Pah ngai, jơnau ntas bơrnơ̆ tàñ ồi kòn cau mpoong tàm nggùl hìu rông. Do là tiah pơrjum mpồl bơtiàn, kung là tiah lơh gơlik phan bơh ală oh mi tàm Mpồl tàñ ồi ƀòn Kép 2, sàh Ialy, càr Gia Lai dê, là tiah ràng tơlik ồi kòn cau. Tus tŭ do, năc geh sền ală rùp bơka niam ngan tàm ào, ồi, kơldung ià..., nggui tàñ tàm bơrnơ̆ mờ rơwah blơi phan lời kir sơnrai cềng bềng bơhiàn niam chài Tây Nguyên. Bi H’ Uyên Niê- Cau đơng lam mờ kong kơnòl Mpồl dê pà gĭt, ƀòn Kép 2 tŭ do là tiah tus sền kwơ màng bơh dơ̆ lòt nhơl mpồl bơtiàn càr Gia Lai dê, mờ phan bơna bơh oh mi dê neh geh tiah tăc bro kơ̆ kơl jăp, den tàng chờ hờp tài bơh prap gàr geh broă lơh, mờ geh priă lơh geh pơgăp 5 tơlak đong dùl nhai:“Mpồl cau ùr bol añ tam gơl broă lơh, lơh uă ală phan bơna ồi kòn cau gơ gơs phan lời kir sơnrai. Pơn yơu, pang ồi kòn cau bè do gơtùi tàñ mai gơ gơs kơldung ià, kơldung ơn priă jền, ào, pơno... lơh geh jơnau kờñ bơh năc dê  tŭ khi tus sền gĭt bal. Cau chài geh dờp tơn cồng nha bơh he dê, bơh hơ̆ geh tai nùs nhơm, bơta kờñ rlau tai nàng prap gàr bơhiàn niam chài”.

Dilah tàm ƀòn Kép 2, ală pang ồi kòn cau geh lơh li la uă ngan gơ gơs ală kơldung ià, ào, pơno... den tàm sàh An Lão, càr Gia Lai, tờm quế tàm ù tiah do dê kung gam geh lơh gơlik uă phan bơna. Trồ tơngai lồi kàl prang duh ngan, bi Võ Minh Mơ gam tơryang ngan lòt sền tơl mum bơkào quế ìs tàm ƀlàng jơng, sền gĭt nền nòn mờ cih tàm sră, rcang pơyoa ală sră dan blơi. Broă lơh do neh gơ gơs mờng kwèng mờ bi sùm mờr 2 nam do, kờp bơh tŭ lơh nền sơnđờm mut lơh broă bơh tờm quế ƀòn lơgar dê.

Ngui jơh phan tam geh lờs tàm tiah An Lão, bi Mơ bơceh lơh lơh gơlik uă phan bơna li la uă bè: mum bơkào quế, quế nrăng, jrềng ƀô thồm; klài lơh gơlik phan tĕ tàm phan ngui sa.... Phan bơna neh lơh geh sră dờp OCOP 3 sơrmañ mờ geh tăc uă tàm ală drà kă bro phan điện tử... Bi Mơ pin dờn là, cồng nha lơh geh bơh sơn rờp do rơ̆p dong quế An Lão geh tŭ tơngai niam brồ guh lòt ngài rlau, mơkung lơh geh broă lơh bè ờs rài kis ai làng bol tam quế tàm tiah do in. Bi Mơ pà gĭt: “An Lão là dùl tàm ală sàh rƀah. Ơruh pơnu tàm ƀòn lơh phan bơna bơh tiah tam phan geh lài, bơtàu tơnguh is mờ ờ duh pal kơnờm tàm bơta dong kờl lơi. Tŭ ai phan bơna ờs mờng do, phan bơna rơ̆p lòt ngài rlau, broă lơh sa kơ̆ kơl jăp rlau mờ lơh sa kung bơtàu tơnguh rlau tai sơl. Do là bơnàng jă nàng làng bol in rề ơnàng mờ gàr kơ̆ tiah tam quế. Broă tăc bro phan kung là bơta gơn kơnờm nàng làng bol in pơn jat tai gàr kơ̆ mờ đềr mềr”.

Tàm ƀòn lơh ù buh Vân Sơn, sơnah ƀòn An Nhơn, càr Gia Lai, kiến trúc sư Đỗ Thanh Vân tơryang tơryồng jòi broă lơh kis wơl ƀòn lơh broă ờs mờng mờ broă lơh bơtàu tơnguh ală phan bơna phan ù buh ngui tàm broă bơt bơtàu. Geh bơto bơtê gah broă ờs mờng, geh 20 nam mờng chài rơ̆ ru mòn lơh phan bơka tàm hìu mờ cèng bơta kờñ gơboh is ồn mờ phan ù buh, bi Vân neh bơceh lơh uă rùp găc, phan crăp bơka mờ phan ù buh Vân Sơn.

Bi jơh nùs cèng phan bơna lòt yal tơngĭt tàm ală broă lơh gah lơh broă ờs mờng, rơ hời gơ hòi gơ jà bơta sền gròi bơh năc tàm lơgar mờ ală lơgar dê. Tus tŭ do, uă rùp găc bơka cèng tềl lời wơl is ngan neh sơnđờm dờp geh sră dan blơi, lơh geh broă lơh ai uă cau chài ƀòn phan ù buh Vân Sơn in. Bi Đỗ Thanh Vân, pà gĭt: “Añ sơnđờm bơcri priă lơh bơh nam 2023. Bàr nam do, añ lòt yal tơngĭt gùt tiah, ala mat ai càr in tus bal ală dơ̆ festival phan ù buh. Phan bơna do geh uă cau bơcri priă lơh resort sền gròi, tàm tơrbŏ he mờ ală cau kiến trúc sư lơgar ndai nàng ai tàm broă mòn lơh”.

Ồng Nguyễn Hữu Hà, Phó Kwang lam bồ Sờh Jak chài mờ Măi mok pà gĭt, càr sùm ai lài dong kờl ală rơndăp broă lơh sơnđờm mut lơh broă bơceh lơh pơgồp bal mờ phan bơna ờs mờng, lơh geh broă lơh ai làng bol in jài mơkung sền gàr bơta kwơ niam chài ù tiah ƀòn lơgar dê sơl. Pah nam, Sờh lam lơh uă broă lơh nàng bơt bơtàu mờ bơtàu tơnguh mpồl broă do, bơh bơto pơlam, bơt bơtàu mpồl drơng broă tàm dùl bă tiah, tus tàm tơrbŏ bal mờ ală cau bơcri priă lơh. Jơnau kờñ bơh càr dê là lơh geh pơgăp 25 mpồl lơh sa kă bro tam gơl pa bơceh lơh, tàm hơ̆ geh ết ngan rlau jơh 20% hòi jà priă jền geh cồng nha. Tŭ do, Sờh gam lơh sir ală jơnau neh lơh nền dong kờl mpồl bơtiàn sơnđờm mut lơh broă tam gơl pa bơceh lơh tơngai bơh nam 2026–2030, lơh geh bơnàng jă kơ̆ kơl jăp nàng ală rơndăp broă lơh in brồ guh tus drà kă bro dờng. Ồng Nguyễn Hữu Hà, pà gĭt:“Tàm ală kơnòl broă, bol añ ai tơlik broă bơt bơtàu dong kờl mpồl cau sơnđờm mut lơh broă bơh càr Gia Lai dê cèng bơta tam gơl pràn. Ƀộ Cíñ trị pa ai lơh jat Jơnau lơh nền tàm pơrjum sồ 68 bè dong kờl mpồl lơh sa kă bro làng bol dê lơh is. Do là bơta tờm dong kờl nàng bol añ in bơt bơtàu broă rơndăp lơh di pal, tơl bơta pràn sơlơ tơnguh tai mpồl sơnđờm mut lơh broă bơceh lơh bơh càr dê tàm tơngai tus, dong ală bơyô sơnđờm mut lơh broă gơtùi kơnờm tàm hơ̆, bơt bơtàu phan bơna, broă lơh lơh sa kă bro pràn kơl dang, tàm pơrlòng geh tàm drà kă bro phan”.

Sơnđờm mut lơh broă mờ broă lơh ờs mờng, mờ broă lơh pa, dong phan bơna di pal mờ drà kă bro mơkung gam gàr geh bơta kwơ- hơ̆ là gùng lòt uă cau kơnòm să càr Gia Lai dê gam jơh nùs ting jat, lơh pas ai să tờm in jài mơkung pờ geh gùng lòt bơtàu tơnguh kơ̆ kơl jăp jŏ jòng ai ală ƀòn lơh broă ƀòn lơgar dê sơl.