Yal yau kòn cau M’Nông dê “Jơnau kòn bơh Yàng lŭ dê”

VOV4.K’Ho- Yal yau kòn cau M’Nông “Jơnau kòn bơh Yàng lŭ dê” là jơnau yal yau yàng gơnrơh yal bè ùr ơruh hàng bơnĕ ngan là kòn bơh Yàng lŭ dê geh bàr nă ùr bơklau kra kơnền kòn lơh kòn ròng mơya ờ ơm kis tus kra mờ ùr bơklau kra. Yal yau yal bè bơta kơ̆p kờñ bơh cau rài yau dê kung bè tŭ do dê, neh tơnggơs hìu bơnhă den pal geh kòn den rài kis hơ̆ sồng sòr ram lơngăp lơngai chờ hờp chờ hờn mờ mìng chờ hờp wil tơl tŭ he kis bơh ală jơtài bơh să tờm he dê jòi geh mờ lơh gơs.

Rài yau, geh bàr nă ùr bơklau ơm kis dòn song ngan, neh tus sơnam kra ngan mơya ờ hềt geh dồ nă kòn. Cau bơklau gơlơh dil nùs, ala tài lài hơ̆ ồng tơryăng tơryồng ngan lơh broă lơh sa nàng hìu bơnhă geh uă mìr sre, uă rơpu kơnrồ drăp yang den tŭ do ồng ờ kờñ lơh broă lơi tai, ờ kờñ lòt sơn dă nàng geh puăc sa, ờ kờñ lòt sàc lòt đàr nàng geh ka sa mơkung ờ gŏ bài kờñ trŭ gơm phan sa tai, geh dồ nơm tơngời den lời kra tus gơrung is tàm ù tơn, geh plai rơpung kung lời dum lề jơh tơn tềng tờm.

Dồ ngai ne, pơ ùr cèng bal plai lềng ơn dà rơco phe lời neh jŏ ngai mờ lòt tus hờ gah dà croh nàng rơco bồ. Mò nggui tềng hơđang pơnai lŭ, kun bồ nàng rơco sŏ. Tàm tŭ kun bồ nàng rơco sŏ den mò sền gŏ dồ nơm phan àng gơcrà ngan ơm tềng wah lŭ, mò lời tê rơco bồ mờ sền jŏ ngan, bơta àng bơh phan hơ̆ dê sơlơ gơcrà rlau tai, mò kờñ gĭt den tàng lơbơn tê bŭt mờ ai phan do, ià tềng tê sền gŏ niam ngan mờ krơi is ngan den tàng mò cèng rê yal mờ bơklau:  Ơ ồng, tŭ klo ngai ồng rlô bĭc, añ lòt tus hờ dà croh rơco bồ sền gŏ pơnai lŭ do niam ngan mơkung gơlơh krơi is ngan tai den tàng añ cèng rê ai ồng in sền do, geh bơta lơi krơi sơl mờ ală phan mờ ùr bơklau he sùm gŏ lah ờ hah ồng.

Mò bơr đơs tê sơrbac mhar dờp ai bơklau in sền pơnai lŭ do. Bơklau mò dê bàr pe nam rềp ndo neh tam gơl nùs nhơm, ơlah ngan lơh broă, sền jơh ală broă tàm rài kis bè ờ gŏ geh bơta lơi kwơ, den tàng tŭ pơ ùr dờp pơnai lŭ krơi mờ niam ai ồng in sền den gơ wèt mờ ồng tŭ do kung ờ gŏ wă wờng chi lơi sơl. Bulah bè hơ̆, ồng mùl là dồ nă cau kờñ gơboh ngan pơ ùr mờ ki ngàm ngan pơ ùr, den tàng ồng kung ià sền mờ sền wih sền wơl hơ̆ sồng ồng đơs mờ pơ ùr: Ơ mò, ờ gŏ geh chi lơi krơi hơ̆, mơkung ờ gŏ geh bơta lơi niam ờ. Gơ kung ndrờm bè ală pơnai lŭ bềng lơm tàm mìr hìu he dê den ơ bao.

Pa jơh đơs bè hơ̆ den ồng to pơnai lŭ tus hờ kềng gah mìr. Mang ngai hơ̆, bàr nă ùr bơklau kra do gam bĭc lơhă ngan den geh dờ kơnòm kòn se dê ñìm sơlơ tŭ sơlơ dờng. Pơ ùr rnơ̆t să mờ kah bic, mò ơm nggui ngềt ngơ̆t dùl tŭ nàng iăt den dờ kòn se dê ñìm sơlơ dờng tai. Mò nrơ̆t ndơl mờ ai lơh krơi sơƀơi ngan, mò kơlôi is tàm nùs: Wi yờ, gùt dar hìu he ndrờm là mìr lơm, tàm mang klam jơngo bè do den ñhòt ngan cau, cau gơ̆p ƀòn den ơm ngài ngan, den ñchi gơlơh mờ geh wơl dờ kòn se dê ñìm bè do taih. Mò gơlơh rơngòt ngan den tàng pơrlai bơkau guh bĭc: Ơ ồng, hih, guh tĕ ih, ồng kơno sơl săp ntas krơi is ngan, hơ̆ ồng kơno ờ.

Bơklau tàm bơta gam bĭc lơhă ngan ờ gŏ gĭt dồ broă lơi, tŭ kơno pơ ùr đơs mờ jơnau đơs gơlơh mprơm nùs ngan, den tàng ồng kung pal guh bĭc mờ lùp pơ ùr he dê: Wơi, geh sơl jơnau lơi mờ mò kơlôi rơcăng ir bè den hah.

Wơ ồng do, ồng ờ gŏ kơno săp ntas krơi hah, añ kơno dờ kòn se dê ñìm mờ ờ suk ngan tàm nùs do ih, kòn se hơ̆ neh ñìm pe dơ̆ rao, kơno gơlơh sơnđàc ngan ơ ồng.

Bơklau đơs mờ pơ ùr: Digơlan là mò bĭc mpao gơ dê, añ ờ gŏ kơno dờ cau lơi dê ñìm ờ. Tàm do mbè mờ geh dờ kòn se dê ñìm, hìu he den ờ geh kòn, bulah añ kờñ ngan geh dồ nă kòn mờ añ neh kàr do sơnam  ơm kơ̆p sùm mơya ờ gŏ geh. Tàm do mìng geh añ mờ mò lơm, ai hìu gơ̆p ƀòn den ơm ngài mờ mìr he ngài ngan den mbè gơtùi mờ kơno geh dờ kòn se dê ñìm bờh. Di rao, mò dô rê bĭc tĕ wơl ih.

Ồng đơs mờ jơnau đơs gơlơh muăt jrùm, tŭ neh đơs jơh bè hơ̆ ồng sơƀìng să tềng jơnờng mờ bĭc lơhă tơn. Pơ ùr kung iăt sơl jơnau đơs bơh bơklau dê, mò kung sơƀìng să tàm jơnờng nàng ñim măt bĭc sơl mơya ngar ngan măt ờ gơtùi bĭc lơhă dồ êt lơi, dờ kòn se dê ñìm hơ̆ gơlơh bè gơ sa tàm puăc tàm ntìng mò dê, gơlơh bè tăc nhơm tơn, mò bĭc mŏ sùm tus dì tŭ trồ neh àng ngan. Bè hơ̆ sồng mang pah mang, tus tŭ jiơ hơ̆ dờ cau dê ñìm dờng tai, mơya mìng geh dồ nă mò kơno lơm, lơh tàm nùs tồr mò dê kơlôi kơloăc ngan. Mò pal guh bĭc mờ mong hòi bơklau iăt sơl mơya ngòt bơklau roh lơngal den tàng mò gĭt wă ngan nùs nhơm jơnau kơlôi sơnơng bơh bơklau dê kờñ ngan geh dồ nă kòn, bulah kòn klau halà kòn ùr, mơya neh jŏ rao jơnau kơ̆p kờñ hơ̆ ngai sơlơ gơlơh kal ke ngan mờ ùr bơklau mò dê, tus sơnam do kra bè mò den ờ gŏ gam gơn kơnờm tai tus jơnau deh oh deh kòn. Uă tŭ mò kung sồr bơklau he dê lòt jòi ùr ndai nàng bau mơya ồng ờ gŏ bài kờñ. Dilah mò mờ geh oh ùr tờm den mò rơ̆p tơbau mờ bơklau he dê in tơn, mơya mò kung mìng geh dồ nă să lơm, mò kơno tus dờ cau dê ñìm là gơlơh gơhồr nùs gơhồr tồr ngan. Tus mang dơ̆ puan, mò lơh nền guh bơh mho tus mang tơn tàm bơta lơh pơrlồm bè bĭc lơhă ngan kềng să bơklau he dê nàng iăt dờ cau dê ñìm kơno bơh tiah lơi. Bơklau mò dê neh bĭc lơhă tơn bơh tŭ ồng măt tơngai ờ hềt ñơ̆p ndơ̆p tềng ngkời bơnơm, tềng hơđang trồ àng kơnhai neh àng sơrdah ngan mờ kung là tŭ dờ kòn se dê ñìm kơno tai. Mò rơlĕ rơlùn lik bơh rơnŭ bĭc tus tàm tiah geh dờ cau dê ñìm mơya lik bơh hìu mò lòt jòi jŏ ngan tơnơ̆ hơ̆ wơl rê mŭt wơl tàm hìu, tus tiah geh bơnhă ồs tŭ lơi mò kung ờ gŏ gĭt sơl. Tŭ hơ̆ săp ntas iar nrao yal tềl trồ mờr àng, dờ kòn se dê ñìm ờ gam kơno tai. Mò nrơ̆t ndơl ngan hơ̆ sồng gĭt là he gam ơm kềng gah bơnhă ồs, den tàng mò rơcăng trŭ gơm biăp piang sàu drim ai bơklau in. Tŭ sing ồs den gŏ pơnai lŭ gơcrà lĭp lơ̆p ngai lơi mò brê bơh tàm dà croh rê, bơklau mò cèng lòt to tềng gah mìr, tŭ do gam gŏ gơcrà kềng bơnhă ồs gam hìt. Mò ai lơh nrơ̆t ndơl ngan mơya kung brơn brài chờ hờp chờ hờñ ngan sơl, sơrbac mhar tơn ai tê ià mhar ngan gơlơh bè mò ngòt cau lơi hơ̆ kơñau roh tĕ. Mò cèng lòt mpồn tàm dồ nơm biài mờ mò sùm cèng bal tàm să pah tŭ lòt lơh mìr halà lòt gir ka kŭp tàm mờ mò ờ pà bơklau in gĭt jơnau do. Bơh ngai hơ̆, pơnai lŭ hơ̆ geh ơm tàm biài, sùm sùm geh măt tàm hìu, cau bơklau nisơna gơ rê wơl bè lài tơryăng tơryồng ngan lơh broă lơh sa mơkung gam kờñ gơboh ngan pơ ùr he dê bè lài sơl. Tàm dồ ngai ne, bơklau tus mờ cau tiar lŭ lòs, nàng sồr tiar ồng in phan ngui lơh mìr nàng rơcăng ai kàl sih tam gar sơntìl pa in. Pơ ùr lòt tus hờ sươn tam blơn, tam biăp, nisơna kơno dờ kòn se dê ñìm gơlơh kwèng ngan bè ală dơ̆ lài sơl kơno tai, mò sơrbac mhar jơng tê mŭt rê wơl tàm hìu mờ lòt rơlĕ rơlùn tus hờ anih geh dờ kòn se dê ñìm. Bơh tàm bài pah ngai mò sùm cèng jăt bal tàm să he dê, ngan là tiah mờ mò neh prăp pồn pơnai lŭ krơi is crih crài hơ̆, mò tus tiah geh dờ ñìm, mìng là dồ tềl àng gơcrà lơh gơcrà mat mò dê lơm, lơh mò in gĭt tơn là phan krơi mờ mò cèng rê bơh tàm croh dà là dồ nă kòn dềt. Mò sơnđờm mprơm ngan să mờ rơngòt ngan ờ gĭt là yàng halà gơnrơh halà cà ràk. Mò sơrbac mhar tơn ntoăt dô lik bơh hìu, mong ơm sùm tàm sươn tus trồ mho ơm kơ̆p bơklau rê, yal bơklau in gĭt jơh ală jơnau do bơh tŭ jòi jăt dờ cau dê ñìm tus tŭ gŏ khai tàm bơnhă ồs mờ prăp tàm bài, tus broă gơlik geh tàm drim. Tŭ do, bơklau mò dê neh dòn jơnau bềng jơnau ndơ̆p ndơr ngan do, mờ tàm bơyai mờ pơ ùr. Ală ngai tơnơ̆ hơ̆, 2 nă ùr bơklau kra kis tàm bơta chờ hờp mơkung rơngòt ngan sơl, kơlôi sùm tus jơnau krơi is crih crài hơ̆ là jơnau iơh halà jơnau niam, jơnau jàñ halà jơnau lơbơn niam, kòn dềt bơh yàng bơh gơnrơh dê halà bơh cà ràk dê, mơya sền đah bơdìh gơlơh bè ờ gŏ geh broă lơi gơlik geh, 2 nă ùr bơklau kơlôi rơcăng tàm broă lơh ờs mờng pah ngai. Dồ ngai ne, bơklau đơs mờ pơ ùr: Ơ bao, ngai hìng, ùr bơklau he rê hờ ƀòn lòt còp cau hìu bơnhă, jơi nòi yơ. Mò guh bĭc gờñ trŭ gơm biăp piang cèng jăt bal nàng sa tàm gùng, añ rơcăng kơl kơnhăp mpồng hìu nàng he lòt jŏ ngai geh iang geh lơngăp lơngai. Tus àng drim, pơ ùr guh bĭc gờñ ngan trŭ gơm biăp piang ơn tềng plai lềng ro, ùr bơklau dăp sir jơh phan bơna den kung lòt gùng sơl. Lòt di nggùl gùng, pơ ùr nisơna kah là he lời hŭi bài prăp pơnai lŭ krơi tàm hìu, den tàng jà bơklau wơl dô rê wơl rê ai pơnai lŭ hơ̆ nàng cèng lòt bal nàng lùp cau hìu bơnhă, jơi nòi tàm ƀòn kờñ gĭt cau lơi bè pơnai lŭ krơi is crih crài hơ̆ là phan lơi. Khi rê tus kềng gah mìr mờ lòt jăt pơngàr tus hờ hìu khi dê, tus anih neh rơcăng lài dồ nơm trồm brong nàng sền bài prăp pơnai lŭ. Mơya, 2 nă khi gơlơh nisơna ngan tŭ gŏ dồ nă ùr dềt hàng bơnĕ ngan, sŏ bò rơmĭt jòng gơcrà ngan gam ơm bic tềng hơđang jơnờng tơrnă bơh ùr bơklau dê sùm bĭc. Khi nrơ̆t ndơl ngan, bơta chờ hờp gơ tàm bơrlŭ bal mờ bơta mprơm nùs, ờ gŏ gĭt lơh bè lơi nàng lòt rềp mờ ùr dềt do. Lồi dŭt, cau bơklau kơlôi geh dồ jơnau là ai ồi tơ̆ mờ pơ ùr cèng jăt bal tềng sơ̆, dồ nă ià dồ đah mờ rơlĕ rơlùn trŭp ndơl tềng să oh ùr dềt mờ gàr wơl oh dềt do, dilah là cà ràk, yàng halà gơnrơh den oh dềt hơ̆ dô roh thĭt, mờ dilah oh ùr dềt do là kòn bơnus ngan den khi gàr wơl oh nàng lơh kòn ròng. Bơta geh mat bơh oh ùr dềt dê bulah lơh ùr bơklau kra in nisơna ngan mơya khi neh wờng geh là dờ ñìm hơ̆ bơh lài mờ khi kơno mờ broă rơndăp lơh bơh khi dê nàng bàn geh cau ñìm neh gơlik gơs ngan ngồn. Bè hơ̆ là ùr bơklau ai ồi tơ̆ tơn tơ̆ oh ùr dềt in, khai ờ gŏ tam gơl să mờ bè hơ̆ sùm bĭc bơkah mơnga ngan. Bàr nă ùr bơklau kung gam nggui sơl tềng jơnờng tơrnă mprơm nùs ơm kơ̆p, tus tŭ oh ùr dềt nrơ̆t bic, ai tê tă ồi tơ̆ dồ đah, mờ bàr nơm măt sền lơbơn niam gơboh gơbài ngan. Khai sền ồng, khai sền mò mờ pờ bơr đơs niam să mè, niam să bèp. Mò rơngoh rơngăc ngan den tàng ùt kuar tơn kòn ùr dềt do tàm să. Bàr nă ùr bơklau chờ hờp ngan dờp oh ùr dềt lơh kòn ròng, mờ sơnđan măt oh ùr dềt do in là Bing Con Nar, hơ̆ là Bing là măt, Nar là lŭ yàng, hơ̆ là Bing kòn yàng lŭ dê.

Bơh tŭ hơ̆ tàm hìu bơnhă khi dê geh tai dồ nă cau, là dồ nă ùr ơruh hàng bơnĕ ngan, bulah ờ gŏ là bơh ùr bơklau khi dê deh mơya ùr bơklau kra do ròng siam kờñ gơboh ngan ùr dềt do bè kòn tờm deh he sơl, cèng wơl nùs nhơm chờ hờp chờ hờñ ram mhŭ tàm hìu bơnhă. Gơ wèt mờ bơklau, nùs nhơm tơryang tơryồng wơl bè gam pơnu, lơh mìr, lòt sơn dă nàng geh puăc brê sa, lòt đàr ka kŭp tàm kung geh uă ngan sơl, tam tơngời, tam biăp kung uă sơl nàng geh phan prăp pềr ròng kòn mhar dờng. Oh ùr dềt bulah ờ gŏ di mè bèp deh he, mơya ngai sơlơ dờng sơlơ kờñ gơboh ngan mè bèp he dê, nùs nhơm gĭt jơnau ngan, lơbơn niam, tơryăng tơryồng trŭ gơm biăp piang, jak chài broă tàm sươn tàm mìr, tàñ phan chài ngan mờ ngai sơlơ hàng bơnĕ ngan, khai hàng bè ùr gơnrơh tơn, khai hàng bơnĕ lơh ală klau pơnu tàm ƀòn lòt rềp kung pal ơm wơl nàng sền khai, klau pơnu ƀòn bơh tô ƀòn bơh đah đơm lòt rê gan tềng đăp hìu khai dê kung ơm wơl nàng triang sền khai. Nam nhai bè hơ̆ gơ lòt rlau, Bing Con Nar ngai sơlơ dờng ngai sơlơ hàng bơnĕ ngan, bơta hàng bơnĕ khai dê lơh pơneh kơno jơh làm gùt ù tiah ƀòn lơgar tàm dunia bè tàm đăng trồ sơl, yàng, gơnrơh kung gĭt bal sơl. Kòn klau cau lơi kung kờñ lơm bau mờ khai, klau ƀòn bơh tô, klau ƀòn bơh đah đơm tus hờ hìu khai dê ơm ñồm bềng jơh dòr, bềng jơh grồi tơn, mờ ơm ntàu bềng kềng gah dà croh, kềng gah brê. Tơl mpồl tơl mpồl lòt tus kờñ ngan dan bau mờ khai, mơya gĭt nđờ klau pơnu mìng geh plai nùs kờñ gơboh ngan khai mờ phan kơ̆t bau ờ gŏ geh kàr lơi neh rơhời dô rê lời tĕ wơl ai pe nă klau pơnu hìu cau pas ngan tàm dunia in, hơ̆ là Du Con Lông tus lăp bau khai cèng jăt bal sin nơm rơpu, jơ̆t nơm kơnrồ. Tông Con Mai kung cèng bal jùn 9 nơm ngke, rơmìs sin nơm ngke lăp bau khai. Srai Kon Yung kung tề jăt bal rơhiang nơm rơpu, rơhiang nơm rwas nàng lăp bau khai mơya khai ờ gŏ bài kờñ bau mờ dồ nă cau lơi. Khai đơs: Añ ờ kờñ cau lơi bau mờ añ bơh sin nơm rơpu, jơ̆t nơm kơnrồ, añ ờ gŏ kờñ cau lơi lăp bau añ mờ jùn sin nơm ngke, rơmìs sin nơm ngke. Añ kung ờ gŏ bài kờñ rhiang nơm rơpu, rơhiang nơm rwas nàng bau mờ añ tài bơh ală phan do là phan añ ai ală bol mê in, tài bơh ală phan do bơh trồ bơh ù dê mờ ờ gŏ di là bơh bol mê dê ờ. Ai añ do, lời añ rê lùp wơl k’ mè k’bèp añ dê yơ.

Tŭ neh đơs bè hơ̆, khai ai tê tơmŭt tàm bài prăp pơnai lŭ mờ mè ròng khai dê prăp khai bơh dềt, ai pơnai lŭ hơ̆ mờ to gơ tus tềng jơng bơnơm bồ tô ƀòn, lŭ gơ dùh mờ gơcrà dồ bơta àng lơh gơcrà jơh ù tiah trồ tiah tŭ gơdùh tàm ù lŭ neh bơrtoh lề jơh, thul kơmbuh bràs lơh klơm jơngo jơh trồ tiah, rơpu kơnrồ ơseh rwas ntoăt dô jơh, trồ tiah klam jơngo, jù mung tơn, nggồr dờng ngan gơlơh bè bơrtoh jơh trồ tiah, jŏ ngan hơ̆ sồng trồ àng wơl rơhời. Jơh tơl nă cau ntàu tàm sền gơ̆p, pe nă klau pơnu pas sơm ngan neh roh thĭt jơh, gam wơl mpồl cau lòt jăt bơh ngkời ờ gŏ gĭt chi lơi mờ tàm sền gơ̆p, mờ khai kung ờ gam gŏ tềng tiah lơi tai, digơlan là neh rê hờ trồ halà rê mờ hwềng lŭ. Bàr nă ùr bơklau mìng gĭt tàm sền gơ̆p mờ bơr đơs is tàm nùs: Bing Con Nar ơi, Bing Con Nar rê mờ mè bèp ơ kòn. Rê mờ bol he ơ kòn.

Viết bình luận