Amăng tal jơnum anai, rơngiao hơdôm bruă mă dưi djă pioh mơng 7 tal pơphun hlâo, lu gru phrâo ăt dưi ba mut mơn hăng tơlơi čang rơmang ba glăi kơ bruă kơ phê hơdôm nua yôm sit nik ăt kah hăng djru tuai čuă lăng hmâo dong lu găn rơgao ƀơi djop kual kơ phê amăng đơ đam tơring čar. Hăng anô̆ gal gah bruă đang hmua, Daklak hmâo hăng glăk hmâo anih anom nao hăng hơdôm jơnum ngui gơnam mă mơng đang hmua. Mơng hơdôm mông jơnum ngui, gru pha ra bôh thâo mơng kual lŏn Dăp Kơdư dưi lar hyu hăng jing sa gru nam tơnap wor bit hăng tuai čuă ngui.

Truh kơ ră anai Daklak pơphun truh kih 7 tal Jơnum ngui kơ phê Buôn Ma Thuột hăng Jơnum ngui Sầu riêng Krông Pač tal I. Hơdôm tal jơnum ngui leng kơ djă jă gru nam bôh thâo mơng khul mơnuih djop djuai ania adơi ayong amăng kual lŏn Dăp Kơdư, ba truh kơ tuai čuă ngui hơdôm găn rơgao mơ-ak. Amăng hơdôm tal Jơnum ngui kơ phê Buôn Ma Thuột, bruă lăi pơhư̆č bôh thâo, tuai čuă ngui pơjing mă pô na nao anih kiăng ngă tuai hor nao. Mơng hrơi jơnum ngui tal blung a amăng thun 2005, hrom hăng bruă lăi pơhư̆č anăn kơ phê mơng kual čư̆ siăng hăng tuai čuă ngui amăng lŏn ia hăng jar kơmar, hmâo pơphun laih hơdôm bruă mă bôh thâo adôh suang rơnuk anai, pơkĕ hrom hăng phiăn juăt bôh thâo Dăp Kơdư hăng bôh thâo pha ra ha jăn mơng tơring čar Daklak gah yŭ lu hơdră lu mơta.

Hrom hăng anun lĕ hơdôm bruă lăi pơhư̆č bôh thâo pha ra mơng djop djuai ania Dăp Kơdư kah hăng: Jơnum ngui jơlan plơi prong, Jơnum ngui pơplông rơman hăng waih song, Jơnum ngui trah rŭp djop djuai ania Dăp Kơdư... ba truh kơ djop mơnuih tơlơi mưn phrâo pha ra kơ kual lŏn čư̆ siăng hăng phiăn juăt bôh thâo sui thun, lu mơta, pha ra amăng rơwang bôh thâo čing hơgor găn rơgao 5 bôh tơring čar Dăp Kơdư.

Amăng mông Jơnum ngui Kơ phê Buôn Ma Thuột tal 7 thun 2019, hăng anăn ñu “Gru hiam čư̆ siăng” hmâo laih lu bruă mă bôh thâo, adôh suang, kah hăng jơnum ngui ƀơi jơlan plơi prong hăng hơdôm tơlơi pơdah dlông hloh rŭ glăi pran jua hăng tô nao rai hơtai pran tuai čuă ngui mơng amăng dêh čar pô truh pơ̆ dêh čar tač rơngiao; jing jơlan hơdră hơkrŭ glăi hơdôm phiăn juăt, jơnum ngui tui phiăn juăt mơng neh wa djop djuai ania ƀơi Dăp Kơdư, brơi ƀuh gru hiam bôh thâo, tơlơi ư-ang kơ hơdôm gru grua pha ra ha jăn; anai jing tơhnal pioh ƀing thâo tơlơi đưm, mơnuih thâo adôh pơdah bôh thâo, djru djă pioh hăng lar hyu gru hiam bôh thâo pran jua kual Dăp Kơdư.

Hrơi pơgi, Jơnum ngui Kơ phê Buôn Ma Thuột tal 8 thun 2023 sit nik pok phun hăng tơlơi čang rơmang bruă bơwih ƀong huă ngă đang hmua, sĭ mơdrô kơ phê, gong gai plơi pla hrom hăng lu mơnuih ƀôn sang. Amai Nguyễn Thị Trang (Sang bruă bơwih ƀong mơnuih ƀôn sang Sa Ding kơna Vic Coffee) brơi thâo: “Ƀing gơmơi čang rơmang sa tơlơi jơnum ngui hăng lu tơlơi mơ-ak klă. Sang bruă glăk prăp lui tŏng ten gah anô̆ klă, mrô gơnam, tơlơi jơnum ngui pioh čơkă tuai gum hrom jơnum ngui mơñum kơ phê pơhlôm klă abih bang”.

Ơi Lại Đức Đại, Kơ-iăng Khua Gơnong bruă bôh thâo bơkơjăp drơi jăn hăng tuai čuă ngui tơring čar Daklak, kơ hơdôm pơplih phrâo hmâo tơhnal phun mơng jơnum ngui anai:

 “Phâo amăng Jơnum ngui tal 8 anai, phrâo mơng anăn ñu lĕ mơng tal 8 anai Grŭp pơphun bruă Jơnum ngui amra tŭ ư hrom anăn ñu “Buôn Ma Thuột anih nao mơng kơ phê rŏng lŏn tơnah”, hluh gah kơ hơdôm tal pơphun tô̆ tui. Hơdră pơdah pơhlôm dưi anô̆ phrâo rơnuk anai mut hrom prong kiăng pơjing anăn păn kơ phê kah hăng anăn hmâo ba tơbiă anun lĕ “anih nao mơng kơ phê rŏng lŏn tơnah”. Hơdôm tal hlâo lĕ pơphun ƀơi plơi prong Buôn Ma Thuột hă ră anai 15 bôh tơring glông, plơi prong leng kơ gum hrom pơphun. Grŭp pơphun jơnum ngui hmâo jao kơ hơdôm gơnong bruă, plơi pla gơgrong pơphun hơdôm bruă jơnum ngui gum hrom hăng jơnum ngui. Hơdôm jơnum ngui tal hlâo kơnong kơ brơi mơñum kơ phê đôč ƀơi Buôn Ma Thuột, samơ̆ ră anai abih bang hơdôm bôh tơring glông, plơi prong hơpă leng kơ dưi mơñum kơ phê ƀu rơngiă prăk. Mơnuih ƀôn sang ăt kah hăng tuai čuă ngui amăng lŏn ia hăng mơng dêh čar tač rơngiao amra mơñum kơ phê pơhlôm abih bang hăng hơdôm gru phrâo laih anun ngă pơhư̆č”.

Tơring glông Buôn Đôn – Anih tuai čuă ngui hmư̆ hing mơng Daklak ăt hmâo mă yua mơn Kơčăo bruă pơphun Jơnum ngui bôh thâo phiăn juăt djop djuai ania tơring glông Buôn Đôn thun 2023 hăng Jơnum ngui rơman Ƀuôn Đôn, amăng rơwang jơlan hơdră Jơnum ngui kơ phê tal 8 – thun 2023 hăng lu bruă mă bôh thâo pha ra kah hăng Jơnum ngui bôh thâo čing hơgor, tơlơi adôh đưm, suang đưm; Jơnum ngui mơñam bung bai, pơkra gông brô̆ djuai ania; rơngaih mơñam băn ao, trah rŭp đưm Dăp Kơdư... hăng tơlơi gum hrom mơng lu khul grŭp hăng djop gưl mơnuih ƀôn sang ƀơi tơring glông. Abih bang hơdôm tơlơi anun amra gum hơgôp truh kih kơ Jơnum ngui Kơ phê Buôn Ma Thuột tal 8, jơnum ngui mơng mơnuih ƀôn sang hăng hơdôm gru nam tơnap rơngiă. Ơi Vũ Minh Thoại, Khua Anom bôh thâo tơlơi pơhing tơring glông Buôn Đôn, tơring čar Daklak lăi pơthâo:

 “Truh mông anai abih bang djop anih anom tuai čuă ngui amăng tơring glông hmâo ngă laih bruă prăp lui kơ anih anom gơnam tam pioh jưh, hơdôm bruă bơwih brơi bơdjơ̆ nao. Hơdôm hrơi anai, ƀing gơmơi juăt nao pel ĕp, gum hrom hăng lu anih ƀuh lĕ gơñu glăk ječ kiăng ngă hiưm hơpă bơwih brơi kơ tuai klă hloh”.

Ơi Lại Đức Đại, Kơ-iăng Khua Gơnong bruă bôh thâo, bơkơjăp drơi jăn hăng tuai čuă ngui tơring čar Daklak čang rơmang amăng sa jơnum ngui truh kih, tô nao rai kơ bruă kơ phê – phun pla pha ra mơng kual Dăp Kơdư̆ anai:

 “Tơlơi čang rơmang dưi ba tơbiă lu amăng bruă kơ phê. Mrô ñu thun anai kơnong kơ hmâo rơbêh kơ 400 čơgăn gơnam đôč, ƀiă hloh bơhmu hăng hơdôm tal hlâo samơ̆ amra đing nao kơ phun kơ phê, amra pơtô brơi hơdôm mơnuih bơwih ƀong sĭ mơdrô ăt kah hăng hơdôm grŭp prong ƀơi rŏng lŏn tơnah đing nao truh kơ phê Buôn Ma Thuột. Dua lĕ khua git gai ăt kah hăng hơdôm grŭp pơphun Jơnum ngui čang rơmang anai lĕ hơdôm grŭp prong amra ƀơi anăp bưp ƀing pla pơkra kơ phê djru sit nik hăng dưi ĕp ƀuh tơlơi tô nao rai giăm hloh kơplah wah mơnuih sĭ hăng mơnuih blơi ƀu găn rơgao pô pơkon”.

Tơdơi kơ kơ phê, sầu riêng, lu gơnam mă mơng đang hmua pơkon ăt amra hmâo tơhnal đĭ sa jơlan dlông phrâo. Hrom hăng anun, bôh thâo ăt amra hmâo mơn hơdôm tơlơi đĭ kyar phrâo, ba truh tơlơi klă, yâu mơ-ak kơ djop khul grŭp, mơnuih mơnam./.