La lay cơnh lâng pazêng g’luh, t’ngay đâu tước lum lêy đhanuôr cr’noon Khe Mọi, Đại uý Lưu Hồng Sâm, cán bộ k’đhơợng lêy zr’lụ Công an chr’val Đồng Văn, chr’hoong Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh năc mâng loom pa prá lâng p’rá Dao, hân đhơ năc đợ p’rá ta mooh ba buôn. Cr’noon Khe Mọi vêy lâh 360 cha năc, pazêng apêê n’nâu năc zêng manuyh Dao Thanh Phán. Hân đhơ ơy pa bhrợ coh vel đong đanh đươnh, năc đoo bêl bơơn ting học coh lớp pa choom p’rá Dao coh m’pâng c’xêê 6 bêl đêêc ahay, Đại uý Lưu Hồng Sâm năc la lua bơơn học lâng n’năl p’rá Dao muy cơnh la lua ta nih, crêê liêm: “Acu năc manuyh Sán Dìu, lướt học p’rá Dao Thanh Phán ooy cơnh ng’prá, ooy p’rá zêng la lay, tu cơnh đêêc bêl học công k’đhap. Bêl tr’lum prá xay lâng đhanuôr Dao năc ađay học p’xoọng, pa dưr c’năl bơơn học coh lớp năc đoo bêl xâng năc công n’năl tr’bứi…”

Lớp pa choom p’rá Dao Thanh Y lâng Dao Thanh Phán năc Công an tỉnh Quảng Ninh pazum đh’rưah lâng Sở Giáo dục Đào tạo tỉnh Quảng Ninh bhrợ tơợ t’ngay 11/6 c’moo đâu. Lớp pa choom đoọng ha lâh 100 cán bộ chiến sĩ xoọc pa bhrợ đhị zr’lụ acoon coh pazêng chr’hoong Bình Liêu, Ba Chẽ, Tiên Yên, Đầm Hà, Hải Hà lâng thành phố Móng Cái… N’jưah học, n’jưah bhrợ bh’rợ tr’nêng, hân đhơ cơnh đêêc apêê cán bộ chiến sĩ âng bấc acoon coh la lay zêng t’bhlâng học lâng đươi dua ooy bh’rợ tr’nêng coh zập t’ngay

Đoo bêl tước lum lêy ta mooh, chêêc n’năl đhr’năng pr’ắt tr’mông âng pazêng pr’loọng đong đhanuôr, đhanuôr năc “giáo viên thứ 2” pa choom đoọng ha apêê anoo công an ooy p’rá âng pazêng vel đong, tu năc công p’rá Dao Thanh Phán, năc muy zr’lụ vêy đợ râu la lay. Đoo bêl prá xay lâng apêê anoo công an chr’val, amoó Chíu Thị Ngân ắt coh chr’val Đồng Văn, chr’hoong Bình Liêu công k’chăng tu p’rá prá xay căh ơy lâh choom, xang n’năc bhui har bhr’lậ đhị đơ căh ơy choom: “Muy vel đong năc prá la lay cơnh, cơnh apêê anoo công an prá coh đâu năc acu công choom xâng, acu công n’năl hân đhơ đơp la lay m’bứi. Xâng apêê anoo prá p’rá Dao năc ng’lêy tr’đăn lâng đay lâh mơ.”

Chr’hoong Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh vêy lâh 43 km c’lâng c’noong k’tiêc đăn lâng Trung Quốc, coh đêêc, chr’val Đồng Văn vêy 9,5km lâng mơ 7 t’nâl cr’lặ c’noong k’tiếc. Coh pazêng c’moo đăn đâu, đhr’năng an ninh quốc phòng coh vel dong z’zăng nhâm mâng, bấc bhươl cr’noon doọ dzợ lướt z’lâh c’noong k’tiếc lất xa nay, pa câl hàng lất xa nay. Đhanuôr t’bhlâng ting pâh ooy bh’rợ zư lêy râu têêm ngăn, zư lêy c’noong k’tiếc. T’cooh Chíu Phu Chàu, Phó trưởng cr’noon Khe Mọi, chr’val Đồng Văn xay moon “Xoọc đâu coh cr’noon dzợ 2 hơơ pr’loọng đong đharựt”. Đhanuôr têêm loom choh crâng, băn bé, pa dưr kinh tế công năc đươi tơợ râu têêm ngăn nhâm mâng. Apêê công an, pa bhlâng năc công chr’val ta luôn đâh loon đh’rưah lâng cấp uỷ, chính quyền zooi, pa choom lâng xay moon pazêng chính sách pháp luật đoọng ha đhanuôr: “Năc nâu cơy apêê chiến sĩ công an n’năl prá p’rá Dao, học p’rá Dao năc đhanuôr n’năl ghít lâh mơ. Crêê cơnh lâng đhanuôr coh đâu, tu bấc ngai trình độ m’bứi, căh lâh n’năl prá p’rá phổ thông. Đhanuôr công mâng loom, vêy râu dưr vaih năc công prá xay ooy bhươl cr’noon lâng công an chr’val, ta đang điện thoại đâh bhlâng, năc choom xay bhrợ đâh bh’rợ tr’nêng đhị vel đong.”

Học p’rá Dao, cán bộ chiến sĩ công an tr’đăn lâh mơ lâng cr’noon Dao, n’năl cr’noọ cr’niêng manuyh Dao. Xoọc đâu, pazêng lớp pa choom p’rá Dao âng Công an tỉnh Quảng Ninh năc dzợ vêy ta bhrợ tước c’xêê 10, zooi apêê cán bộ chiến sĩ pa choom lâh mơ, n’năl ghít c’năl đoọng choom đươi dua liêm choom coh râu la lua ta luôn lâh mơ. Sở Giáo dục lâng Đào tạo Quảng Ninh công vêy cr’noọ bh’rợ bhrợ p’xoọng đợ bh’rợ ngoại khoá đoọng apêê học vêy choom prá xay liêm choom lâh mơ. Trung tá Vi Xuân Trường, Trưởng Công an chr’val Đồng Văn, chr’hoong Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh xay moon ghít: “Azi đươi tơợ bh’rợ học tước ooy bh’rợ prá xay, p’too pa choom đhanuôr coh bh’rợ nhâm mâng râu têêm ngăn đhị vel đong, xay bhrợ bh’rợ pazêng đhanuôr zư lêy râu têêm ngăn âng k’tiếc k’ruung. Xang bêl học xang, azi công xay truih đoọng apêê chiến sĩ học p’xoọng p’rá Dao đoọng prá xay liêm choom lâh mơ, t’bhlâng prá xay lâng p’rá Dao đoọng đhanuôr buôn xâng, buôn n’năl./.”

“Học tiếng Dao, gần bản Dao, hiểu người Dao”

Người Dao là cộng đồng dân tộc thiểu số lớn nhất ở tỉnh Quảng Ninh, sinh sống chủ yếu ở vùng biên giới, những địa bàn trọng yếu về an ninh quốc phòng. Vốn đã “cùng ăn, cùng ở, cùng làm” với dân bản nhưng để thực sự có thể “cùng nói tiếng dân tộc”, cán bộ chiến sĩ công an Quảng Ninh đang tích cực tham gia các lớp bồi dưỡng tiếng Dao phù hợp với đặc thù địa bàn. 

Khác với mọi lần, hôm nay đến thăm hỏi bà con thôn Khe Mọi, Đại uý Lưu Hồng Sâm, cán bộ phụ trách khu vực Công an xã Đồng Văn, huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh tự tin trò chuyện bằng tiếng Dao, dù đó mới chỉ là những câu chào hỏi thông thường. Thôn Khe Mọi có hơn 360 nhân khẩu, tất cả đều là người Dao Thanh Phán. Mặc dù công tác trên địa bàn đã nhiều năm, nhưng chỉ từ khi theo học lớp bồi dưỡng tiếng Dao giữa tháng 6 vừa qua, Đại uý Lưu Hồng Sâm mới thực sự học và biết tiếng Dao một cách bài bản, chuẩn xác: “Mình là người dân tộc Sán Dìu, đi học tiếng Dao Thanh Phán về cách phát âm, về ngôn ngữ đều rất khác, do đó quá trình học cũng khó khăn. Trong quá trình tiếp xúc với bà con người Dao thì mình học hỏi thêm, trau dồi kiến thức học được trên lớp nên khi nghe cũng hiểu dần dần...”

Lớp bồi dưỡng tiếng Dao Thanh Y và Dao Thanh Phán do Công an tỉnh Quảng Ninh phối hợp Sở Giáo dục Đào tạo tỉnh Quảng Ninh khai giảng từ ngày 11/6 năm nay. Lớp đào tạo cho hơn 100 cán bộ chiến sĩ đang công tác tại các vùng dân tộc thiểu số các huyện Bình Liêu, Ba Chẽ, Tiên Yên, Đầm Hà, Hải Hà và thành phố Móng Cái... Vừa học, vừa làm nhiệm vụ chuyên môn, song các cán bộ chiến sĩ thuộc nhiều dân tộc khác nhau đều cố gắng học và rèn luyện, đồng thời ứng dụng ngay vào công việc hàng ngày. 

Mỗi khi tới thăm hỏi, nắm tình hình ở từng hộ dân, bà con lại là “giáo viên thứ 2” hướng dẫn cho các anh công an phương ngữ của từng địa bàn, bởi cũng là tiếng Dao Thanh Phán, nhưng mỗi vùng lại có đôi chút khác biệt. Lần nào trò chuyện với các anh công an xã, chị Chíu Thị Ngân ở xã Đồng Văn, huyện Bình Liêu cũng cười khúc khích vì những tiếng phát âm chưa “tròn vành rõ chữ”, rồi lại vui vẻ chỉ ra những chỗ còn sai lệch: “Mỗi địa phương nói một khác, như các anh công an nói ở đây thì em cũng nghe được, em cũng hiểu dù khác 1 chút, ngọng hơn 1 chút. Nghe các anh nói tiếng Dao thì thấy gần gũi, thân thiết với mình lắm.”

Huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh có hơn 43 km đường biên giới tiếp giáp với Trung Quốc, trong đó, xã Đồng Văn có 9,5 km với 7 cột mốc biên giới quốc gia. Những năm gần đây, tình hình an ninh quốc phòng trên địa bàn cơ bản ổn định, nhiều thôn bản không còn tình trạng vượt biên trái phép, buôn bán hàng cấm. Bà con tích cực tham gia các tổ tự quản đảm bảo an ninh trật tự, bảo vệ đường biên mốc giới. Ông Chíu Phúc Chàu, Phó trưởng thôn Khe Mọi, xã Đồng Văn khoe rằng "Hiện trong thôn chỉ còn duy nhất 2 hộ nghèo". Người dân yên tâm trồng rừng, nuôi dê, phát triển kinh tế cũng là nhờ tình hình an ninh ổn định. Lực lượng công an, đặc biệt là công an xã luôn nhiệt tình phối hợp cùng cấp uỷ, chính quyền trợ giúp, hướng dẫn và tuyên truyền chính sách pháp luật cho bà con: “Giờ các anh chiến sĩ công an biết được tiếng Dao, học được tiếng Dao thì bà con lại càng hiểu hơn. Phù hợp với bà con ở đây, vì nhiều người trình độ ít không nói được tiếng phổ thông nhiều. Bà con cũng rất yên tâm, có gì xảy ra thì cũng thông báo đến thôn và công an xã, gọi điện thoại rất nhanh gọn, có thể xử lý ngay những công việc trên địa bàn.”

Học nói tiếng Dao, cán bộ chiến sĩ công an thêm gần bản Dao, thêm hiểu người Dao. Hiện, các lớp bồi dưỡng tiếng Dao của Công an tỉnh Quảng Ninh vẫn tiếp tục đến tháng 10, giúp các cán bộ chiến sĩ rèn luyện, nắm vững kiến thức để có thể sử dụng thành thạo vào thực tế một cách thường xuyên. Sở Giáo dục và Đào tạo Quảng Ninh cũng có kế hoạch tổ chức thêm các hoạt động ngoại khoá để học viên có thêm các kỹ năng giao tiếp thuần thục hơn. Trung tá Vi Xuân Trường, Trưởng Công an xã Đồng Văn, huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh khẳng định: “Chúng tôi vận dụng từ việc học vào vận động bà con trong đảm bảo an ninh trật tự tại địa bàn, phát động phong trào toàn dân bảo vệ an ninh tổ quốc. Sau khi học xong, chúng tôi cũng sẽ truyền đạt để các chiến sĩ học thêm tiếng Dao để nói tốt hơn, đẩy mạnh tuyên truyền bằng tiếng Dao để bà con dễ nghe, dễ hiểu./.”