Yal yau “Gri dà gơnrơh”

VOV4.K'Ho- Yal yau “Gri dà gơnrơh” yal bè dùl nă klau pơnu ne tài bơh dong klàs geh sềm srài den tàng geh tơm wơl mờ dùl gri dà gơnrơh. Pơ ùr bi dê ngui dà gơnrơh gơlik gơs hàng bơnĕ ngan mờ gơtìp cau bơtau kŭp kơñau tĕ. Tơnơ̆ tŭ mŭt tàm gơlăng bơtau, cau pơ ùr muăt jrùm sùm mờ ờ gŏ gơtùi đơs dùl dờ dùl bơr lơi.

Den tàng tus dì tŭ kơno dờ cau bơklau dê hòi jà tăc hàñ neh gơtus ñŏ wơl. Cau bơtau gŏ bè hơ̆ den tàng kờñ tam gơl wơl să mờ cau hơ̆, den tàng klau pơnu gơ gơs bơtau mờ wơl kis mờ pơ ùr he dê tus jơh rài kis.

Rài yau geh dùl nă klau pơnu pa dờng ờ geh bau, kis kơnờm bơh broă lòt lơh sre.

Dùl ngai ne, bi ià sùng lòt mbrê cŏ lòng. Tàm tŭ gam kun ngkời nàng koh chi, bi gŏ dùl nơm kơn đà kăp dùl nơm sềm srài tus rơ̆p tềng dùl pơnai lŭ ơm rềp tềng anih he gam lơh broă. Sền gŏ bè hơ̆, bi gơlơh rơngŏ ir mờ sơnđàc ngan sềm srài dềt rơhền ne mờr gơtìp gơmŭt tàm mbùng bơh jơi sềm jàñ bơsak dê. Bi sơrbac mhar tơn ai tê khòm lŭ mờ to kơnđà ne. Kơnđà nrơ̆t să den tàng sơrbì tĕ sềm srài mờ tàp nđar dô par tĕ. Gơjrañ ngan tài bơh ờ thàn geh sa sềm srài, kơnđà lah pơrhơng ngan gĭt lơh. Bi ai tai lŭ mờ to tai mờ lah: Dô ngài tĕ, jơi sềm bơsak ngan ne, mhar dô tĕ dô tĕ.

Kơnđà sơ ềl ngan tàm nùs mờ dô lòt tĕ, mbùng gam pơhìn là rơ̆p saltê wơl. Bi ntoăt tus khòm sềm gam nhền tă nhơm ờ sô ờ suàn ngan, lơh ngan jòi jơh ală broă lơh nàng dong kờl sềm geh kis wơl. Nisơna di ngan bè hơ̆, mìng pơgăp dùl êt gời lơm, sềm srài dềt neh kis wơl mờ gơtùi par geh. Sềm ưn ngài bi mờ sồr bi nggui ơm kơ̆p nàng khai in pà dùl phan.

Dùl thoa tơnơ̆, sềm neh par tus wơl mờ tềng mbùng sềm dê mum dùl nơm gri dềt mờ ơn rềp kềng gah mờ đơs: “Do là gri dà gơnrơh gơtùi lơh cau kra den kơnòm wơl, phan dềt den dờng tai, dunia ờ cau lơi geh ờ”.

Tŭ neh đơs jơh bè hơ̆ den sềm khai puh nđar mờ dô par tĕ. Bi nggui mờ ờ gŏ gĭt bơta lơi neh gơlik tus mờ he den tàng pờ bơl nơ̆p mờ sền den gŏ bềng dùl gri dà ƀô thồm ñàm ngan gĭt lơh. Bi kơlôi is tàm nùs: Ală phan do mìng nàng ai ală pơ ùr kwang bàng in nàng lơh hàng să jan, ờ gŏ geh nàng ai cau bè bol he in ngui ờ”. Tơnơ̆ hơ̆ bi ndơl wơl bơl nơ̆p kơrhia ngan, tŭ àñ lòng rê, yồng gri dà gơnrơh do tềng rơkàng hìu. Mờ tơnơ̆ tŭ tơngai lòt gan, tài bơh ờ ru broă lơh sa, bi kung hŭi tĕ sơl, ờ kơlôi kah tus tai gri dà hơ̆.

Dùl êt nam tơnơ̆, bòl glar ngan bi hơ̆ sồng geh bau. Pơ ùr bi dê kung là kòn hìu cau lơh broă jơng tê dê sơl, gùt nam bam nhai sùm gơtìp tơngai jroh tơngai sa, să jan bềng bŏ bil thul kơmbuh ù lơm den tàng jù ngan mờ iơh ngan. Mơya bàr nă ùr bơklau bi tàm kờñ gơboh ngan.

Dùl ngai ne, bơklau lòt lơ òr sre ờ ơm tàm hìu, pơ ùr ơm tàm hìu pơs wàs hìu đam dăp phan bơna jơh gùt hìu. Gŏ dùl nơm gri dà yồng tềng rơkàng hìu, bi ai cơghĕ dăp mờ hàu guh ai mờ pờ bơl nơ̆p sền. Tŭ rơhềp gŏ ƀô thồm ngan, den tàng khai tồn lah dà sơƀong rơco sŏ. Dùl êt tŭ tơnơ̆, khai gơm dà um rơco sŏ den tàng ai tê tuh gri dà gơnrơh mờ bong ñàm jơh tềng sŏ, tồr muh măt să jan he dê. Nisơna tơnơ̆ tŭ neh bong jơh, khai gơlik gơs hàng bơnĕ ngan gĭt lơh, să jan kò ngan, muh hàng bơnĕ ngan ờ huan ngan cau lơi mờ hàng bè khai. Dà gơnrơh gơ pơrdô jăt bàr pe àr hàñ kềng gah tơrlung dà, lơh ală tờm nha hàñ kung nisơna dờng mhar ngan dùl bă krơi is crih crài: kơnuh dờng bè kơnuh ƀình vôi sơl, jòng kàr gai ơnòng sơl

Tŭ bơklau bơh lòt lơ òr sre rê sền gŏ muh măt pơ ùr dê hàng bơnĕ ngan bè hơ̆ den gơlơh nrơ̆t ngan tồn lah ùr gơnrơh pa mù bơh hơđang trồ tus tàm dunia, dilah ờ geh dờ đơs den digơlan là bi ờ gŏ chài đal tai pơ ùr he dê. Kơno pơ ùr đơs tus gri dà gơnrơh thồm, bi hơ̆ sồng kah wơl tus jơnau tơm wơl bơta nđàc bơh sềm srài dê pe nam lài. Bơta chờ hờp ờ gŏ chài đơs jơh tơn, bi triang sền sùm pơ ùr he dê mờ ờ gŏ dil măt tơn, hơ̆ sồng yal wơl jơnau lài ai pơ ùr in iăt.

Bơh tŭ hơ̆ bi ơm rềp sùm mờ să pơ ùr dê ờ gŏ lời pơ ùr ơm is tai dùl nă să. Broă sre mìr tài bè hơ̆ kung gơtìp lời sang ờ gŏ geh lơh di tơngai kàl sơl. Mơya dilah ơm sùm tàm hìu den là gơtìp jơgloh ndul den tàng bi pal lòt lơh broă. Nàng ờ gơ in kah pơ ùr, bi apah cau wăc rùp pơ ùr he dê. Pah tŭ lòt lơh broă tàm sre mìr, bi yồng tai pang rùp tềng àr sre nàng sền gơ in làp măt.

Dùl ngai bi gam lơ òr sre, pang rùp geh yồng tềng dùl nơm bơnok sơn tơ̆p tềng hơđang àr sre. Pa lơ òr di jơ̆t gùng, nisơna kơnđà lài do bơh tiah lơi par tus mờ kơñau tĕ pang rùp bơh bi dê. Bi ơm hờ đah ne àr sre gŏ bè hơ̆, den tàng driau dờng ntoăt kŭp kơnđà mơya ờ gŏ thàn tai. Kơnđà neh par jơnhoa mờ par lòt ngài ngan, mìng dùl êt gời neh roh thĭt tơn.

Saltê wơl broă bi to lŭ nàng pìt sềm srài bơh khai dê lài do, kơnđà cèng pang rùp kơñau hơ̆ bơh bi di mŭt tơn tềng gơlang bơtau, tơn dùh tềng ƀlàng dờng. Bol ling sền gàr gơlang bơtau gŏ jơnau krơi is den tàng khòm pang rùp mờ lòt jun mờ bơtau in. Ià pang rùp bơh cau ling dê pa jun, cau bơtau triang sền ngan mờ ờ gŏ làp măt tơn, tàm nùs den neh kờñ ngan ùr tàm pang rùp do: Tàm pe gơlang bơtau, prao hìu bơtau bơh añ dê neh geh uă ngan ùr hàng bơnĕ mơya ờ hềt geh cau lơi hàng ndrờm bè cau ùr tàm pang rùp do. Digơlan là yàng sồr kơnđà tus yal añ in do gơmờn?

Tơnơ̆ hơ̆ tơn, bơtau sồr dùl nă cau kwang tàm gơlang bơtau mờ dùl rơhiang nă cau ling pal lòt jòi tus bàn cau ùr neh wăc rùp tàm pang rùp mờ jun rê ai bơtau in. Cau kwang bơtau sồr ală cau ling rê tus ală ƀòn jòi swì jơh làm gùt ù tiah ƀòn lơgar. Nàng broă jòi geh cồng nha, bol khi lơh pơrlồm bơyai lơh dơ̆ lơh chờ tàm ală ƀòn mờ bol khi tus nàng ai jơh tơl nă cau in tus sền. Pah dơ̆ gŏ làng bol tơrgùm să gal ngan, bol khi ai pang rùp ờ ngan mờ đơs pơrlồm là bol khi pa dờñ geh, cau lơi roh pang rùp den tus mờ dờp wơl.

Dùl ngai ne, bol khi tus tàm ƀòn bơh ùr bơklau geh gri dà gơnrơh ne mơkung lơh dơ̆ lơh chờ pe ngai pe mang sơl tơn. Di ngan bè hơ̆, bi gơtìp gơtŭp tàm jơnau pơrlồm iơh bơsak bơh bol khi dê. Tŭ gŏ pang rùp, bi ờ gŏ kơlôi sơnơng bơta lơi mờ sơrbac mhar tơn tus nàng dờp wơl. Mơya bi ờ gŏ gĭt bol ling kŭp tơn bi bè kŭp cau blơ̆ sơl. Bol khi lòt jăt tơn bi rê hờ hìu mờ bol khi jòi bàn tơn cau ùr tàm pang rùp. Brơn brài ngan, bol khi sơrbac mhar tơn yờ pơ ùr bi dê tơn nggui tềng tơrnùng mờ tùng rê hờ gơlang bơtau, bulah bi dan ngan ñìm ngan gĭt lơh, bol khi kung ờ gŏ bài sơnđàc sơl.

Tơnơ̆ tŭ gơtìp kŭp mờ jun tàm gơlang bơtau, ùr do ờ ñŏ ờ bờm, àu niam ờ bài soh, bồ ờ gŏ kèr ờ gŏ keh mờ ờ gŏ bài ai dùl nă cau lơi in tus rềp tàm să. Jun geh ùr hàng rê hờ gơlang bơtau, cau bơtau brơn brài ngan gĭt lơh, mơya kung muăt jrùm ngan tài bơh jơh ală bơta pơn jồh, pơhìn ndrờm ờ gŏ rơgơi lơh ai ùr hàng bơnĕ do in ñŏ dùl dờ sơl. Bơtau sồr yal tàm làng bol ƀòn lơgar in dilah cau lơi geh broă lơh lơi lơh ai ùr hàng do in ñŏ den geh bơtau pà phan ƀàn là lơh kwang bàng mờ pà uă ngan phan bơna kas mơda ngan. Kơno yal jơnau do, geh uă ngan cau bơh ală cau lơh ràc tus ală cau mờng lơh jơnau gơdan ñŏ tus dì ală cau lơh sơnơm, cau bơjơu, cau gru....tàm đòm jăt gơ̆p ur ar ngan lòt tus hờ gơlang bơtau bal mờ bơta gơn kơnờm ngui bơta jak chài bơh he dê lơh ai cau ùr do in pal gơ tus ñŏ nàng kơ̆p kờñ geh pà phan ƀàn. Mơya bulah neh lơh uă ngan jơnau gơdan ñŏ ngan mơya jơh ală ờ gŏ geh kwơ.

Mờ đơs tai tus jơnau bơklau, bơh tŭ pơ ùr gơtìp kwang bàng mờ cau ling bơtau dê kŭp lòt tĕ den ờ gam kờñ ngan tai lơh broă lơi. Tŭ kơno yal jơnau cau lơi lơh ai ùr hàng bơnĕ in tàm gơlang bơtau ñŏ bờm den geh bơtau pà phan ƀàn, bĭ gĭt tơn hơ̆ là pơ ùr bi dê gam ơm tàm gơlang bơtau, den tàng lơh ngan lòt tus gơlang bơtau nàng jòi pơ ùr. Lài mờ tŭ lòt gùng, bi dŭi bàr pe tờm hàñ tam kềng gah tơrlung dà tàm hìu mờ căp wơl prăp bềng dùl bài, mờ ơnòng tềng pơnì cèng jăt bal. Tus tàm gơlang bơtau, bi àñ gai ơnòng bơh bi dê lòt pơdik sùm tềng đăp mpồng hìu gơlang bơtau dê mờ hòi jà blơi hàñ dờng ngan ală jơnau hòi jà blơi hàñ:

Jòng kàr gai ơnòng

Kơnuh dờng bè kơnuh ƀình vôi

Cau lơi blơi hàñ añ dê

Den sơnđàc añ ƀà!

Dờ bi dê hòi jà blơi hàñ kơno tus tàm gơlang bơtau sơlơ tŭ sơlơ dờng ngan. Muh mat bơh pơ ùr bi dê nisơna kung pah tŭ pah niam sơl. Lồi dŭt, khai wơl măt mờ sồr ùr jăt jơng khai: Ai lòt hòi añ in cau lòt tăc hàñ mŭt tàm do ai añ in yơ.

Tŭ sền gŏ muh măt bơklau dê, pơ ùr bi di ñŏ ndah dờng dùl dờ. Gŏ ùr hàng bơnĕ ngan dơ̆ sơnrờp ñŏ mờ bờm dờ, bơtau chờ hờp ngan gơlơh bè di ngan tàm nùs mờ gŏ tai ală tờm hàñ dờng krơi is crih crài ngan den ai lơh nrơ̆t ndơl ngan. Bơtau kơlôi tơn tus jơnau kờñ să tờm he dê lơh gơ gơs is là dùl nă cau àñ gai ơnòng hàñ nàng lơh chờ hờp nùs ùr hàng dê. Bơtau đơs mờ bơklau ùr hàng dê: Mê ơn tĕ gai ơnòng hàñ den tềng den mờ hồ jơh àu mpha mê dê nàng ai añ in, mhar.

Bơtau hồ àu bơtau dê mờ sơrbì ai bi in mờ soh àu bơh bi dê tàm să. Bơtau gam sồr tai bi bơto ai he in bơsram jơnau hòi jà blơi hàñ, hơ̆ sồng àñ gai ơnòng hàñ lòt wih lòt wơl tềng đăp măt ùr hàng bơnĕ, mờ kơ̆t dờ bi dê hòi jà blơi hàñ. Gŏ bè hơ̆, pơ ùr bi dê ñŏ ngan gĭt lơh. Bơtau kờñ ngan den sơlơ lơh tai. Mơya nisơna, ùr hàng bơnĕ sồr cau ùr jăt jơng khai tơngklàs so. So gŏ bơtau tồn lah cau krơi den tàng tus kăp tus chơ̆t tơn. Ùr hàng bơnĕ sơrbac mhar tơn sồr bơklau: Bi mhar nggui tềng cơghĕ bơtau dê nàng guh ăt bơtau.

Bơklau sơrbac mhar tơn dờn dờ pơ ùr dê sồr mờ nggui tềng cơghĕ bơtau dê tàm tŭ gĭt nđờ rhiang nă kwang bàng mờ ùr lơh dĭ tàm gơlang bơtau kun bồ tơn duh rơngòt mờ dờn bơr tơn. Bơh tŭ hơ̆, bi lơh bơtau mờ ơm kis mờ pơ ùr tus jơh rài kis tơn.

Viết bình luận