Pơn yờ să là cau ling Wa Hồ, cau ling yau Mung kòn cau Bahnar, 80 sơnam, ơm tàm ƀòn M’rah, xã K’Dang, kơnhoàl Đăk Đoa, càr Gia Lai sùm lơh krơh niam tàm srơh bơtàu tơnguh lơh sa hìu bơnhă dê, hòi jà làng bol tơn jơh jơgloh, tơrmù rƀah, bơt bơtàu rài kis pa. Mờ rlau 2 lồ kơphê geh ai tơnhào, 3 sào kòi sre, ròng 5 nơm kơnrồ mờ gĭt nđờ jơ̆t nơm sur, iar... pah nam hìu bơnhă ồng lơh geh priă jền rlau 400 tơlak đong. Cau ling yau Mung, đơs:“Să tờm añ là Cau ling yau, là cau ling Wa Hồ tus bal tam lơh mờ bòl sò tơm tus ngai tơngklàs Dà lơgar. Rài tam lơh, bol añ crăp rcang tam lơh, crăp rơcang phi să nàng tơngklàs Dà lơgar, den tơnơ̆ tơngai tơngklàs, Cau ling yau bol añ sùm lòt bal mờ kwang atbồ thôn, kra ƀòn bơto bơtê oh kòn kòn sau, gàr kơ̆ nùs nhơm kăc màng, lơh ngan lơh broă lơh sa. Kơnờm bơh hơ̆, tŭ do rài kis neh bơtàu tơnguh, geh phan sa, phan prap, blơi rơndeh rơndồ... rài kis wil tơl rlau”.
Mpồl Cau ling yau xã Kdang, kơnhoàl Đăk Đoa, càr Gia Lai tŭ do geh rlau 190 nă cau, tàm hơ̆ geh 54 nă cau là kòn cau Banhar. Dùl tàm ală broă lơh pơn rơ ngan bơh Mpồl dê tàm tơngai pa do là dong bal mờ gơ̆p bơtàu tơnguh lơh sa, tơn jơh jơgloh, tơrmù rƀah. Mờ uă broă lơh niam, bơceh lơh, Mpồl neh lơh Kes priă dong bal mờ gơ̆p bơtàu tơnguh lơh sa, mơkung jàu kơnòl ai kwang bàng, cau tàm mpồl geh ală bơta lơh sa, geh bơta gĭt wă bè tam phan, ròng phan dong kờl ală cau tàm mpồl geh rài kis kal ke in... gơ gơs 1 tàm 7 mpồl ƀòn lơgar gơwèt Mpồl Cau ling yau kơnhoàl Đăk Đoa ờ gam geh cau tàm mpồl rƀah tai. Ồng Jíp là dùl tàm ală cau tàm Mpồl Cau ling yau pơn rơ ngan bơh xã K’dang dê sùm pơn yờ să ngan bè nùs nhơm tam klăc bal mờ bơta gĭt wă lơh is, pràn is bơh tơl nă cau tàm mpồl dê, brồ guh bơtàu tơnguh lơh sa hìu bơnhă. Ồng Jíp, đơs: “Gơwèt mờ Mpồl Cau ling yau bol añ, pah tŭ cau tàm mpồl gơtìp kal ke den jòi broă nàng dong kờl bal. Den geh kes priă mpồl ai càn nàng blơi phơng sih, blơi zờu tuh dà kơphê, tiêu, bơtàu tơnguh lơh sa. Kơnờm bơh hơ̆, ală cau tàm mpồl tŭ do neh ờ gam geh hìu bơnhă rƀah. Rài kis hìu bơnhă kơ̆ kơl jăp, oh kòn kòn sau geh bơsram sră tơl làm”.
Rài tam lơh neh lòt ngài, ală cau ling Wa Hồ nam lài do rê wơl ƀòn tờm mờ să jan geh uă bơta sồt să, mơya nùs nhơm niam bơnĕ kung gam bè ờs sùm. Cau ling sồt să Krung Dăm Veo, Cau tàm mpồl Cau ling yau ƀòn drà dềt Đăk Đoa là dùl krơh niam ngan. Bulah sơnam neh dờng, bơta pràn să jan ờ gam tai, sồt să yau gam gơbàn wơl sùm, lòt rê kal ke, mơya nùs nhơm bơh cau ling Wa Hồ dê kung gam àng sơrdah sùm. Rlau 80 sơnam rài kis mờ 60 sơnam Đảng, ồng Krung Dăm Veo bè tờm chi dờng bơh kòn cau Banhar tàm ƀòn drà dềt Đăk Đoa dê. Là cau geh bơngă pin dờn, ồng sùm sền gàr ngan bơta rài kis làng bol tàm ƀòn lơgar dê mờ geh ală jơnau đơs jơh nùs, geh ngan tàm broă bơt bơtàu gơnoar atbồ, bơtàu tơnguh đảng tàm tiah do dê:“Añ là Cau ling yau, là đảng viên den pal lơh krơh niam, pơn jat tai drơng Mpồl Cau dờng sơnam, Mpồl Cau ling yau, hòi jà làng bol bơtàu tơnguh lơh sa, tam biăp, tam kơphê, ròng phan... pơndờm pơnđiang oh kòn kòn sau lòt lơh kơnòl broă ling klàng tơl làm. Tơn jơh ală bơhiàn yau bơrngơl gơla, ờ gŏ di dòn buba ờ ngan, bơt bơtàu rài kis pa, tam klăc bal mờ ờ lơh bơta tìs”.
Gĭt loh ngan mờ jơnau bơto bơh Wa Hồ dê “ Tề lam rơnàng kăc màng ai rài tơnơ̆ do in là dùl broă kwơ màng ngan mờ kờñ pal geh ngan”, ală nam do, broă lơh bơto bơtê bơhiàn kah yau kăc màng ai rơnàng kơnòm să in geh ală kấp Mpồl Cau ling yau kơnhoàl Đăk Đoa, càr Gia Lai sền gĭt là kơnòl broă cíñ trị kwơ màng. Bi Dữn (kòn cau Bahnar) - Phó Củ tịc Mpồl Tam klăc Ơruh pơnu Việt Nam kơnhoàl Đăk Đoa, càr Gia Lai, pà gĭt: mờ kơ̆p kờñ rơnàng kơnòm să ngai do pơn jat tai tàm pơrdờn mờ ngui niam ală cồng nha kăc màng bơh bèp ồng dê lòt lài, kwang bàng, cau tàm mpồl Cau ling yau kơnhoàl Đăk Đoa neh jơh nùs tam gơl pa broă lơh, tơngume mblàng yal. Bơh hơ̆, lơh kah wơl nùs nhơm kờñ gơboh Dà lơgar, pơn yờ să jơi bơtiàn mờ gĭt wă kơnòl bơh tơl nă ơruh pơnu, kơnòm pa dờng in bơsram, lơh broă, bơt bơtàu, sền gàr Dà lơgar: “Ơruh pơnu bol añ gŏ rơnàng Cau ling yau, mờ uă cau tàm mpồl lơh krơh niam ngan, sùm bơto bơtê bồ tơngoh kăc màng ai rơnàng kơnòm să in, sơñio bơto bơtê ai bol añ in bơsram, lơh broă mờ lơh jat bal. Rơnàng kơnòm să bol añ hơ is rơ̆p lơh ngan bơsram, lơh broă, bơt bơtàu rài kis hờm ram, chờ hờp nàng di pal mờ dà kơl hề, bơta phi să bơh rơnàng bèp bi dê”.
Jat Mpồl Cau ling yau kơnhoàl Đăk Đoa, jơh gùt kơnhoàl geh 17 mpồl ƀòn lơgar xã, ƀòn drà dềt mờ rlau 2 rơbô nă cau tàm mpồl Cau ling yau; tàm hơ̆ geh rlau 86% cau tàm mpồl lơh broă sa suơn sre. Lơh jat srơh tàm pơrlòng “Cau ling yau lơh krơh niam”, ală kấp Mpồl bơh kơnhoàl tus ƀòn lơgar ndrờm ngăc ngar, bơceh lơh tàm broă lam lơh jat. Ală Mpồl ƀòn lơgar ndrờm geh cau tàm mpồl gơwèt Mpồl “Cau ling yau lơh sa- kă bro jak” kấp kơnhoàl. Broă lơh pơgồp bal kes priă dong kờl bal mờ gơ̆p tơrmù rƀah, lơh sa pơn jat tai geh lơh jat làm uă tiah. Kơnờm bè hơ̆, jơh gùt kơnhoàl geh 7 mpồl ƀòn lơgar ờ gam geh cau tàm mpồl rƀah tai. Rài kis cau tàm mpồl sùm geh bơtàu tơnguh. Tàm ală nam pa do, cau tàm Mpồl Cau ling yau kơnhoàl Đăk Đoa neh pà is 11 rơbô thơk vuông ù, tă pơgồp mờr 1 tơmàn 200 tơlak đong mờ gĭt nđờ jơ̆t rơbô ngai lơh gùng lòt ƀòn lơgar, toah wàs rbòng dà, pơgồp bơnah kwơ màng tàm broă lơh bơt bơtàu ƀòn lơgar pa.
Viết bình luận