Ờ mìng là dùl phan bơka să, mờ cau Cru tàm càr Lâm Đồng, sơmbiăt trà gam là dùl jơnau dờng màng ngan. Gơ ơm kis đềt mềr bal mờ rài kis đah hwềng mờ geh mat tàm ală dơ̆ lơh yàng kwơmàng bơh ƀòn lơgar dê bè ñô bau, iês tơ̆p ƀồc cau chơ̆t, dơ̆ lơh chờ ñô sa, sa tềp...Mờ jơnau pin dờn sơmbiăt cèng wơl bơta bơtuah bơtuài den tàng bulah bơta kwơ phan bơna ờ uă mơya sơmbiăt trà bơh cau Cru dê gơ ơn prăp wơl bơta kwơ nùs nhơm dờng màng ngan gĭt lơh. Sơmbiăt trà bơh cau Cru dê sùm là sơmbiăt bàr den tàng gơ geh hòi là sơmbiăt dam mờ sơmbiăt dra.

Dà cau Cru, sơmbiăt dam hòi là Srĭ Kră là sơmbiăt lời ai cau klau in, ai sơmbiăt dra geh hòi là Srĭ Mơtal là sơmbiăt lời ai cau ùr in. Cau Cru kung gam jăt jơi mè sơl. Cau ùr rơcăng lài tàm bơta tàm kờñ mờ tam bau, den tàng tàm jơnau pơnđik cau Cru dê geh jơnau đơs: Neh gơboh bi, oh pà sơmbiăt dờng màng/ Kơ̆p kờñ tơnơ̆ do mhar tus ngai gơ gơs ùr bơklau.

Tŭ hìu đah ùr lòt lùp bau ai kòn ùr in den sơmbiăt trà là phan ờ gơtùi ờ geh jăt jơnau sồr bơh hìu đah klau dê. Gơ là dùl phan kir sơnrai kwơmàng ngan, cơng tàng tơngŏ ai bơta kờñ gơboh kung bè kơnòl ùr bơklau tàm hìu bơnhă, là rùp pơrya ai dùl rài kis tam bau chờ hờp lơngai lơngò wil tơl bè bơta wil bơh sơmbiăt dê...Mờ gơ kung gam tơngŏ bơta tam klăc bal đềt mềt jŏ jòng mờ kis tàm gơ sòr bal đah bàr jơi nòi tài bơh hìu đah klau ai kòn klau in bau mờ kòn ùr hìu đah ùr in ờ gŏ dan prăp bồ uă mờ mìng kờñ dùl yô sơmbiăt trà gời lơm nàng lơh cơng. Tŭ neh tàm tơn dò sơmbiăt den ală ùr bơklau geh ơm kis đềt mềr, tàm kờñ gơboh bal tus jơh rài kis. Tài bơh sơmbiăt trà geh bơta gơtha dờng ngan tàm rài kis nùs nhơm cau Cru dê den tàng khi sùm prăp gàr kơrhia ngan sơmbiăt do. Khi mìng dò gơ tŭ lòt nhơl halà tàm dơ̆ lơh chờ, lơh yàng, sa tềp mờ gơ ờ gŏ dò tàm tŭ lơh broă tài bơh ngòt sơmbiăt geh gơtìp gơdùh halà gơtìp ờ niam tĕ. Sơmbiăt trà là phan dờng màng ngan bơh ùr bơklau dê mờ là dùl bơhiàn niam tàm bơhiàn tam bau jăt jơi mè bơh rài yô rài yau den tàng ờ gơtùi ờ geh tàm rài kis cau Cru dê.

Bulah bè hơ̆, tus tŭ do, broă lơh sơmbiăt trà mìng gam wơl tàm dùl nă cau pơdờn lơm, hơ̆ là bi Ya Tuất ơm tàm ƀòn Hawaii, xã Tu Tra, kơnhoàl Đơn Dương, càr Lâm Đồng là cau neh đềt mềr mờ broă lơh do 30 nam. Deh mờ dờng tàm hìu bơnhă geh bơhiàn ờs mờng lơh sơmbiăt trà bơh jŏ rài den tàng bơh dềt, Ya Tuất neh mhar ngan đòm jăt ală broă lơh jak chài ngan bơh ồng pàng he dê lời wơl. Tŭ 7 sơnam, bi măt tờm tơn sền gŏ bèp he dê lơh sơmbiăt bal mờ dùl bơta gơdan ngan, kờñ ngan lơh. Tus nam 17 sơnam, bi neh lòt jăt bơsram broă lơh bơh jơi nòi dê. Mơya nàng gơ gơs là cau kis mờ broă lơh do tus dì ngai do den ờ gŏ di là cau lơi kung lơh gơtùi lơm ờ. Tài bơh ờ gŏ di là cau lơi bơsram broă lơh kung đềt mềr geh mờ broă lơh. Nàng lơh broă do ờ mìng pal geh nùs nhơm kơ̆ dơn, bơta kèr chài, bơta jơh nùs jơh tồr mờ uă tŭ kung kờñ tus sơl bơta bơtuah bơta nisơna gơ tus is. Bi yal bè do, tàm tŭ bơsram broă lơh, bòl glar ngan mờ kal ke ngan, uă tŭ lơh ờ gơtùi den tàng gơlơh dil nùs ngan mờ kờñ sang tĕ. Mơya, lồi dŭt, bơh bơta jơh nùs, bi neh lơh broă do bè dùl bơta gơ tàm krềp ờ gơtùi pleh klàs. Bơh tŭ hơ̆ tus tŭ do, gĭt nđờ rbô nơm sơmbiăt neh geh bi lơh gơlik nàng cèng tus bơta chờ hờp ai ƀòn lơgar in. Lơh broă sa sươn sre là broă lơh tờm bơh ùr bơklau ồng Ya Tuất dê. Ai broă lơh sơmbiăt trà là dùl broă lơh nàng kờñ geh tai priă jền ai hìu bơnhă in mơkung nàng kờñ prăp gàr ală bơta kwơ ờs mờng bơh yau mờ ồng pàng he dê lời wơl.

Cau Cru dòn ngan tàm jơnau đah hwềng bơh sơmbiăt tam bau dê den tàng tŭ lơh sơmbiăt, bi Ya Tuất sùm lơh jăt ală broă lơh mòn mờ ồng pàng he dê neh bơto mờ lơh dùl bă kơrhia ngan nền nòn ngan bè dùl broă lơh yàng dờng màng ngan. Nàng lơh gơs dùl nơm sơmbiăt dam- dra pal lơh uă ngan broă. Tơl broă kờñ dùl bơta chài lơh krơi is mơya kal ke ngan rlau mờ kwơmàng ngan rlau jơh là broă lơh khuông. Khuông sơmbiăt geh lơh bơh nsồp lơwe. Do là phan lơbơn den tàng ƀươn ngan ai broă lơh gơs rùp in. Cau chài bi Ya Tuất gơm gơ gơs dà snồp lơ we, ai snồc chi iŭ tàm nsồp lơ we duh tơnơ̆ hơ̆ lời ngềt, cah nsồp lơ we lik bơh snồc chi den geh dùl nơm khuông nsồp wil.

Gơ jăt tàm bơta dờng dềt bơh nau tê dê, bi Ya Tuất geh koh nsồp gơ gơs ală bơnah wil dờng dềt nàng lơh khuông. Să bơh sơmbiăt dra dê sùm lời ntiar den tàng mìng koh khuông ring bal jăt ală bơta dờng dềt dê. Sơlơ̆u wơl, să bơh sơmbiăt dam dê geh lơh gơs rùp kal ke ngan bơh ală dang che snồp lơ we dê. 2 halà 3 dang snồp che lơ we dê pồt wơl bal mờ gơ̆p geh lơh gơlik gơs rùp să ai sơmbiăt dam in mờ ală rùp bơka tờm ngan là bơkàu kòi mờ măt tơngai.

Ală rùp bơka do tơngŏ bơta pin dờn bơh làng bol dê bè rài kis, hơ̆ là bơta ơm kis rềp mềl đah kòn bơus mờ brê bơnơm, là cơng tàng ơm kis ngan ngồn ai bơta bơta bơtàu tơnguh gờñ mờ làm uă bơh bơta jak chài lơh broă sa sươn sre tàm làng bol kòn cau Cru dê. Jơh bal sơmbiăt dam mờ sơmbiăt dra ndrờm geh lơh gơs măt nàng crăp ñòng halà gar kơnia bơka. Khuông sơmbiăt geh tàm tơrbŏ mờ rơnàng pòr trŏ dùl ding snồp lơ we neh gơm gơ gơs dà. Rơnàng pòr trŏ nsồp lơ we lơh mờ nha dứa, là anih nàng trŏ trà duh  gơ hòr tŭ lơh sơmbiăt. Tơl nơm khuông geh lơh nàng lơh bơh 2 tus 3 nơm sơmbiăt. Phan tàm bơrlŭ bơh ù kơnềs mờ è rơpu là dùl phan tàm bơrlŭ dờng màng ngan geh ngui tàm ală tŭ lơh khuông. Ù kơnềs geh sac rwah nền nòn ngan mờ lơh lơbơn. Dùl phan ờ gơtùi ờ geh hơ̆ là è rơpu. È rơpu là broă bulah ƀươn soh ngan mơya kung pal lơh jăt bơta pal jăt ngan ngồn: ai tơn bơh àng drim gờñ, tŭ mat tơngai pa lik gơcrà àng mờ pal là è bơh ală kòn rơpu bơh 1 tus 3 sơnam dê.

Tơnơ̆ tŭ ai è rơpu cèng rê, cau lơh sơmbiăt geh ai ù kơnềs mờ è rơpu ơn tàm dà mờ bơta klài dipal nàng lơh gơs phan tàm bơrlŭ ờ gơtìp tĕ tŭ chu lơh khuông. Tơnơ̆ tŭ lơh gơs rùp mờ snồp lơ we, sơmbiăt geh iŭ tàm phan tàm bơrlŭ do 6 dơ̆, tŭ ìs ranh geh lơh gơs dùl nơm khuông lơh sir niam. Lòng nàng chu pal là lòng chi kasiu geh jòi tàm brê dờng, dilah ờ di lòng den glah trà geh gơtìp bơcah tŭ ai buh gơ hòr dà. Broă lơh do gơ sồr bơta tơrgùm jơh nùs jơh tồr ngan, kơ̆ dơn mờ chài ngan den tàng sùm là bơh bi Ma Wen, pơ ùr bi Ya Tuất dê lơh. Do kung là bơta gơtha đah hwềng bơh broă lơh sơmbiăt dam- dra dê: geh gơhờp bal den hơ̆ sồng lơh gơtùi.

Nđờ jơ̆t nam lòt gan, ờ hềt tŭ lơi bơnhă ồs hìu bi Ya Tuất dê chơ̆t ồs. Bi pơgồp bal bơta kèr chài bơh bàr nơm mpàng tê dê mờ ală bơta ndơp ndơr tàm pơdờn lời wơl bơh jơi nòi dê nàng lơh geh ală sơmbiăt dờng màng, phan pơrya ai bơta tàm kờñ ùr bơklau in tàm hơ ơm kis kờñ gơboh sùm tus jơh rài kis. Ală sơmbiăt tŭ ai bơh bơnhă ồs ndrờm là dùl nơm lơm, ờ sơmbiăt lơi ndrờm mờ sơmbiăt lơi. Cau Cru đơs là sơmbiăt trà là phan cèng wơl bơta chờ hờp mờ bơtuah bơtuài den tàng bơdìh mờ sơmbiăt dam- dra, bi Ya Tuất gam lơh tai uă sơmbiăt ndai. Cau Cru sùm ngui ală sơmbiăt do lơh phan pà ai gơ̆p bơyô mờ cau pròc mhàm in ala ai jơnau nting bơr gờm chờ lơngai lơngò.

Sơmbiăt dam- dra cèng tàm să gơ ală bơta kwơ niam chài krơi is ngan, là huềng nùs bơh cau Cru dê tàm ù tiah Đơn Dương, càr Lâm Đồng, tài bơh tus tŭ do mìng gam dùl nă bi Ya Tuất lơm là cau chài lơh sơmbiăt trà ờs mờng bơh yau den tàng Ủy ƀan Ñân zân  kơnhoàl Lâm Hà neh geh ală broă rơndăp lơh nàng bi bơto pơlam, bơto wơl broă lơh do ai cau ndai in. Do là dùl bơta chờ hờp lời ai làng bol kòn cau Cru in, tơn roh tĕ bơta kơlôi rơcăng, kơlôi sơnơng sùm tàm nùs nhơm khi dê tài bơh ngòt ală rơnàng tơnơ̆ do geh ờ gam gĭt tai tus sơmbiăt trà tam bau do.

Uă phan bơka să niam bơnĕ ngan geh lơh bơh măy mok pa neh geh tàm ƀòn kòn cau Cru dê mơya khi kung gam kờñ sơl yô sơmbiăt trà ờs mờng bơh yau bơh bi Ya Tuất dê lơh. Tài bơh sơmbiăt dam- dra geh lơh mờ tê, bulah sền ờ hàng mơya ơn prăp tàm hơ̆ là ală bơta kwơ niam chài kòn bơnus bơh dùl broă lơh yàng kwơmàng ngan rlau jơh gơwèt mờ cau Cru. Tŭ do, tàm bă ù kơh bơnơm dờng ơning ơnàng, ùr bơklau bi Ya Tuất kung gam ngai pah ngai sùm sền gàr, tàm pơdờn mờ bơto wơl broă lơh ờs mờng bơh yau kwơmàng ngan bơh ồng pàng he dê lời ai rơnàng tơnơ̆ do in.