Lăp đing nao, amăng anun, lu mrô sui hăng anai lĕ pran pơtrut mơng bruă bơwih ƀong hăng rơnoh đĭ kyar lăp djă pioh ră anai leng kơ hrŏ trun kah hăng: prăk tuh pơplai ƀơi anăp mơng dêh čar tač rơngiao ƀudah sĭ blơi gơnam mơng dêh čar tač rơngiao, bơ̆ mrô nua blơi gơnam hăng nua gơnam lĕ đĭ...Tơhnal pơkă pơđĭ kyar sa thun ƀơi rơnoh 6,5%, rơđah rơđông, ba tơbiă lu tơlơi lông biă!

GDP 3 blan tal sa kơnong kơ đĭ rơbêh kơ 3,3% lăi nao 2 mơta tơlơi prong. Sa lĕ, bruă bơwih ƀong hmâo bơdjơ̆ nao prong laih yua kơ tơlơi trun tui bruă bơwih ƀong đơ đam rŏng lŏn tơnah. Tơlơi anai pơdah rơđah gru lom prăk pơhrui glăi mơng gơnam sĭ kơ dêh čar tač rơngiao 3 blan tal sa kơnong hmâo năng ai ñu rơbêh kơ 79 klai dolar Mi, hrŏ trun giăm truh 12%; prăk pơhrui glăi mơng gơnam sĭ kơ dêh čar tač rơngiao him lăng hmâo rơbêh kơ 75 klai dolar Mi, hrŏ trun 14,7%; hơdôm gơnong bruă măi mok pơkra pơjing leng kơ hrŏ trun. Anih sĭ gơnam kơ dêh čar tač rơngiao mơng Việt Nam glăk tơnap hloh lom mrô gơnam sĭ lu rơgao hơnong hăng lu tơlơi ngă gun amăng sĭ mơdrô glăk pơjing. Dua lĕ, rơnoh đĭ kyar GDP lăi đĭ ră anai bruă bơwih ƀong glăk hmâo hơdôm tơlơi akă gal. Ƀu dưi ƀu lăi nao ôh bruă ƀu gal amăng wai lăng prăk kak. Tơdah wai lăng glông prăk kak klă hloh, amra dưi bĕ laih hơdôm tơlơi bơdjơ̆ nao sat truh anih anom pioh sĭ hră pơkrem prăk kah hăng hơdôm hrơi rơgao. Wai lăng glông prăk kak klă hloh thơ sa dua gơnong bruă kah hăng man pơdŏng, lŏn sang ƀu hmâo bơdjơ̆ nao sat laih kah hăng rơwang phrâo rơgao. Rơngiao kơ anun, bruă abih bang prăk tuh pơplai dêh čar tač rơngiao hmâo rơkâo hlâo ba mut Việt Nam yap truh lơ 20/3 hmâo 5 klai 450 klăk đolar Mi, hrŏ trun 38,8%, prăk tuh pơplai ƀơi anăp mơng dêh čar tač rơngiao ngă tui him lăng hmâo 4 klai 320 klăk dolar Mi, hrŏ trun 2,2% ăt brơi ƀuh mơn hơdôm tơlơi lông hăng bruă bơwih ƀong rơwang pơ̆ anăp lom anai dưi lăng lĕ pran pơtrut đĭ kyar. Tơhnal đĭ kyar 6,5% sa thun, rơđah rơđông, ƀu amuñ ôh. Yă Nguyễn Thị Hương – Khua Anom bruă jŭ yap, Ding jum kơčăo bruă hăng tuh pơplai lăng ƀuh lĕ:

 “Anun lĕ hơdôm tal 3 blan dô̆ glăi, ƀing ta khom hmâo rơbêh kơ 7-7,5% amăng rim 3 blan dô̆ glăi amăng thun, amăng abih bang hơdôm gơnong bruă bơwih ƀong pơ̆ anăp anai, amăng mông bruă bơwih ƀong rŏng lŏn tơnah lu tơlơi pơplih ƀu hơđong lom tơlơi kiăng kơ gơnam mơng hơdôm bơnah hrŏ trun, pơplih ayuh hyiăng ƀu klă, ƀu gal laih anun tơlơi rung răng blah ngă ƀơi rŏng lŏn tơnah ngă tơnap”.

Tŭ ư hăng tơlơi pơmin anai, pô juăt bruă bơwih ƀong, Nai prin tha Lê Duy Bình ăt lăng ƀuh mơn hơdôm gru rơđah hăng pơblang kiăng kơ anom bơwih ƀong hmâo pran pơsur, djru đĭ kyar bơwih ƀong rơwang pơ̆ anăp. Bơhmutu ñu, prăk tuh pơplai ƀơi anăp mơng dêh čar tač rơngiao hrŏ trun samơ̆ Việt Nam ăt čơkă mơn tơlơi pơkôl tuh pơplai mơng hơdôm anom bơwih ƀong prong đơ đam rŏng lŏn tơnah. Lu khul bơwih ƀong mơng hơdôm anih kiăng klă hloh kah hăng khul bơwih ƀong kual Mi Kô̆ glăk kiăng pơplih bruă tuh pơplai kơ Việt Nam. Braih Việt Nam glăk hăng amra djă pioh anăn păn hmư̆ hing đơ đam rŏng lŏn tơnah – ƀu djơ̆ kơnong kơ djru ngă hơđong braih apiăng amăng lŏn ia, djru ngă hơđong bruă bơwih ƀong prong ôh mơ̆ ñu dô̆ jing bruă sĭ gơnam kơ dêh čar tač rơngiao klă hloh dong:

 “Amăng mông bruă bơwih ƀong đơ đam rŏng lŏn tơnah tơnap tap tui anun ƀing ta ăt hmâo mơn hơdôm anih rơđah, bơhmutu ñu kual đang hmua, đang kyâu, akan hơdang ăt djă pioh mơn rơnoh đĭ kyar; rơnoh hơkrŭ glăi gơnong bruă tuai čuă ngui klă; prăk tuh pơplai abih bang mơnuih mơnam, tuh pơplai mơng kơnuk kơna ăt đĭ mơn lĕ gir run prong mơng Kơnuk kơna pô tuh pơplai, pô gơgrong bruă. Rơngiao kơ anun, abih bang rơnoh sĭ raih daih gơnam tam hăng prăk pơhrui glăi ăt đĭ mơn lĕ phun than mơng bruă bơwih ƀong. Amăng mông gơnong bruă pla pơkra gơnam hrŏ trun samơ̆ mơnuih mă bruă rơbêh kơ 15 thun hmâo bruă mă đĭ lu, mrô mơnuih ƀu hmâo bruă mă hrŏ trun brơi ƀuh kual bơwih ƀong ƀu sit nik lĕ atur gơgrong kơ kual sit nik lĕ kual pơkra pơjing hăng sa dua gơnong bruă pơkon”.

Kiăng Việt Nam pơhlôm hơđong bơwih ƀong, hăng tơhnal gal đĭ kyar klă amăng hơdôm 3 blan tô̆ tui, pô juăt bruă bơwih ƀong Trần Quý – Khua Anom pơđĭ kyar bơwih ƀong mrô Việt Nam, ƀơi ƀôn prong Hồ Chí Minh pơtă:

 “Kơnuk kơna tâ̆o hloh kơtưn wai lăng nua kơ phê hăng đĭ tơhnal bơkơtưn kiăng pla ƀiă tơlơi đĭ nua hloh mơng hơdôm mơta gơnam hăng bruă sĭ mơdrô, mơng anun hrŏ trun tơlơi pơgŏ hăng mơnuih blơi yua hăng anom bơwih ƀong. Ăt kiăng đĭ mơn pran bơkơtưn, pơplih đut hlah glông bruă pơkra gơnam, pơđĭ tui anô̆ klă gơnam tam. Kiăng dưi ngă tơlơi anun khom kơtưn pơplih mrô kiăng hrŏ trun nua. Kơnuk kơna ăt kiăng tuh pơplai mơn kơ hơdôm bruă mă djru đĭ kyar bơwih ƀong sui thun kah hăng anom mă yua, pơtô juăt, kơsem min hăng pơđĭ kyar hơdră măi mok, logistic... Anun lĕ hơdôm gru nam kơ jơlan ataih kiăng plai ƀiă tơlơi đĭ nua”.

Ƀơi rơnoh lăng mơng mơnuih bơwih ƀong, anom bơwih ƀong, ơi Nguyễn Văn Thân – Khua Khul bơwih ƀong anet hăng găp ƀrô Việt Nam đing nao mrô: 57 rơbâo anom bơwih ƀong hmâo rơkâo hlâo pơjing phrâo hăng pơwot glăi bruă mă, hrŏ trun 5,4%; rơbêh kơ 60 rơbâo bôh anom bơwih ƀong kơdun glăi mơng bruă bơwih ƀong sĭ mơdrô, đĭ 17,4% bơhmutu hăng 3 blan tal 2 thun 2022. Khă hnun hai hơdôm mrô anai ƀu lăi nao abih bôh nik bruă bơwih ƀong yua kơ amăng bruă bơwih ƀong sĭ mơdrô yua kơ amăng bơwih ƀong tơlơi pơplih tuh pơplai mơng ƀing bơwih ƀong lĕ na nao hăng kơtang kơjăp. Anom bơwih ƀong amra kơdun mơng anih sĭ mơdrô gah bruă anai samơ̆ hơdai nao bruă mă pơkon... Khă hnun hai, lom wot mrô anom bơwih ƀong phrâo pơdong, pơwot glăi bruă mă hăng tơbiă mơng anih anom sĭ mơdrô leng kơ pơplih tui jơlan gah sat, “kiăng biă hơdôm hơdră gum djru klă”:

 “Hơdôm hơdră bruă tơdơi kơ Covid tâ̆o hloh pơhrưi sui kiăng kơtưn tơlơi hơdip kơ anom bơwih ƀong, biă ñu anom bơwih ƀong anet hăng găp ƀrô yua kơ hmâo 98% kah hăng hơdră bruă prăk kak, sang prăk. Tuai čuă ngui lĕ tâ̆o hloh pok prong VISA kiăng pơhư̆č tuai. Hmâo tuai čuă ngui lĕ hmâo bruă mă, gơnong bruă sĭ gơnam ƀong mơñum ăt đĭ tui mơn. Hăng biă ñu lĕ tơlơi pioh kơ mơnuih mă bruă; hơdôm tơlơi pơhrư̆i prăk dŏng hnưh, pơkă glăi hrơi tla hnưh hăng hrŏ trun kơmlai. Pơƀut glăi hơdôm hơdră bruă rơnuč thun hlâo hăng 3 blan tal 1 thun anai hiưm ñu lĕ 3 blan tal 2 ăt tui anun mơn, ñu amra klă hloh”.

Hơdôm khul grŭp jar kơmar hmâo hăng glăk ba tơbiă hơdôm tơlơi pơsit pha ra kơ pơđĭ kyar bơwih ƀong đơ đam rŏng lŏn tơnah 2023 hăng hơdôm tơlơi pơkă lăng hlâo bơdjơ̆ nao ƀu gal truh bruă bơwih ƀong amăng lŏn ia, kah hăng: Sang prăk rŏng lŏn tơnah pơkă lăng hlâo đĭ kyar bơwih ƀong đơ đam rŏng lŏn tơnah kơnong kơ hmâo 1,9%, hrŏ trun 1,2 puang amăng sa rơtuh pơhmu hăng pơkă lăng hlâo lom blan 6/2022... Ƀơi rŏng lŏn tơnah, nua ia jâu hrŏ trun samơ̆ ăt ƀơi rơnoh dlông mơn; tơlơi kah pha rơnoh amăng tơlơi rô nao rai kơplah wah hơdôm bôh dêh čar pơprong glăk đĭ tui hăng tơlơi hơkrŭ glăi bruă bơwih ƀong mơng Khač ăt amra bơdjơ̆ nao mơn nua gơnam tam Việt Nam... Khă hnun hai, pơblang, rơkâo đĭ hăng tơlơi đăo gơnang mơng ƀing juăt bruă, mơnuih bơwih ƀong phrâo rơgao brơi ƀuh, tơdah abih bang bruă bơwih ƀong dưi ngă tui hơdôm pran pơtrut ngăn rơnoh hmâo, wai lăng tơlơi ƀu tơphă bă glăi bôh tơhnal hloh, Kơnuk kơna mă tŭ tơlơi găn rơgao kiăng dưi pơplih hloh dong amăng tơlơi git gai pơkă nua lĕ bôh tơhnal bơwih ƀong 3 blan tal 1 ăt jing phun akha klă, jing anih gơnang pioh hơđong tơlơi đĭ nua gơnam sa thun ƀơi rơnoh Khua pơ ala mơnuih ƀôn sang ba tơbiă lĕ 4,5%, hăng dưi hmâo tơhnal pơđĭ kyar tơlơi čang rơmang 6,5% sa thun 2023./.