T’ngay 17/4 bêl đêêc ahay, zr’lụ crâng A Noong đăn đhị bhlưa 2 chr’val Hồng Thuỷ lâng Hồng Vân, chr’hoong A Lưới dưr rooh bêl plêệng căh ơy tr’ang. Đơơh hân, xa nay xay moon rooh crâng vêy đhanuôr cr’noon Kêr, chr’val Hồng Vân xay truih ooy Hạt Kiểm lâm chr’hoong A Lưới. Bơơn xơợng xa nay xay moon, apêê kiểm lâm ơy xiêr ooy zr’lụ rooh crâng đh’rưah lâng pazêng c’bhuh zư lêy crâng bhươl cr’noon bhrợ bh’rợ t’pắt rooh crâng. Óih tơớp rooh năc tơợ da ding A Noong, da ding n’nâu bấc bhlâng năc đhâl, đhr’đấc ting n’năc vaih p’răng puih, đhí Tây Nam vaih k’rơ năc bh’rợ t’pắt oih lum zr’năh k’đhap pa bhlâng. Hân đhơ cơnh đêêc, lâng râu zooi đoọng âng đhanuôr lâng âng pazêng c’bhuh zư lêy crâng âng bhươl cr’noon, tước ha bu t’ngay n’năc, rooh crâng vêy bơơn t’pắt, đhăm crâng crêê rooh bấc bhlâng năc bhơi xấc, a tâng, alaanh.

Anoo Lê Văn Thắng, kiểm lâm k’đhơợng lêy đhị zr’lụ chr’val Hồng Trung prá xay, nâu đoo năc muy coh pazêng xa nay xay moon ooy đhr’năng crâng crêê ta bhrợ râu căh liêm choom năc c’bhuh kiểm lâm chr’hoong A Lưới bơơn xơợng coh cr’chăl ahay. Năc coh chr’val Hồng Trung, zập c’xêê, kiểm lâm vel đong bơơn xơợng k’zệt xa nay xay moon ooy pazêng bh’rợ bhrợ lất ooy crâng: “Công bhui har năc pazêng đhăm crâng coh chr’val Trung Sơn năc vêy ta pazao đoọng ooy 10 bhươl cr’noon lâng 2 c’bhuh pr’loọng đong zư lêy. Xoọc đâu Nhà nước công ơy vêy bấc chính sách zooi đoọng ha đhanuôr cơnh zên zư lêy crâng, bh’rợ pa xiêr t’vaih các bon lâng pazêng dự án âng xa nay bh’rợ Cr’noọ cr’niêng k’tiếc k’ruung 1719 năc đhanuôr vêy p’xoọng c’rơ đoọng zư lêy crâng. Bêl vêy xa nay xay moon ooy bh’rợ pa hư crâng bhrợ ha rêê đhuốch căh cậ col n’loong năc đhanuôr đơơh xay moon ooy kiểm lâm lâng UBND chr’val đoọng đh’rưah zâl cha groong.”

Prang chr’val Hồng Trung, chr’hoong A Lưới vêy lâh 5 r’bhâu héc ta crâng g’mrâng zêng vêy ta pazao đoọng ooy bhươl cr’noon lâng c’bhuh pr’loọng đong coh 5 cr’noon zư lêy. Xang bêl vêy ta pazao đoọng crâng, pazêng bhươl cr’noon, c’bhuh pr’loọng đong năc họp, xay moon xa nay bh’rợ ghít liêm ha zập ngai. Zập c’xêê, pazêng apêê coh c’bhuh zư lêy crâng năc tr’xăl lướt mót ooy crâng, zư lêy crâng. Bêl vêy bh’rợ căh liêm crêê năc đơơh xay moon ooy kiểm lâm lâng chính quyền vel đong đơơh loon zâl cha groong. T’cooh Hồ Văn Ôn, Trưởng Ban zư lêy crâng bhươl cr’noon Lê Triêng 1, chr’val Hồng Trung prá xay: đươi vêy ta luôn lướt ch’mêệt lêy, Ban zư lêy năc đơơh bơơn lêy, xay truih ooy apêê kiểm lâm zâl cha groong bấc bh’rợ pa hư crâng dưr vaih đhị vel đong: “Bhươl cr’noon Lê Triêng 1 vêy ta pazao đoọng zư lêy lâh 1.100 héc ta crâng. L’lăm ahay, bêl căh ơy vêy c’lâng lướt ooy thuỷ điện A Lin năc đhanuôr doọ lướt bơơn n’loong năc nâu cơy ơy vêy c’lâng năc k’đhap lâh mơ. Hân đhơ cơnh đêếc pazêng bh’rợ pa hư crâng công u xiêr tu pazêng bhươl cr’noon ta luôn đoọng pazêng c’bhuh lướt ch’mêệt lêy đoọng đơơh loon zâl cha groong.”

Ha dợ đhị chr’val A Roang, chr’hoong A Lưới, vel đong vêy k’noong k’tiếc lâng k’tiếc k’ruung pr’zớc Lào, xoọc đâu vêy lâh 435 héc ta crâng g’mrâng vêy ta pazao đoọng ooy 6 bhươl cr’noon zư lêy. Xang bêl vêy ta pazao đoọng crâng pazêng bhươl cr’noon bhrợ xa nay gr’hoót zư lêy crâng, xa nay lướt ch’mêệt lêy crâng. Lâh đợ bh’rợ zư lêy crâng, đhanuôr năc dzợ bhrợ bh’rợ bhrợ cha cơnh choh c’rêê, choh ba kích lâng muy bơr râu tơơm zơ nươu chr’năp n’lơơng đoọng pa dưr râu bơơn pay pa chô. T’cooh Võ Bá Toàn, kiểm lâm coh chr’val A Roang, chr’hoong A Lưới prá xay: lâh đợ zên bơơn pay pa chô coh n’dúp n’loong crâng, đhanuôr năc dzợ vêy ta chroót đoọng zên zư lêy crâng: “Pazêng bhươl cr’noon đơơh k’rong bhrợ đh’rưah lâng kiểm lâm vel đong ting pâh ch’mêệt lêy crâng vêy ta pazao đoọng. Azi công pa choom đhanuôr ooy bh’rợ ch’mêệt lêy, zư lêy crâng. Tơợ đêêc, đhanuôr t’bhlâng zư lêy đhăm crâng vêy ta pazao đoọng, t’piing lâng l’lăm ahay, đhr’năng tal crâng bhrợ ha rêê năc doọ dzợ vaih bấc.”

Xay bhrợ Xa nay bh’rợ pazao đoọng crâng, đoọng vặ crâng ting cơnh Quyết định âng UBND tỉnh Thừa Thiên Huế, tước nâu cơy, chr’hoong A Lưới ơy pazao đoỌng lâh 20.200 héc ta crâng g’mrâng đoọng ha 39 bhươl cr’noon, 191 c’bhuh pr’loọng đong lâng 26 pr’loọng đong zư lêy crâng, bơơn k’nặ 84%. Đh’rưah lâng bh’rợ pazao đoọng crâng, Hạt Kiểm lâm chr’hoong A Lưới đh’rưah lâng pazêng xa nay bh’rợ, dự án zooi pazêng bhươl cr’noon zư lêy, choh pa dưr cớ crâng. Ghít năc, đhị chr’val Trung Sơn, đhanuôr ơy choh 31 héc ta tơơm n’loong vel đong choh đh’rưah lâng Keo; đhị pazêng chr’val Hồng Kim, Trung Sơn, Quảng Nhâm, Hồng Hạ, vêy lâh 19 héc ta crâng choh âng vel đong cơnh Chò chỉ, crêệ, Gõ bhrôông vêy ta zư lêy. Hạt Kiểm lâm chr’hoong công zooi pazêng bhươl cr’noon coh pazêng chr’val Trung Sơn, A Roàng bhrợ bh’rợ ting pâh chứng chỉ zư lêy crâng nhâm mâng FSC lâng đợ đhăm crâng vêy ta pazao đoọng zư lêy coh c’moo đâu. Ting cơnh t’cooh Hồ Văn Sao, Phó Chi cục trưởng k’đhơợng lêy Hạt Kiểm lâm chr’hoong A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế, bh’rợ pazao đoọng crâng ooy đhanuôr, đươi ooy đhanuôr đoọng zư lêy crâng năc bh’rợ tr’nêng chr’năp pa bhlâng. Công đươi tơợ râu xay p’căh âng đhanuôr năc coh cr’chăl ahay, apêê kiêm lâm chr’hoong A Lươi ơy zâl cha groong bấc bh’rợ pa hư crâng, ta bơơn achim ađhăh coh crâng k’coong lất xa nay… Năc coh 3 c’xêê tr’nơớp c’moo đâu, prang chr’hoong bơơn lêy 21 bh’rợ bhrợ lất xa nay Luật Lâm nghiệp, xiêr 6 bh’rợ coh cr’chăl n’nâu t’piing lâng c’moo ahay: “Tơợ bêl vêy xa nay bh’rợ pazao đoọng crâng ooy bhươl cr’noon, c’bhuh pr’loọng đong zư lêy năc crâng vêy ta zư lêy liêm choom lâh mơ bêl ahay. Bêl crâng vêy ma c’la năc trách nhiệm âng bhươl cr’noon, c’bhuh pr’loọng đong vêy ta ha dưr bấc bhlâng, pazêng bh’rợ pa hư crâng đơơh vêy ta bơơn lêy. Lâh n’năc, bhươl cr’noon công t’bhlâng ch’mêệt lêy, bhrợ pazêng zr’luâl cha groong gluh mót ooy crâng, đơơng âng n’loong căh cậ lâng pazêng zr’lụ vêy đhr’năng k’xịa pay k’tiếc crâng./.”

DỰA VÀO DÂN ĐỂ GIỮ RỪNG: CÁCH LÀM HIỆU QUẢ Ở VÙNG CAO A LƯỚI

Huyện vùng cao A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế có hơn 86 ngàn héc ta rừng, trong đó hơn 75 ngàn héc ta là rừng tự nhiên. Diện tích rừng lớn, địa hình đồi núi phức tạp, trải rộng khiến công tác tuần tra, bảo vệ rừng gặp nhiều khó khăn. Quyết tâm giữ rừng, lực lượng Kiểm lâm huyện A Lưới đã đẩy mạnh chương trình giao rừng cho cộng đồng quản lý, dựa vào người dân bản địa để bảo vệ rừng hiệu quả.

Ngày 17/4 vừa qua, khu vực rừng A Noong giáp ranh 2 xã Hồng Thủy và Hồng Vân, huyện A Lưới bốc cháy dữ dội khi trời còn chưa sáng rõ. Ngay lập tức, tin báo cháy rừng được người dân thôn Kêr, xã Hồng Vân chuyển đến Hạt Kiểm lâm huyện A Lưới. Nhận được tin báo, lực lượng kiểm lâm đã xuống ngay địa bàn cùng thành viên các tổ bảo vệ rừng cộng đồng triển khai công tác chữa cháy. Đám cháy xuất phát từ đỉnh A Noong với địa hình núi đá dựng đứng, độ dốc lớn lại gặp trời nắng nóng, gió Tây Nam thổi mạnh nên việc dập lửa hết sức khó khăn. Thế nhưng, với sự giúp sức của người dân và các tổ bảo vệ rừng cộng đồng, đến chiều cùng ngày, đám cháy đã được dập tắt, diện tích rừng bị cháy chủ yếu là lau lách, cỏ dại. Anh Lê Văn Thắng, kiểm lâm phụ trách địa bàn xã Hồng Trung cho biết, đây chỉ là một trong những tin báo liên quan đến việc rừng bị xâm hại mà lực lượng kiểm lâm huyện A Lưới nhận được trong thời gian qua. Chỉ riêng tại xã Hồng Trung, mỗi tháng, kiểm lâm địa bàn đã nhận được hàng chục tin báo về các vụ việc có nguy cơ xâm hại đến rừng: “Cũng mừng là hầu hết diện tích rừng ở xã Trung Sơn đã được giao cho 10 cộng đồng và 2 nhóm hộ quản lý. Hiện nay Nhà nước cũng đã có nhiều chính sách hỗ trợ bà con như phí dịch vụ môi trường rừng, chương trình giảm phát thải các bon và các dự án của chương trình Mục tiêu quốc gia 1719 nên bà con có thêm động lực để bảo vệ rừng. Khi có tin báo phá rừng làm nương rẫy hoặc khai thác gỗ thì bà con báo cho kiểm lâm và UBND xã để phối hợp ngăn chặn.”

Toàn xã Hồng Trung, huyện A Lưới có hơn 5.000 héc ta rừng tự nhiên đều được giao cho cộng đồng và nhóm hộ ở 5 thôn quản lý, bảo vệ. Sau khi được giao rừng, các cộng đồng, nhóm hộ tổ chức họp, phân công trách nhiệm cụ thể cho từng thành viên. Hàng tháng, các thành viên luân phiên vào rừng, tuần tra kiểm soát bảo vệ rừng. Khi có vụ việc phức tạp thì báo lực lượng kiểm lâm và chính quyền địa phương kịp thời xử lý. Ông Hồ Văn Ôn, Trưởng Ban quản lý bảo vệ rừng cộng đồng thôn Lê Triêng 1, xã Hồng Trung cho biết: nhờ thường xuyên tuần tra, kiểm soát, Ban quản lý đã kịp thời phát hiện, báo lượng kiểm lâm ngăn chặn nhiều vụ phá rừng xảy ra trên địa bàn: “Cộng đồng thôn Lê Triêng 1 được giao quản lý bảo vệ hơn 1.100 héc ta rừng. Trước đây, khi chưa có đường vào thủy điện A Lin thì người dân không vào lấy gỗ được nhưng nay đã có đường nên tình hình phức  tạp hơn. Tuy nhiên các cụ việc phá rừng có giảm vì các cộng đồng thường xuyên cử các đội đi tuần tra, kiểm soát để kịp thời ngăn chặn.”

Còn tại xã A Roàng, huyện A Lưới, địa bàn giáp ranh nước bạn Lào, hiện đã có hơn 435 héc ta rừng tự nhiên được giao cho 6 cộng đồng dân cư quản lý bảo vệ. Sau khi nhận rừng, các cộng đồng tiến hành xây dựng hương ước, quy ước về bảo vệ rừng, quy chế tuần tra kiểm soát tại các khu vực rừng. Ngoài nhiệm vụ quản lý bảo vệ rừng, bà con còn xây dựng các mô hình sinh kế như trồng mây dưới tán rừng, trồng cây ba kích và một số loại cây dược liệu khác để tăng thu nhập. Ông Võ Bá Toàn, kiểm lâm địa bàn xã A Roàng, huyện A Lưới cho biết: ngoài nguồn thu nhập từ trồng cây dưới tán rừng, bà con còn được chi trả từ nguồn kinh phí dịch vụ môi trường rừng: “Các thôn chủ động phối hợp thường xuyên với kiểm lâm địa bàn tham gia tuần tra kiểm soát địa bàn rừng được giao. Chúng tôi cũng tổ chức tập huấn, hướng dẫn bà con các kỹ năng về tuần tra bảo vệ rừng. Từ đó, bà con rất tích cực bảo vệ diện tích rừng được giao, so với trước đây, thì tình trạng khai thác, phá rừng làm nương rẫy giảm rất nhiều.”

Thực hiện Đề án giao rừng, cho thuê rừng theo Quyết định của UBND tỉnh Thừa Thiên Huế, đến nay, huyện A Lưới đã giao hơn 20.200 héc ta rừng tự nhiên cho 39 cộng đồng, 191 nhóm hộ và 26 hộ gia đình quán lý, bảo vệ, đạt gần 84%. Cùng với việc giao rừng, Hạt kiểm lâm huyện A Lưới phối hợp với các chương trình, dự án hỗ trợ các cộng đồng quản lý, bảo vệ rừng, trồng rừng phục hồi. Cụ thể, tại xã Trung Sơn, bà con đã trồng được 31 héc ta cây bản địa đa loài xen Keo; tại các xã Hồng Kim, Trung Sơn, Quảng Nhâm, Hồng Hạ, có hơn 19 héc ta rừng trồng bản địa với các loại cây như Chò chỉ, Lim xanh, Gõ đỏ được chăm sóc. Hạt Kiểm lâm huyện cũng hỗ trợ các cộng đồng thôn các xã Trung Sơn, A Roàng xây dựng phương án tham gia chứng chỉ quản lý rừng bền vững FSC đối với diện tích rừng được giao quản lý bảo vệ trong năm nay. Theo ông Hồ Văn Sao, Phó Chi cục trưởng phụ trách Chi cục Kiểm lâm huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế, giao rừng cho dân, dựa vào dân để bảo vệ rừng là việc làm hết sức cần thiết. Cũng nhờ tin báo của người dân mà thời gian qua, lực lượng kiểm lâm huyện A Lưới đã ngăn chặn thành công nhiều vụ phá rừng, săn bắt động vật hoang dã trái phép... Riêng 3 tháng đầu năm nay, toàn huyện phát hiện 21 vụ vi phạm Luật Lâm nghiệp, giảm 6 vụ so với cùng kỳ năm ngoái: “Từ khi có chủ trương giao rừng cho cộng đồng, nhóm hộ quản lý thì rừng được bảo vệ tốt hơn so với trước đây. Khi rừng có chủ thì trách nhiệm của cộng đồng, nhóm hộ được nâng lên rất nhiều, các vụ việc được phát hiện kịp thời. Ngoài ra, cộng đồng cũng rất tích cực trong việc tuần tra, kiểm soát, lập các chốt chặn ở những cửa ra vào có nguy cơ khai thác, vận chuyển hoặc những vùng có nguy cơ xâm lấn./.”