Ară anei klei dôk čih mkra hdră bhiăn akâo kơ phung bi ala 2 hdră êlan, tal êlâo jing: Mtrŭn klei kăm điêt đuôt amâo mâo dưi mgăt êdeh ôh tơdah mnăm leh kpiê, lŏ čuê klei bhiăn mâo čih leh mơ̆ng hlăk thŭn 2019, ba yua hŏng jih jang êdeh êdâo đĭ êrô hlăm êlan klông. Hdră tal dua jing: mtrŭn msĕ si klei bhiăn êđăp ênang êlan klông čih leh hlăk thŭn 2008 jing kăm: "Mgăt êdeh mô tô, êdeh p’phŭt, tơdah mnăm leh kpiê, hlăm êrah mâo êgao kơ 50 miligam/100 mililít êrah amâodah 0,25 miligam/1 lít êwa bi êwa". Mbĭt anăn, lŏ bi mlih mta mtrŭn, djŏ tuôm hŏng klei bhiăn mdrơ̆ng hŏng klei jhat mơ̆ng kpiê biêr.

Lu klei blŭ bi sa ai hŏng hdră êlan tal êlâo, jing kăm amâo mâo dưi mgăt êdeh ôh tơdah mnăm leh kpiê êsei, Khua kiă kriê bruă knuă pô bi ala Nguyễn Thị Thanh lač:

"Wưng hlue ngă klei kăm ghă anei nao hlăm klei hdĭp jih jang mnuih, lehanăn mâo leh lu mnuih ƀuôn sang tŭ ư, lehanăn tui gưt, lehanăn hlăk ƀrư̆ ƀrư̆ jing sa klei bhiăn hdĭp hlăm klei dôk dơ̆ng ƀơ̆ng huă hdơr yơh tơdah mnăm kpiê leh amâo lŏ mgăt êdeh ôh, klei anei srăng dưi bi hrŏ klei bi drăm êdeh êdâo hlăm êlan klông kbiă hriê mơ̆ng kpiê êsei. Hlăm thŭn 2023 leh kahan ksiêm hyuă kjăp bruă mghaih msir hŏng phung ba klei truh bi drăm hlăm êlan klông kyua mnăm leh kpiê êsei, snăn hrŏ leh truh 25% ênoh klei bi drăm; 50% ênoh mnuih djiê; 22% ênoh mnuih êka. Mbĭt hŏng anăn ƀrư̆ ƀrư̆ bi hrŏ djăp mta klei jhat mơ̆ng kpiê ƀiêr mâo truh 30 mta klei ruă mkăn kbiă hriê mơ̆ng kpiê êsei, mbĭt lŏ mâo truh êbeh 100 mta klei ruă mkăn djŏ tuôm hŏng kpiê ƀiêr".

Khua anôk bruă kdra bhiăn mơ̆ng anôk bruă kƀĭn ala Hoàng Thanh Tùng ăt tŭ ư hŏng hdră êlan kăp khut khat mtam hŏng mnuih mnăm leh kpiê amâo mâo dưi mgăt êdeh ôh. Siămdah, ăt brei ngă bi mngač mơh mâo lu klei bi mgăl hŏng hdră mtrŭn anei, lehanăn brei thâo mblang hĕ bi djŏ kơ hnơ̆ng kpiê mâo hlăm êrah.

"Ngă hĕ bi mngač djŏ hŏng klei kreh knhâo hŏng mta mtrŭn anei. Kyuadah klei anei dôk mâo lu mnuih bư ban ka thâo săng nik ôh. Tui si klei kreh knhâo, tăp hnơ̆ng mta kôl mâo hlăm êrah jing huĭ hyưt hŏng klei mgăt êdeh êdâo, kyuadah tui si klei mđung hlăm hla pŏk yang ƀuôn dôk mâo lu klei bi mgăl snăk kơ klei anei. Brei mâo hĕ hdră mblang bi djŏ, pioh mjing knơ̆ng pô nga klei bhiăn, lehanăn mơ̆ng anăn jih jang mnuih ƀuh jing djŏ lehanăn tui hlue. Kyuadah dah đuĕ nao jing leh klei bhiăn jăk, dưi bi hrŏ djăp mta klei amâo mâo jăk mơ̆ng kpiê êsei boh nik klei truh tơl hlăm êlan klông êdeh êdâo”.

Bi trông čhai kơ bruă čih mkra hdră bhiăn êlan klông, Khua adŭ bruă ngăn prăk Lê Quang Mạnh lač wưng leh êgao, klei bi hgŭm dŭm ênoh ngăn prăk mơ̆ng gưl dlông hlŏng kơ alŭ wăl čiăng mkra djăp êlan klông hlăm dŭm boh čar. Boh sĭt bruă anei, mâo ngă mơ̆ng dŭm thŭn êgao, ti dŭm alŭ wăl mâo ênoh ngăn prăk lu, mâo klei găl mă bruă jăk dôk ngă leh. Ƀiădah kơ êdei anăp, ngăn prăk mơ̆ng gưl dlông knŏng klam ngă dŭm bruă knơ̆ng. Kyuanăn, amâo mâo djŏ ôh kyua klei anei amâo mâo lŏ bi mlih klei bhiăn ngăn prăk mơ̆ng knŭk kna:

"Hlăm ya bĕ wưng, thâodah hlăm sa gưl păn bruă, 2 gưl păn bruă, čiăng bi ktuh êyuh ngăn prăk mâo mơ̆ng knŭk kna pioh mkra dŭm êlan klông čar lehanăn êlan klông prŏng. Ƀiădah amâo mâo djŏ knŏng hlăm bruă mkra êlan dơ̆ng prŏng đuič ôh. Mơ̆ng klei bi kƀĭn prŏng mâo čoh čuăn leh kơ wưng păn bruă anei, thâodah păn bruă gưl êdei. Drei ăt luič ƀiă êdi mơ̆ng 5-10 thŭn êdei mơh, snăn klei dưi mâo mơ̆ng gưl dlông, klei dưi ngă bruă mơ̆ng phŭn bruă êlan klông, jing ăt dôk ti gŭ klei gưl dlông kiă kriê, ăt srăng mâo nanao hdră êlan mghaih msir kơ bruă êlan klông".

Tui si k’iăng khua bruă kƀĭn ala Nguyễn Đức Hải klei yuôm bhăn êdi jing klei čuăl mkă kơ bruă mkra êlan klông pioh kơ klei mă bruă ti wưng pral thâodah sui, kñăm tĭng mkă kơ ênoh ngăn prăk duh bi liê, srăng ngă tal êlâo dŭm êlan dơ̆ng prŏng jing klang rŏng mkŏ hŏng grăp krĭng kwar. Kyuanăn ngăn prăk knŭk kna bi mđing duh bi liê djŏ, ênŭm, djăp mjing klei găl kơ klei ngă bruă:

Drei bi ktuh êyuh ai tiê ngă bruă lu hĭn. Kyuadah ară anei, êlan dơ̆ng mrô 1 kdrêč yuôm bhăn nao kơ Cà Mau thâodah dŭm êlan ti Hà Giang. Êlan dơ̆ng msĕ snăn amâo mâo dưi yap jing êlan dơ̆ng pral ôh. Tui si kâo mĭn, drei bi sa hnơ̆ng hdră êlan kiă kriê, mâo bruă klam klei kơ ngăn prăk knŭk kna, kñăm bi liê djŏ hŏng bruă ngă bi leh grăp kdrêč bruă. Ară anei êjai dôk tuôm hŏng klei dleh dlan kơ ngăn prăk. Dŭm klei bi tĭng mkă mbha ngă tal êlâo jing mâo mă kơ knŏng dŭm pluh boh čar. Dŭm alŭ wăl anăn, dưi ba yua ngăn prăk alŭ wăl pô mbĭt hŏng ngăn prăk knŭk kna čiăng ruh mgaih čiu hnô anôk ala, mâo anôk mkra hĕ êlan bi pral"./.