Hợp tác xã Dược liệu Đức Huy coh chr’val A Tiêng, chr’hoong Tây Giang, tỉnh Quảng Nam buôn đơơng pa câl ooy manuyh đươi dua năc đợ pr’đươi la lay âng vel đong cơnh: đẳng sâm, buáh đẳng sâm, búah ba kích, tri târ, tri câng… Hợp tác xã n’nâu pa bhrợ năc ơy bhrợ t’vaih bh’rợ tr’nêng đoọng ha 21 cha năc lâng đợ râu bơơn pay pa chô nhâm mâng. Hân đhơ cơnh đêêc, t’cooh Hà Đức Sơn, k’đhơợng xay Hợp tác xã Dược liệu Đức Huy xay moon: bh’rợ tr’nêng âng Hợp tác xã n’nâu xoọc lum bấc râu zr’năh k’đhap:“Zr’năh k’đhap bhlâng năc bh’rợ chroót zên lương ha pazêng pr’lọong đong đhanuôr. Chr’hoong vêy k’rong đoọng ooy zên bhrợ têng, zooi ha xa nay bh’rợ OCOP năc căh ting xay bhrợ ooy bh’rợ pay câl pr’đươi đoọng ha đay. Xoọc đâu bấc Hợp tác xã vêy đhr’năng năc đhêy pa bhrợ, pa bhrợ căh lâh liêm choom. Zr’năh k’đhap, coh ha y chroo năc xăl ooy bh’rợ pr’loọng đong tr’câl tr’bhlêy năc căh dzợ bhrợ Hợp tác xã.”

Căh muy Hợp tác xã Dược liệu Đức Huy năc xoọc đâu, bấc hợp tác xã coh zr’lụ da ding k’coong tỉnh Quảng Nam xoọc pa bhrợ năc mơ a tôh, vêy cơnh cậ đhêy pa bhrợ. Hợp tác xã Nông – lâm nghiệp A Liêng coh chr’val Tà Bhing, chr’hoong Nam Giang vêy 12 cha năc, hân đhơ ơy t’bhlâng pa bhrợ năc dzợ lum zr’năh k’đhap. Xoọc đâu, Hợp tác xã Nông – lâm nghiệp A Liêng băn lâh 100 p’nong a ọc tăm, năc đương đoọng m’ma lâng a ọc lêệ liêm choom ha manuyh đươi dua. Đoọng pa dưr râu bơơn pay pa chô, pazêng apêê coh Hợp tác xã đươi dua đợ bha đưn căh ma chr’noh năc choh p’xoọng pih bhung, prí, ổi. Anoo Zơ Râm Đa, Giám đốc Hợp tác xã Nông – lâm nghiệp A Liêng xay moon, căh zập zên bhrợ têng năc râu đơ zr’năh k’đhap pa bhlâng âng hợp tác xã:“Xoọc đâu zr’năh k’đhap bhlâng năc đhị pa câl, Hợp tác xã dzợ pa bhrợ cơnh c’xu, dzợ kiêng đươi zên vặ mơ tơợ 100 tước 200 ức đoọng bhrợ t’bhưah bh’rợ băn bé lâng băn c’roóc.”

Chr’hoong da ding k’coong Nam Giang, tỉnh Quảng Nam vêy 10 Hợp tác xã, coh đêêc, 6 hợp tác xã Nông nghiệp. Pazêng Hợp tác xã lum zr’năh k’đhap, bhrợ cha căh râu bơơn, đợ râu bơơn pay pa chô năc m’bứi. T’cooh Võ Đăng Chương, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Nam Giang, xay moon: lâh râu zr’năh k’đhap tu căh zập zên bhrợ têng, k’tiếc pa bhrợ, bấc Hợp tác xã đhị vel đong căh đâh loon k’rong bhrợ đh’rưah năc bhrợ t’vaih ta bhúch pazêng râu pr’đươi vêy ta bhrợ ghít liêm, hàng hoá lâng thị trường câl đươi căh nhâm mâng. T’cooh Võ Đăng Chương rơơm kiêng, Trung ương, tỉnh đớc đoọng zên vặ zooi đoọng, pa dưr pazêng Hợp tác xã t’mêê pa bhrợ. Vel đong công bhrợ đợ chính sách zooi đoọng muy pâng zên pa bhrợ đoọng pazêng Hợp tác xã k’rong bhrợ ooy đong kho, đong pa bhrợ, dịch vụ cơ khí, vận tải…:“Bêl xay bhrợ, pazêng Hợp tác xã năc dzợ lum bấc râu zr’năh k’đhap lâng muy bơr râu căh ơy liêm choom, cơnh đhr’năng k’đhơợng xay, pa bhrợ tr’câl tr’bhlêy xay bhrợ ting cơnh xa nay hợp tác xã năc căh vêy. C’rơ âng apêê đoo năc căh lâh, zên lãi tr’câl tr’bhlêy lâng zên lãi bơơn pay pa chô âng Hợp tác xã năc căh vêy. Chr’hoong t’bhlâng p’too moon zập ngành năc pa choom pa dưr đhr’năng xay bhrợ, zooi Hợp tác xẫ pa bhrợ đoọng pa dưr râu bơơn pay pa chô, tơợ đêêc vêy pr’đơợ đoọng pa mâng c’bhuh Hội đồng thành viên xay bhrợ liêm choom, chô đơơng râu bơơn pay pa chô đoọng ha Hợp tác xã.”

T’cooh Lê Ngọc Trung, Phó Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh Quảng Nam xay moon, prang tỉnh xoọc vêy 600 Hợp tác xã. Bêl pa bhrợ, bấc hợp tác xã coh pazêng chr’hoong da ding k’coong dzợ lum zr’năh k’đhap. Bấc apêê Hợp tác xã ta bhúch zên bhrợ têng, pr’đươi năc căh liêm choom, bh’rợ tr’nêng năc k’tứi, căh ơy choom bhrợ bh’rợ k’rong bhrợ đh’rưah, c’rơ tr’zeng năc căh lâh. Bấc hợp tác xã pa bhrợ năc mơ a tôh, vêy đhr’năng đhêy pa bhrợ. Đợ Hợp tác xã b’băn, bhrợ bh’rợ nông sản căh bơơn pa câl pr’đươi căh cậ pa câl lâng chr’năp ếp năc căh râu bơơn pay pa chô căh cậ căh đâh bơơn pay pa chô zên. P’xoọng ooy đêêc năc cr’noọ bhrợ cha dzợ cơnh ty ahay, căh ơy choom đươi dua lứch đợ râu liêm choom tơợ pazêng chính sách, xa nay zooi đoọng năc râu tu bhrợ pazêng Hợp tác xã căh choom pa bhrợ. T’cooh Lê Ngọc Trung, Phó Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh Quảng Nam prá:“Xoọc đâu, coh zr’lụ tỉnh vêy bấc hợp tác xã xoọc lum zr’năh k’đhap, tu năc chr’năp âng pazêng pr’đươi phân bón pa dưr dal, chr’năp âng pr’đươi moon zazum năc căh vêy ta pa dưr, râu đêêc năc râu đơ zr’năh k’đhap. Ooy xa nay pa hêl, tỉnh Quảng Nam vêy bấc xa nay bh’rợ zooi pazêng Hợp tác xã, ghít năc cơnh Nghị quyết 05 đoọng bhr’lậ zr’năh k’đhap. Vêy bấc pr’đươi vêy ta bhrợ năc thị trường đươi dua chr’năp m’bứi./.”

Tháo gỡ khó khăn cho các Hợp tác xã vùng cao Quảng Nam

Trong những năm qua, tỉnh Quảng Nam luôn quan tâm củng cố và nâng cao chất lượng hoạt động của các mô hình kinh tế hợp tác, hợp tác xã. Tuy nhiên, vẫn còn không ít hợp tác xã ở các địa phương miền núi, vùng cao của tỉnh gặp nhiều khó khăn, hoạt động cầm chừng, nhất là trong tiếp cận nguồn vốn, ững dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật phục vụ sản xuất.

Hợp tác xã Dược liệu Đức Huy ở xã ATiêng, huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam chuyên cung cấp đến người tiêu dùng các sản phẩm đặc trưng của địa phương như: đẳng sâm, rượu  đẳng sâm, rượu ba kích, nấm lim xanh rừng, nấm linh chi… Hợp tác xã này đi vào hoạt động đã tạo việc làm cho 21 thành viên với nguồn thu nhập ổn định. Tuy nhiên, ông Hà Đức Sơn, điều hành Hợp tác xã Dược liệu Đức Huy cho biết: hoạt động của Hợp tác xã này đang gặp không ít khó khăn:“Khó khăn nhất là vướng mắc trong vấn đề trả lương cho các hộ dân. Huyện có đầu tư về nguồn vốn, hỗ trợ chương trình OCOP chứ đâu can thiệp thu mua lại nguyên liệu cho mình được. Hiện nay nhiều Hợp tác xã có xu hướng giải thể, hoạt động không hiệu quả. Khó khăn, hướng sắp tới chuyển qua hộ kinh doanh chứ không làm Hợp tác xã nữa.”

Không riêng Hợp tác xã Dược liệu Đức Huy mà hiện nay, nhiều hợp tác xã ở vùng núi tỉnh Quảng Nam đang hoạt động cầm chừng, thậm chí dừng hoạt động. Hợp tác xã Nông - lâm nghiệp A Liêng, ở xã Tà Bhinh, huyện Nam Giang có 12 thành viên, dù đã nỗ lực trong sản xuất nhưng vẫn gặp không nhiều khó khăn. Hiện tại, Hợp tác xã Nông- lâm nghiệp A Liêng chăn nuôi hơn 100 con heo đen, chuyên cung ứng heo giống và heo thịt chất lượng cho khách hàng. Để tăng thu nhập, các thành viên Hợp tác xã tận dụng đất đồi trồng thêm bưởi da xanh, chuối chát, ổi. Anh Zơ Râm Đa, Giám đốc Hợp tác xã Nông- lâm nghiệp A Liêng cho hay, thiếu nguồn vốn đầu tư là bài toán nan giải của hợp tác xã:“Hiện tại khó khăn nhất là đầu ra, Hợp tác xã vẫn hoạt động bình thường, cần nguốn vốn vay tầm 100 đến 200 triệu để mở rộng đầu tư nuôi dê và nuôi bò tại chỗ.”

Huyện miền núi Nam Giang, tỉnh Quảng Nam có 10 Hợp tác xã, trong đó, 6 hợp tác xã Nông nghiệp. Hầu hết các Hợp tác xã gặp khó khăn, làm ăn thua lỗ, lợi nhuận thấp. Ông Võ Đăng Chương, Phó Chủ tịch UBND huyện Nam Giang, cho rằng: ngoài khó khăn do thiếu vốn, đất sản xuất, nhiều Hợp tác xã trên địa bàn chưa chủ động liên doanh, liên kết dẫn đến thiếu các sản phẩm chế biến sâu, hàng hoá và thị trường tiêu thụ bấp bênh. Ông Võ Đăng Chương mong muốn, Trung ương, tỉnh bố trí nguồn vốn hỗ trợ, khuyến khích các Hợp tác xã thành lập mới đi vào hoạt động. Địa phương cũng sẽ xây dựng chính sách hỗ trợ một phần kinh phí để các Hợp tác xã đầu tư cơ sở hạ tầng như nhà kho, xưởng chế biến, dịch vụ cơ khí, vận tải...:“Trong quá trình triển khai hoạt động, các Hợp tác xã vẫn gặp nhiều khó khăn và một số bất cập, như năng lực điều hành, sản xuất kinh doanh triển khai chương trình theo hợp tác xã thì không có. Nguồn lực của họ còn hạn chế, lãi suất kinh doanh và lãi ròng đem lại của Hợp tác xã không có. Huyện tiếp tục chỉ đạo các ngành tập huấn năng cao năng lực, hỗ trợ Hợp tác xã hoạt động để tăng lợi nhuận, từ đó họ có cơ sở cũng cố đội hình các Hội đồng thành viên phát triển tốt đem lại giá trị thặng dư cho Hợp tác xã.”  

Ông Lê Ngọc Trung, Phó Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh Quảng Nam cho biết, toàn tỉnh hiện có 600 Hợp tác xã. Trong quá trình hoạt động, nhiều hợp tác xã ở các huyện miền núi, vùng cao còn gặp nhiều khó khăn, bấp cập. Đa số các Hợp tác xã thiếu nguồn vốn để hoạt động, trang thiết bị lạc hậu, quy mô sản xuất nhỏ, chưa xây dựng được chuỗi liên kết, sức cạnh tranh kém. Nhiều hợp tác xã hoạt động cầm chừng, có nguy cơ phá sản. Các Hợp tác xã chăn nuôi gia súc, gia cầm, sản xuất nông sản không tiêu thụ được sản phẩm hoặc giá bán thấp nên thua lỗ hoặc chậm thu hồi vốn. Thêm vào đó là tư duy làm ăn kiểu cũ, chưa khai thác hết lợi thế từ các chính sách, cơ chế hỗ trợ là nguyên nhân khiến các Hợp tác xã không thể phát triển. Ông Lê Ngọc Trung, Phó Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh Quảng Nam cho biết:“Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có nhiều hợp tác xã gặp khó khăn, lý do là giá nguyên vật liệu vật tư phân bón tăng cao, giá sản phẩm nói chung không tăng đó là một khó khăn. Về mặt động viên, tỉnh Quảng Nam có nhiều cơ chế hỗ trợ các Hợp tác xã, cụ thể là Nghị quyết 05 để giải quyết khó khăn. Có nhiều sản phẩm sản xuất ra nhưng thị trường tiêu thụ giá thấp./.”