Kriê pioh dhar jreh djuê ana – klei yăl dliê amâo djŏ kơ knŏng sa čô

VOV5.Êđê- Lăn čar drei mâo 53 djuê ana, jing mnuih djuê ƀiă, grăp djuê ana mâo knhuah dhar kreh mdê mdê, anăn jing: klei blŭ, boh hră, ênhiang mmuñ, kdŏ, kdrăp tông ayŭ, kdrăp čŭt h’ô, knăm m’ak… Dŭm knhuah yuôm dhar kreh anei mơ̆ng grăp djuê ana dưi mâo hlăm hdră mkŏ mkra, đĭ jing, đĭ kyar, jing mta klei mjing boh tŭ yuôm jăk siam mơ̆ng êpul êya.

 

Anei jing mmông hriăm klei khèn Mông mơ̆ng phung hđeh sang hră ti sang hră gưl 1 să Bản Phố, kdriêk Bắc Hà, čar Lào Cai hlăm hruê knhal jih hruê kăm. Adŭ hriăm mâo 15 čô hđeh nao hgŭm, mơ̆ng pô thâo mbruă Ly Seo Hồ mtô mblang. Amâo mâo hdruôm hră hriăm, phung thâo mbruă knŏng mtô hŏng ƀăng êgei, răk sa pruê̆ phung hđeh hluê răk. Hluê si klei bhiăn mtô klei khèn, pô hriăm srăng tuč boh blŭ êlâo, leh anăn kơh truh kơ gư̆ nốt čiăng ayŭ, klei mă êwa leh anăn knhal tuč jing klei kdŏ. Čiăng dưi ayŭ leh anăn kdŏ sa klei khèn srăng găn sa wưng sui. Dleh dlan msĕ sơnăn, ƀiădah kăn dưi ngă kơ pô thâo mbruă Ly Seo Hồ êdu ai lei:

“Pô ăt srăng kriê pioh dhar kreh djuê ana Mông pô. Pô srăng mtô kơ anak čô, kơ ƀĭng găp, mtô kơ phung riêng gah. Ti klei hriăm ka tuč srăng mtô jih, ară anei lu phung hđeh ăt thâo leh”.

Bản Phố jing să mâo 98% mnuih ƀuôn sang jing mnuih djuê ana Mông, mâo lu knhuah dhar kreh jăk siam msĕ si: kdrăp pĕ tông, klei kdŏ mmuñ… Dŭm thŭn giăm anei, ti anăp klei ñŭ kma, lu boh tŭ dhar kreh mâo klei hŭi hyưt srăng luč ram, mâo bruă Đảng nah gŭ, bruă sang čư êa să uêñ mĭn, pô thâo mbruă Ly Seo Hồ mprăp leh bruă mtô bi hriăm dŭm klei khèn, klei kdŏ khèn kơ phung hđeh sang hră ƀiădah amâo mâo čiăng kơ sa mta mnơ̆ng dhơ̆ng ôh.

Jing pô dôk krơ̆ng klei trơ̆ng kơ klei mmuñ Xịnh ca mơ̆ng mnuih Cao Lan (sa êpul hlăm djuê ana Sán Cháy), pô thâo mbruă Lạc Tiên Sinh, să Tân Hương, čar Yên Bái mkŏ mjing leh sa êpul bi mguôp mmuñ Xịnh ca ti alŭ hŏng mta kñăm kriê pioh klei mmuñ ênhiăng, knhuah dhar kreh djuê ana pô leh anăn lŏ mtô kơ anak čô. Pô thâo mbruă Lạc Tiên Sinh brei thâo:

Mơ̆ng hmei dôk điêt, leh thâo hmư̆ klei blŭ dưi hmư̆ phung ayŏng, phung amai mmuñ leh, lač klă Xịnh ca êlâo dih knŏng khăp čiăng mmuñ, jing mmuñ hlăm mlan 1 tơdah nao hlăp lêñ mơ̆ng ƀuôn anei truh kơ ƀuôn dih, mơ̆ng mlan 1 truh kơ mlan 2.

Leh lu thŭn bi mguôp hŏng bruă tui duah leh anăn mtô klei mmuñ ênhiăng djuê ana kơ phung mda asei, pô thâo mbruă Lạc Tiên Sinh dưi ngă lu bruă yuôm bhăn, đru êrâo leh anăn kuč mngač klei khăp čiăng kơ klei mmuñ ênhiăng djuê ana kơ mnuih Cao Lan. Ară anei dŭm klei mmuñ Xịnh ca jăk hmư̆, bŏ hŏng knhuah gru mâo lu mnuih hlăm alŭ khăp čiăng. Amai Triệu Thị Trương, sa čô hgŭm hlăm êpul bi mguôp Khe Gầy brei thâo:

Hlăk kâo dôk điêt kâo ƀuh phung amĭ leh anăn phung amai, phung awa mmuñ kâo ƀuh khăp leh. Dŭm thŭn giăm anei kâo ƀuh awa Sinh dưi krŭ leh klei mmuñ Xịnh ca Cao Lan, kâo ƀuh mơak leh anăn sa ai êdi.

Hŏng djuê ana Khmer, lu jing dôk hdĭp mda ti krĭng dap mnai krông Cửu Long mâo hƀuê ênuk mơ̆ng đưm, klei hdĭp, dhar kreh ai tiê lu jơr leh anăn lu mta. Bruă kriê pioh, bi lar knhuah dhar kreh jăk siam djuê ana pô dôk mâo phung thâo mbruă Khmer uêñ mĭn êdi. Msĕ si pô thâo mbruă Sơn Đen ti alŭ Bưng Chông, să Tài Văn, kdriêk Trần Đề, čar Sóc Trăng mbĭt hŏng gŏ sang kriê pioh klei kdŏ Rô băm, sa klei hlăp kdŏ sang mtao mơ̆ng mnuih Khmer đưm đih. Klei hlăp kdŏ Rô băm ară anei amâo mâo lu ôh mnuih thâo. Kyuanăn, grăp čô tuê sĭt hriê ti sang krum ti Ƀuôn dhar kreh, hiu čhưn ênguê dŭm djuê ana Việt Nam (Đồng Mô-Sơn Tây-Hà Nội), Pô thâo mbruă Sơn Đen leh anăn gŏ sang srăng hưn leh anăn mdah mtam klei hlăp kdŏ anei:

Hlei čiăng ksiêm hriăm kơ dhar kreh Khmer, ka thâo ôh êpul hlăp kdŏ Rô băm anei mơ̆ng anôk hriê leh anăn ti anôk, hriê ti nei leh anăn kâo mbĭt hŏng phung čô anak kdŏ brei dlăng. Kdŏ kran, kdŏ chằn, kdŏ chu sai, kdŏ sa kdrêč hbia Sê đa. Leh dlăng grăp čô mni leh anăn khăp sơăi kyua knhuah gru djuê ana Khmer, kdrăp čŭt hơô siam. Kâo ƀuh ăt hing ang êdi.

Hlăm klei kƀĭn trông kreh knhâo “Hdră êlan kriê pioh, bi lar kdrăp čŭt hơô knhuah gru dŭm djuê ana Việt Nam hlăm wưng ară anei”, mơ̆ng Phŭn bruă dhar kreh, mjuăt ktang asei mlei leh anăn hiu čhưn ênguê mkŏ mjing hruê 19/11/2022 ti Ƀuôn dhar kreh – hiu čhưn ênguê dŭm djuê ana Việt Nam, Nai prĭn Nguyễn Anh Cường, khua kiă kriê anôk bruă hriăm kơ dhar kreh dŭm djuê ana mnuih djuê ƀiă, Sang hră gưl prŏng dhar kreh Hà Nội lač, čiăng kriê pioh klei yuôm bhăn dhar kreh, hlăm anăn mâo kdrăp čŭt hơô knhuah gru snăn:

“Tơdah knŏng dŭm anôk bruă djŏ tuôm mơ̆ng knŭk kna ba mdah djăp hdră čiăng kriê pioh ăt kăn mâo boh tŭ dưn leh, knŏng mâo phung pô dhar kreh anăn ngă bruă kriê pioh kơh jing jăk leh anăn sui hĭn. Anei jing mta phŭn yuôm bhăn hĭn”.

Hlăm klei ñŭ kma leh anăn đĭ kyar, bruă kriê pioh knhuah dhar kreh djuê ana jing yuôm bhăn sơnăk. Kyuanăn, bruă klam mơ̆ng phung thâo mbruă, mơ̆ng grăp êpul êya hrăm mbĭt nao hgŭm răng kriê srăng đru mkŏ mjing knhuah dhar kreh Việt Nam mrâo mrang, bŏ hŏng knhuah djuê ana.

 

 

Viết bình luận