Ală ngai do, cau chài bơt hìu Y Knap, kòn cau M’nông, ờ ru ngan bal mờ oh mi tàm ƀòn Ea M’Droh lơh sir mờr jơ̆t nơm hìu pa nàng di tŭ tàm jàu ai làng bol in lài mờ dơ̆ Sơntờm Dà lơgar. Bal mờ gĭt nđờ jơ̆t broă lơh bơt bơtàu tơn jơh hìu lơh ing neh lơh sir lài hơ̆, ală hìu ơm lơh pa tàm dơ̆ do sơlơ pơgồp bơnah tàm broă bè ờs tiah ơm kis nàng làng bol in iang nùs bơtàu tơnguh lơh sa. Bi Y Knap pà gĭt, bơta bơtàu tơnguh bơh ƀòn lơgar dê kung ngan là broă lơh, priă lơh geh mờ bơta chờ hờp bơh bi dê: “Gŏ làng bol tơrgùm bơtàu tơnguh lơh sa rlau, kơlôi sơnơng lơh sa rlau. Rài kis làng bol tŭ do dê kung geh bơta tam gơl loh làng. Bơh bơta tam gơl hơ̆ làng bol ală bơta lơh niam wơl hìu ơm, lơh geh broă lơh ai oh mi tàm ƀòn in, tus bal lơh ală broă lơh bơt bơtàu, mut lơh broă lơh, lơh geh tai priă jền”.

Ƀòn Ea M’Droh gam geh mat hòi ndai là Ƀòn Cháy, mat hòi lơh kah wơl rài tam lơh nhŭ ồs, tŭ ƀòn gơtìp bol sò tơm lơgar Mỹ, Nguỵ chu jơh tơn nàng kơryan làng bol lòt jat kăc màng, ròng mpồn kwang bàng. Tơnơ̆ ngai Dà lơgar tơrgùm dùl, ƀòn mìng geh pơgăp 30 nơm hìu ja kơlik tìm mờ đơr lơngơh. Tus nam 1994, mpồl ling càr Dăk Lăk bal mờ gơnoar atbồ ƀòn lơgar neh lơh rlau 60 nơm hìu jòng pà ai làng bol in.

Bơh hơ̆ tus tŭ do, mờ bơta dong kờl bơh ală broă lơh jơnau kờñ Dà lơgar, làng bol rơ hời gĭt ngai jak chài măi mok tàm broă lơh sa, ròng phan, tam gơl sơntìl phan tam. Muh mat ƀòn lơgar ngai sơlơ tam gơl. Ƀòn tŭ do geh rlau 300 hìu bơnhă mờ mờr 1 rơbô 100 nă làng bol tàm hơ̆ ndrờm là làng bol jơi bơtiàn dồ ết nă cau. Đềt mềr mờ ƀòn lơgar bơh uă tŭ tơngai kah yau, mò H’ Rit Ksơr chờ hờp pà gĭt:“Tŭ do gùng lòt mut tàm sơnah ƀòn đang, ƀòn đơm bulah lòt jơng kung ờ gŏ kơlôi gơtìp yar lò tai, tài bơh gùng rơndeh lòt rê ngai sơlơ gal uă cau chờ hờp, hô hơng, trồ mang den geh ƀong đèng sòl àng, làng bol kis bơnĕ bơnài, tam klăc bal mờ gơ̆p”.

Kơnờm ală broă lơh dong kờl, uă hìu bơnhă tàm ƀòn neh khin cha càn priă bơh ală priă dong kờl ờ sa priă cồng uă nàng bơtàu tơnguh lơh sa. Kơnòm dềt geh tus hìu bơsram tơl làm, ơruh pơnu geh broă lơh, uă cau lòt lơh broă sa tềm pềr priă jền den wơl rê wơl bơt bơtàu ƀòn lơgar.

Ờ mìng tam gơl bè lơh sa, niam chài ờs mờng mờ bơta kwơ kah yau kung geh làng bol sền gàr mờ lơh jat niam. Bơh nam 2024, Tiah lời kir sơnrai pôs đông kăc màng sàh Cư M’gar neh geh lơh tơn tàm ƀòn Ea M’Droh, tàm bă ù ơnàng 1 lồ. Mò La Thị Tình, Ƀí thư Ci ƀộ ƀòn Ea M’Droh, pà gĭt: broă lơh bơt bơtàu geh Hìu Ràng tơlik, Rùp kir sơnrai, rùp mòn, bal mờ uă broă lơh bơt bơtàu, gơ gơs ù tiah tam lơh bơto bơtê bơhiàn ờs mờng ai làng bol in, ngan là rơnàng kơnòm să: “Tơnơ̆ tŭ geh tiah hìu lời kir rơnrai den làng bol ƀòn Ea Mdroh pơn yờ să ngan, lài do tàm do là ƀòn kăc màng, gàr niam bơhiàn niam chài niam ngan jơi bơtiàn dê. Tàm ală ngai bơyai lơh lơh Yàng duh khoai, ngai chờ den ƀòn sùm gàr niam soh phan ờs mờng kòn cau he dê. Rài kis làng bol geh tam gơl, lơh sa geh bơtàu tơnguh. Nam do den tàm 6 nhai bồ nam neh geh 8 hìu bơnhă lơh hìu ơm pa kơ̆ kơl jăp mờ dờng niam”.

Ƀòn Ea M’Droh là dùl tàm 3 ƀòn gơwèt sàh Ea M’Droh, sàh pa tơnggơs jat tàm ală bơta tơmŭt bal 3 sàh Quảng Hiệp, Ea M’Droh mờ Ea M’nang bơh kơnhoàl Cư M’gar yau dê. Broă lơh sa jơh gùt sàh nam 2025 kờp dŭ lơh geh rlau 2 rơbô tơmàn đong, uă ngan jat tàm broă lơh sa suơn sre. Priă lơh geh kờp bal tơl nă cau nam pa do lơh geh 57 tơlak đong. Lài mờ tŭ tơmŭt bal, Quảng Hiệp mờ Ea M’nang lơh geh tơl jơnau sồr ƀòn lơgar pa, mìng is Ea M’Droh yau mìng lơh geh 12 broă jàu. Den tàng, jơnau kờñ dờng mờ Đảng ƀộ mờ làng bol sàh ai tơlik là pơn đơl pràn lơh ngan lơh sir broă lơh ƀòn lơgar pa tàm nam 2030.

Mò Nguyễn Thị Thu Hồng, Củ tịc Anih duh broă Làng bol sàh Ea M’Droh, pà gĭt, ală broă jàu gam wơl gơtìp kal ke tài bơh gơrềng tus ală priă bơcri bè bơt bơtàu phan bơna lòt rê, khà hìu bơnhă rƀah. Tàm nam do, sàh pơnđơl pràn lơh ngan lơh sir 2 broă jàu bè phan bơna niam chài mờ gùng lòt rê: “Jơnau lơh nền tàm pơrjum dờng neh sền gĭt tus nam 2030 rơ̆p lơh sir sàh lơh geh ƀòn lơgar pa, tàm 6 nhai lồi nam do rơ̆p lơh ngan lơh geh tai 2 broă jàu. Sàh kung sền gĭt rơ̆p tơrgùm ală priă jền hòi jà tơrgùm lam lơh ală broă lơh jơnau kờñ Dà lơgar nàng dong kờl uă ngan rlau jơh ai ală ƀòn in, dong kờl làng bol jơi bơtiàn dồ ết nă cau bơtàu tơnguh lơh sa, gàr tơl niam rài kis mpồl bơtiàn, lơngăp lơngai, cíñ trị, rơndăp tăp sèng tàm ù tiah do dê”.

Bơh tiah pôs đồng kăc màng bol glar kal ke nam lài do, Ea M’Droh tŭ do neh brồ guh tam gơl pa. Ală gùng lòt mờ bê rông tơn jòng, ală hìu ơm dờng niam geh mòn lơh, tiah lời kir sơnrai kăc màng bềng gơ crà bồng bi sơrmañ rơmĭt... jơh ală bơta gam sòl àng bơta pin dờn, lơh duh hồl nùs nhơm tam klăc, nàng Đảng ƀộ, gơnoar atbồ mờ làng bol Ea M’Droh in cơnđoà lòt kơ̆ tàm gùng lòt bơt bơtàu ƀòn lơgar pa, pơgồp tai tàm bơta tam gơl bơh ù tiah càr Dăk Lăk dê.