ zên?- Đhr’nong đong n’nâu năc vêy nhà nước đoọng zên zooi đhanuôr. Bêl bhrợ xang đong n’nâu lứch 40 ức đồng, năc đhơ đương rơơm nhà nước pay đoọng zên, năc tước đâu công căh vêy ta đoọng zên ha đhanuôr.”

“Căh ơy ta đoọng zên, năc tơợ ooy I nhi bơơn zên đoọng bhrợ đong ắt n’nâu?- Xoọc đêêc căh vêy zên, năc nhăn nợ tôn, đanh coh quán pa câl đhị chr’val, công thợ bhrợ công ng’nợ. T’clăh tôn n’nâu công apêê đoo chở đơơng, ađay năc ma nợm xoọc đâu căh vêy zên đoọng chroót ooy apêê ađoo.”

“Xoọc đâu pr’loọng đong I nhi doọ râu k’rang k’pân? – N’đăh thợ, n’đăh c’la quán ta luôn tước nhăn pay pa chô nợ. Ha dang apêê đoo n’jâh lơi đong n’nâu đoọng pa chô nợ năc k’căn t’cooh đhur âng acu đhị ooy n’năl ắt. K’căn t’cooh đhur n’nâu năc n’năl ắt đhị ooy. Xoọc k’rang k’pân cơnh đêếc.”

Bơơn bhrợ liêm xang đhr’nong t’mêê năc công z’zăng nhâm mâng coh zr’lụ ch’ngai bha dăh, pa bhlâng zr’năh k’đhap n’nâu năc râu rơơm kiêng prang lang đhanuôr coh đâu. T’cooh Hồ Văn Vân, Phó Chủ tịch UBND chr’val Trà Dơn, chr’hoong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam xay moon, prang chr’val vêy 220 pr’loọng đong đharựt ắt coh t’nooi vêy ta đoọng zên bhrợ đong ắt âng Dự án 1 coh Xa nay bh’rợ cr’noọ k’tiếc k’ruung pa dưr pr’ắt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong cr’chăl c’moo 2021 – 2025. Pazêng 8 pr’lộng đong g’luh tr’nơơp ơy bhrợ xang đong ắt tơợ x’rịa c’moo 2022 năc tước nâu cơy công căh ơy bơơn đớp zên zooi đoọng, tu cơnh đêêc Dự án căh ơy ta bhrợ cớ. “Chr’hoong pazao đoọng ooy chr’val bhrợ 8 đhr’nong đong n’nâu, bêl chr’val ơy bhrợ xang, năc chr’val căh bơơn pay zên đoọng pa đơp đoọng ooy đhanuôr. Xoọc đâu, ng’bhrợ bha ar đoọng bơơn pay zên đoọng chroót ooy đhanuôr năc k’đhap pa bhlâng. Nâu cơy, bấc pr’loọng đong đhanuôr ắt coh t’nooi vêy ta đoọng zên năc công căh pân bhrợ đong, tu k’pân năc crêê cơnh đhr’năng âng apêêp pr’loong đong ơy bhrợ l’lăm.”

Hau tu choom dưr vaih râu căh liêm crêê n’nâu?. Cán bộ Phòng Acoon coh chr’hoong da ding k’coong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam moon la lua vêy đợ râu đâh hân lâng căh ơy lâh liêm choom bêl xay bhrợ Xa nay bh’rợ n’nâu, bêl căh ơy vêy xa nay pa choom ghít liêm ooy bh’rợ đươi đợ zên zooi đoọng năc vel đong ơy bhrợ cr’noọ bh’rợ pác đoọng zên sự nghiệp zooi đhanuôr bhrợ đong ắt. Ting n’năc, muy pr’loọng đong vêy Trung ương đoọng 40 ức đồng, ngân sách vel đong zooi đoọng p’xoọng m’bứi bhlâng 4 ức đồng. Vel đong đoọng đhanuôr lướt vặ zên bhrợ đong ắt l’lăm coh t’tun nắc chroót pa chô coh t’tun. Hân đhơ cơnh đêêc, tước c’xêê 2/2023, Thủ tướng Chính phủ bhrợ Quyết định số 04/2023 ooy đợ zên ng’zooi đoọng lâng xa nay bh’rợ ng’zooi đoọng đươi dua zên k’rong bhrợ zazum đoọng xay bhrợ muy bơr râu xa nay bh’rợ âng dự án ắt coh Xa nay bh’rợ t’mêê ng’xay truih năc ky. Quyết định âng Thủ tướng xay moon ghít bh’rợ xay bhrợ Dự án 1 đươi dua zên bhrợ têng đợ bh’rợ bha lâng, vel đong năc bhrợ bha ar bha tơ bhr’lậ zên. T’cooh Nguyễn Xuân Ba, Phó Trưởng Phòng Acoon coh chr’hoong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam xay moon: “Coh cr’chăl ahay, bha ar bha tơ xay moon căh ơy ghít. Bêl xay moon đợ zên đoọng zooi đoọng, azi căh ơy n’năl h’cơnh ooy, azi coh cấp n’dup pa chăp ch’mêệt lêy căh ơy ghít, căh ơy liêm choom ooy xa nay n’nâu. Tu cơnh đêêc năc ng’pác đoọng zên sự nghiệp đoọng zooi bhrợ đong ắt năc căh crêê n’đăh ooy. N’lất năc tu p’rá xa nay âng Phòng Acoon coh chr’hoong xay moon bh’rợ pác đoọng zên lâh lật. Đhơ đhơ cơnh azi công nhăn pa chô râu n’lất ooy zi.”

Râu đơ cha chrih, vêy pr’loọng đong đharựt ắt coh t’nooi vêy ta zooi zên bhrợ đong ắt bêl ơy bhrợ xang đong ắt, năc apêê đoo căh dzợ ắt coh xa nay pr’loọng đong đharựt lâng căh dzợ vêy ta zooi đoọng zên tơợ Xa nay n’nâu năc cơnh lâng pr’loọng đong p’căn Hồ Thị Duyên ắt coh chr’val Phước Năng, chr’hoong Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam. Đhr’nong đong âng đoo t’mêê bhrợ xang căh ơy liêm năc đhêy bhrợ têng, xa pợ bạt đoong g’đâu p’răng boo coh zập t’ngay. P’căn Hồ Thị Duyên căh k’noọ pr’loọng đong đay ắt ooy đhr’năng ma nợ bấc ơl: “Năc tơợ tr’nơơp ha dang acu n’năl căh vêy ta zooi zên năc căh n’jâh đong ty đoọng bhrợ đong t’mêê. Nâu cơy nợ pa bhlâng bấc, bhrợ đong xoọc căh ơy xang năc căh dzợ vêy zên bhrợ cớ.”

Xoọc đâu, chính sách zooi đoọng zên zooi pr’loọng đong đharựt bhrợ đong ắt âng Dự án 1 coh Xa nay cr’noọ âng k’tiếc k’ruung pa dưr pr’ắt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong cr’chăl c’moo 2021 – 2025 coh bấc vel đong da ding k’coong miền Trung năc đhêy bhrợ têng. Hau tu vêy xa nay n’nâu? Ting cơnh Quyết định số 04 c’moo 2023 âng Thủ tướng Chính phủ xay bhrợ Dự án 1 âng Xa nay bh’rợ đươi dua zên bhrợ têng bh’rợ zazum ơy xay moon, công trình đươi zên k’rong bhrợ zazum năc ng’bhrợ dự án, bhrợ bh’rợ đấu thầu, chroót pa chô đươi cơnh xa nay Luật đầu tư. Ha dzợ, ting cơnh t’cooh Đỗ Đình Phương, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi năc ng’bhrợ muy đhr’nong đong mơ 40 ức đồng ha dzợ k’dua đhanuôr bhrợ dự án, bhrợ bh’rợ đấu thầu năc bhrợ zr’năh k’đhap ha chính quyền vel đong lâng ha đhanuôr. “Zooi đoọng bhrợ đong ắt n’đăh Xa nay bh’rợ cr’noọ âng k’tiếc k’ruung pa xiêr đharựt nhâm mâng xay bhrợ cơnh zên sự nghiệp, năc doọ dzợ ng’bhrợ dự án, năc muy pr’loọng đong n’năc ắt coh t’nooi năc ng’bhrợ, chính quyền vel đong ch’mêệt lêy bêl bhrợ xang lâng chroót zên. Lâng bh’rợ zooi pr’loọng đong đharựt ting cơnh Nghị quyết 88 bhrợ bh’rợ đươi dua zên k’rong bhrợ zazum, năc zên k’rong bhrợ bh’rợ zazum coh xa nay pa choom công căh ghít ooy bh’rợ bhrợ bha ar zooi đoọng ooy đong ắt năc h’cơnh ooy. Bha ar bha tơ chroót đoọng lâng xa nay zooi đong ắt coh xoọc đâu căh ơy vêy xa nay pa choom vêy ng’bhrợ dự án đoọng zooi đong ắt hay căh lâng xa nay ng’chroót âng bh’rợ zooi đong ắt ting cơnh zên k’rong bhrợ năc h’cơnh ooy.”

P’căn Hồ Thị Hà, Trưởng Ban Acoon coh tỉnh Quảng Trị xay moon, đhị tỉnh Quảng Trị, lâh đợ ngân sách Trung ương đoọng 40 ức đồng, ngân sách vel đong đoọng p’xoọng 10 ức đồng, Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ta đang moon chroi đoọng p’xoọng muy pr’loọng đong mơ 20 ức đồng, m’bứi bhlâng muy đhr’nong đong ắt coh xa nay n’nâu vêy ta đoọng 70 ức đồng. Ha dang đhanuôr nhăn vặ p’xoọng 40 ức đồng lãi suất t’đui đoọng tơợ Ngân hàng chính sách xã hội năc muy đhr’nong đong lâh 100 ức đồng năc nhâm mâng 3 râu griing ting cơnh xa nay xay moon.

Hân đhơ cơnh đêếc, đợ zên ơy vêy năc căh bơơn bhrợ tu zr’năh k’đhap ooy bha ar bha tơ. P’căn Hồ Thị Hà, Trưởng Ban Acoon coh tỉnh Quảng Trị k’rang bêl cán bộ kiêng zooi đhanuôr đharựt bhrợ đong ắt năc vaih zr’năh k’đhap ooy bha ar bha tơ, năc công crêê lâng đhr’năng crêê ta chọ têy: “Đề án âng Uỷ ban Mặt trận đươi tơợ xa nay k’rong bhrợ đh’rưah lâng Ban Acoon coh lâng Sở Lao động Thương binh Xã hội tỉnh ta đang moon chroi đoọng p’xoỌng 20 ức đồng, bhrợ t’vaih râu liêm crêê ha đhanuôr vêy p’xoọng zên đoọng bhrợ đong ắt liêm mâng. Ha dang Ban Acoon coh pay đoọng năc Uỷ ban Mặt trận công ting pay đoọng đh’rưah. Xoọc đâu, kênh âng Uỷ ban Mặt trận lâng tỉnh ơy vêy zên năc công căh bơơn pay đoọng. N’đăh Uỷ ban Mặt trận ta đang moon Ban Acoon coh pay đoọng pa đăh năc zên 40 ức đồng âng kênh Acoon coh da ding k’coong k’đoong năc n’đăh Uỷ ban Mặt trận công crêê k’đoong căh bơơn pay đoọng”./.

Loạt phóng sự: VÌ SAO TIỀN DÀNH CHO ĐỒNG BÀO NGHÈO DÂN TỘC THIỂU SỐ  “BỊ NHỐT” TRONG KHO BẠC?  

Bài 1: Một năm làm nhà, ba năm không trả được nợ

Có nhà mới nhưng trở thành con nợ và bị cắt tiền hỗ trợ hộ nghèo. Câu chuyện “dở khóc dở cười này” đã và đang diễn ra trong đời sống đồng bào nghèo dân tộc thiểu số tại vùng miền núi đặc biệt khó khăn ở một số địa phương miền Trung. Thụ hưởng Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025 nhưng trên thực tế, các dự án dành cho bà con vùng đặc biệt khó khăn vẫn còn nằm trên giấy.

Với tổng nguồn vốn lên đến 137.664 tỷ đồng và sau hơn 2 năm triển khai, nhiều địa phương rơi vào tình trạng tiền nằm im trong Kho bạc, còn dân nghèo chờ dự án. Thực trạng nhức nhối này phải chăng do người dân “cầm đèn chạy trước ô tô”, chính quyền địa phương tắc trách hay vướng mắc về cơ chế khiến nguồn vốn Chương trình với nhiều dự án được đánh giá là ưu đãi vượt trội và toàn diện so với trước đây lại bị “nhốt” trong Kho bạc?

Nhóm PV Đình Thiệu và Long Phi, thường trú tại miền Trung thực hiện loạt phóng sự “Vì sao tiền dành cho đồng bào dân tộc thiểu số “bị nhốt” trong Kho bạc”. Trong chương trình hôm nay, chúng tôi phát Bài 1 của loạt phóng sự này với nhan đề “Một năm làm nhà, ba năm không trả được nợ.

“Trước kia nghe nói được nhà nước hỗ trợ 40 triệu đồng làm nhà. Khi đập nhà cũ xong để làm mới, họ lại kêu nhà tôi không được hỗ trợ nữa, chừ biết làm sao đây?”

“Làm nhà vốn đầu tư là phải đấu thầu, mà đấu thầu mỗi cái 40 triệu đồng thì làm sao đấu thầu”

“Hai năm rồi tiền rất nhiều nhưng để tiền về với đồng bào nghèo và thực hiện được thì hết sức  khó khăn.”

Làm được nhà mới mà lo hơn mừng, đó là tình cảnh hiện tại của các hộ dân nghèo dân tộc thiểu số ở xã vùng cao Trà Dơn, huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam. Đây cũng là những hộ nghèo đầu tiên của tỉnh Quảng Nam được hỗ trợ tiền làm nhà ở của Dự án 1 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021- 2025.

Mới chỉ nghe thông báo được hỗ trợ 40 triệu đồng làm nhà, ông Hồ Văn Thí, ở thôn 5, xã vùng cao Trà Dơn, huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam đã đi vay mượn tiền làm nhà mới. Nhà làm xong mà chờ mãi không thấy tiền hỗ trợ, còn chủ nợ thì ngày nào cũng đến đòi tiền:

-Chào anh. Anh làm xong nhà này hết bao nhiêu tiền vậy?: Cái này là nhà nước ưu tiên hỗ trợ cho bà con. Làm xong nhà này hết 40 triệu đồng nhưng cứ đợi nhà nước miết, chưa cấp tiền cho bà con

-Chưa cấp tiền, vậy anh lấy tiền đâu để làm nhà ạ?: Lúc đó không có tiền, phải đi ghi nợ tôn, đinh ở quán ngoài trung tâm xã, công thợ cũng nợ. Tấm tôn này họ cũng chở đến, mình ghi nợ, chừ không có tiền trả cho họ.

-Bây giờ gia đình mình có lo lắng gì không anh?: Bên thợ, bên chủ quán đến đòi nợ miết. Nếu họ tháo dỡ cái nhà ni để trừ nợ thì bà mẹ già biết ở chỗ nào. Bà mẹ già ni còn biết ở đâu nữa. Đang lo như vậy đó.

Làm được căn nhà mới tạm gọi là vững chãi ở nơi hẻo lánh, đặc biệt khó khăn này là niềm mơ ước cả đời của người dân nơi đây. Ông Hồ Văn Vân, Phó Chủ tịch UBND xã Trà Dơn, huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam cho biết, toàn xã có 220 hộ nghèo nằm trong danh sách được hỗ trợ tiền làm nhà của Dự án 1 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021- 2025. Cả 8 hộ nghèo đợt đầu tiên đã xây xong nhà từ cuối năm 2022 nhưng đến nay vẫn chưa nhận được tiền hỗ trợ nên Dự án này tạm dừng lại: “Huyện giao cho xã thực hiện 8 cái nhà, xã đã làm xong, tuy nhiên, xã chưa rút được tiền để chi trả cho dân. Hiện nay, làm hồ sơ thủ tục rút tiền để thanh quyết toán cho người dân rất khó. Bây giờ, nhiều hộ nghèo được hỗ trợ tiền nhưng sợ không dám làm nhà, vì sợ sẽ rơi vào tình trạng giống các hộ kia”

Vì sao xảy ra sự tắc trách này?. Cán bộ Phòng Dân tộc huyện miền núi Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam thừa nhận có sự nóng vội và thiếu sót trong quá trình thực hiện. Năm 2022, khi triển khai hỗ trợ hộ nghèo làm nhà ở của Dự án 1 thuộc Chương trình này thì chưa có hướng dẫn cụ thể về sử dụng nguồn vốn nên địa phương lập kế hoạch phân bổ nguồn vốn sự nghiệp hỗ trợ dân làm nhà ở. Theo đó, mỗi hộ được Trung ương hỗ trợ 40 triệu đồng, ngân sách địa phương hỗ trợ thêm tối thiểu 4 triệu đồng. Địa phương cho phép người dân vay mượn tiền làm nhà trước rồi sẽ hỗ trợ thanh toán sau. Tuy nhiên, đến tháng 2/2023, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 04/2023 về mức hỗ trợ và cơ chế hỗ trợ sử dụng vốn đầu tư công để thực hiện một số nội dung của dự án thuộc Chương trình vừa nêu. Quyết định của Thủ tướng quy định cụ thể việc triển khai Dự án 1 sử dụng nguồn vốn xây dựng cơ bản, địa phương phải làm thủ tục điều chỉnh vốn. Ông Nguyễn Xuân Ba, Phó Trưởng Phòng Dân tộc huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam giải thích: “Tại thời điểm đó, văn bản chưa rõ ràng. Khi nhận định nguồn vốn để hỗ trợ, mình chưa phân biệt được, mình ở cấp dưới nghiên cứu chưa kỹ, chưa sâu vấn đề này. Cho nên mình phân bổ vốn sự nghiệp để hỗ trợ làm nhà là không đúng nguồn. Lỗi do ý kiến chủ quan của Phòng Dân tộc huyện tham mưu phân bổ nguồn vốn bị sai. Chắc chắn chúng tôi phải nhận lỗi”

Trớ trêu thay, có trường hợp hộ nghèo nằm trong danh sách được hỗ trợ tiền làm nhà nhưng khi làm xong nhà, họ không còn là hộ nghèo và không được hỗ trợ tiền từ Chương trình này như trường hợp của bà Hồ Thị Duyên ở xã Phước Năng, huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam. Căn nhà của bà mới xây xong phần thô đành bỏ dở giữa chừng, phải phủ tạm tấm bạt che nắng, che mưa qua ngày. Bà Hồ Thị Duyên không ngờ gia đình mình rơi vào hoàn cảnh nợ nần chồng chất: “Ngay từ đầu nếu tôi mà biết không được hỗ trợ tiền thì chắc không dám đập nhà cũ để xây nhà mới. Bây giờ nợ nhiều quá, đang làm  nhà dở dang mà không có tiền để làm nữa”

Hiện nay, chính sách hỗ trợ tiền giúp hộ nghèo làm nhà ở của Dự án 1 thuộc  Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021- 2025 tại nhiều địa phương miền Trung phải tạm dừng. Vì sao có chuyện này?. Theo Quyết định số 04 năm 2023 của Thủ tướng Chính phủ triển khai Dự án 1 của Chương trình sử dụng nguồn vốn đầu tư công có quy định, công trình sử dụng vốn đầu tư công bắt buộc phải lập dự án, tổ chức đấu thầu, thanh quyết toán theo Luật đầu tư. Thế nhưng, theo ông Đỗ Đình Phương, Phó Chủ tịch UBND huyện Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi thì làm một ngôi nhà hỗ trợ 40 triệu đồng mà bắt dân phải lập dự án, tổ chức đấu thầu là gây khó cho cả chính quyền địa phương lẫn người dân. “Hỗ trợ làm nhà ở bên Chương trình mục tiêu quốc gia giảm ngheo bền vững thực hiện vốn sự nghiệp, không cần lập dự án, chỉ cần hộ đó có trong danh sách là triển khai, chính quyền địa phương nghiệm thu và thanh quyết toán. Đối với hỗ trợ hộ nghèo theo Nghị quyết 88 thực hiện sử dụng vốn đầu tư công, nhưng vốn đầu tư công trong hướng dẫn cũng không rõ quy trình lập hồ sơ hỗ trợ đối với nhà ở như thế nào. Hồ sơ thanh toán đối với hỗ trợ nhà ở hiện nay chưa hướng dẫn có lập dự án để hỗ trợ nhà ở hay không và cơ chế thanh toán  hỗ trợ nhà ở theo vốn đầu tư là như thế nào.”

Bà Hồ Thị Hà, Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Quảng Trị cho biết, tại tỉnh Quảng Trị, ngoài ngân sách Trung ương hỗ trợ 40 triệu đồng, ngân sách địa phương cấp thêm 10 triệu đồng, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam kêu gọi ủng hộ thêm mỗi hộ 20 triệu đồng, bình quân mỗi căn nhà thuộc diện này được hỗ trợ 70 triệu đồng. Nếu bà con vay thêm 40 triệu đồng lãi suất ưu đãi từ Ngân hàng chính sách xã hội thì mỗi căn nhà hơn 100 triệu đồng sẽ đảm bảo 3 cứng theo tiêu chí đã quy định.

Tuy nhiên, nguồn kinh phí đã có nhưng không thể triển khai do vướng thủ tục. Bà Hồ Thị Hà, Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Quảng Trị trăn trở khi cán bộ muốn giúp dân nghèo làm nhà ở thì lại vướng thủ tục, không khác gì bị trói tay: “Đề án của Ủy ban Mặt trận trên cơ sở phối hợp với Ban Dân tộc và Sở Lao động Thương binh Xã hội tỉnh kêu gọi ủng hộ thêm mỗi hộ 20 triệu đồng tạo điều kiện cho người dân có thêm tiền để làm nhà đảm bảo kiên cố. Nếu Ban Dân tộc giải ngân thì Ủy ban Mặt trận cũng vào hỗ trợ song cùng. Hiện nay, kênh của Ủy ban Mặt trận và tỉnh đã có tiền nhưng cũng không giải ngân được. Bên Ủy ban Mặt trận hối thúc Ban Dân tộc giải ngân nhưng vốn 40 triệu đồng của kênh Dân tộc miền núi bị tắc nên phía Ủy ban Mặt trận cũng bị tắc không hỗ trợ được”./.