Bơta geh ngan khòm tơrgùm phan sang bơh phan bơcri tàm broă lơh sa sươn sre mờ pơhìn lơh ƀơ̆ ƀơl tiah ơm kis

VOV4.K’Ho- Ơ làng bol, gơ̆p bơyô mờ cau lơh broă sa kờñ gơboh! Ală nam do, jơnau geh ngan ngui sơnơm sền gàr phan tam, sơnơm gơsơ̆t tu kòp tàm lơh kơphê ngai sơlơ uă, mơya broă khòm tơrgùm mờ bơsong khàr gri, kơldung ƀơ̆ dà sơnơm gơ dồ êt ngan wơl. Bơta dolơh gơbàn jơnau pơhìn bơtờp khih tiah ơm kis, gơrềng tus tiah ơm kis ù dà mờ pràn kơldang bơh ală làng bol ƀòn lơgar dê; lơh gơbàn ờ kwơ ai phan lơh geh bơh sươn sre Việt Nam in tàm broă tăc tus drà tăc blơi ală lơgar bơtàu tơngguh.

Càr Lâm Đồng geh rlau 328 rbô lồ ù lơh broă lơh sa sươn sre, tàm hơ̆ geh 172 rbô lồ kơphê. Nàng sơngka sền gàr, gĭt kòp bơtờp aniai tàm bă chi tam do, kờp bal pah nam, Lâm Đồng neh ngui pơgăp 3 rbô 400 tấn sơnơm sền gàr phan tam, ndrờm mờ pơgăp 170 tấn kơldung klơm sơnơm sền gàr phan tam. Jăt ồng Nguyễn Hà Lộc, Phó Kwang lam bồ Sở Broă lơh sa mờ Bơtàu tơngguh Ƀòn lơgar càr Lâm Đồng dê yal, bulah càr neh lam lơh uă broă lơh nàng khòm tơrgùm, lơh bơsong mơya khà sồ siă sang, phan sang tàm broă lơh sa sươn sre, ngan là tàm lơh kơphê kung gam uă ngan sơl. Ồng Nguyễn Hà Lộc, đơs: “Tŭ tơngai kung neh lơh gơlik dồ khà uă phan sang bè kơldung klơm sơnơm sền gàr phan tam, khàr sơnơm…cèng wơl bơta gơrềng ờ niam ai tiah ơm kis ƀòn brê bơnơm in. Nàng pơn jăt tai bơsong ală bơta gam geh tàm broă lơh bơsong phan sang tàm lơh broă lơh sa sươn sre đơs bal, kơphê đơs is den gam kờñ pal gơ tơlik uă broă lơh”.

Ờ mìng tàm Lâm Đồng lơm, broă khòm tơrgùm, lơh bơsong phan sa bơh phan bơcri tàm broă lơh sa sươn sre gam ờ hềt dipal gam là jơnau geh ngan uă ngan tàm uă tiah tàm jơh gùt lơgar. Jăt Kụk Sền gàr phan tam dê yal, tàm nam 2022, jơh gùt lơgar mìng pa khòm tơrgùm geh rlau 400 tấn kơldung klơm sơnơm sền gàr phan tam tơnơ̆ tŭ ngui. Tàm hơ̆, mìng pa lơh bơsong rlau 215 tấn jăt broă lơh chu di jơnau sồr, rlau 35 tấn lơh bơsong is jăt broă lơh chu mờ tơ̆p bồr tàm ƀlàng sồ siă bơh ală tiah dê, rlau 16 tấn kơldung klơm sơnơm sền gàr phan tam tơnơ̆ tŭ ngui ờ hềt geh lơh bơsong chu pơrgŭc. Is ồn gơ wèt mờ tờm kơphê, kờp bal pah nam khà sơnơm gơsơ̆t tu ngui 5 lĭt tàm dồ lồ, mờ khà khàr kơldung sơnơm sền gàr phan tam là 2 rbô 150 tấn.

Tiến sĩ ồng Nguyễn Viết Khoa, lơh broă tàm Anih tờm Dong kờl bơto pơlam broă lơh sa sươn sre Dà lơgar dê đơs là, ờ mìng lơh gơbàn ƀơ̆ ƀơl tiah ơm kis lơm mờ phan sang bơh broă lơh sa sươn sre gam lơh roh tĕ bơta ring bal tàm ală bơta phan kis bơh ù dê. Bơta do, digơlan lơh phan bơna broă lơh sa sươn sre bơh broă tam phan ờ lơh geh jơnau sồr bơta niam bơkah kơ̆p kờñ. Tiến sĩ ồng Nguyễn Viết Khoa, đơs: “Là kơlôi rơcăng ngan, hơ̆ là tŭ ngui uă sơnơm sền gàr phan tam den priă tă lơh sa gơguh tai uă dơ̆, lơh pơhìn ƀơ̆ ƀơl dà căt, ƀơ̆ ƀơl tiah ơm kis, gơrềng tus pràn kơldang să jan. Is ồn, gam lơh pơhìn ƀơ̆ ƀơl tiah ơm kis ù, lơh ai bơta hoá- lý bơh ù dê gơtìp gơrềng, lơh tơn roh bơta ring bal bè phan kis tàm ù, phan kis dềt geh kwơ gơmù tĕ, lơh tiah ơm kis ù ngai sơlơ klàr”.

Jăt ồng Tô Việt Châu, Phó Kwang lam bồ Vụ Lơh broă bal ală lơgar gơ wèt Ƀộ Broă lơh sa sươn sre mờ Bơtàu tơngguh Ƀòn lơgar đơs, kơphê là dùl tàm ală bơta phan lơh geh bơh sươn sre tăc mờ lơgar ndai tờm ngan bơh Việt Nam dê, geh 5 tơmàn 500 tơlak dolar Mỹ tàm nam do. Bulah bè hơ̆, tài bơh jơnau geh ngan ngui uă sơnơm sền gàr phan tam neh lơh gơrềng tus dà cắt, pràn kơldang să jan mpồl bơtiàn mờ tăc mờ lơgar ndai kơphê bơh Việt Nam dê. Broă gam wơl uă phan sang tàm lơh kơphê, geh bal ală kơltau, kơldung, thùng ơn phan bơcri tàm broă lơh sa sươn sre bè ală phơng sih, dà sơnơm, sơnơm sền gàr phan tam ngai sơlơ gơgơs dùl broă jê bồ jê tơngoh ngan. Ồng Tô Việt Châu, đơs: “Tàm Tây Nguyên bàr pe tiah lơh sa kung neh geh dồ broă lơh tơrlòng lài khòm tơrgùm sồ siă sang, bulah bè hơ̆ nàng lơh bơsong sồ siă sang bơdìh do di broă, lơh geh tơl ală jơnau sồr sàng goh tiah ơm kis kung gam sơl là jơnau lùp dờng ờ rơgơi bơsong tàm dùl tŭ tơngai lơyah. Gơ sồr pal geh bơta sơmbăt tê bal bơh đah dà lơgar bal mờ đah làng bol dê, geh bơta lơh ngan, dong kờl sùm mờ tơnggŏ loh ală cồng nha. Bơtòm tơrgùm jơnau bơsram mờng chài tàm broă lơh ngan mờ jơnau sồr bơh ală gah geh gơrềng dê geh bal làng bol mờ ală mpồl lơh broă dà lơgar dê geh gơrềng”.

Broă ngui sơnơm sền gàr phan tam tàm broă lơh kơphe ngai sơlơ uă, lơh gơrềng ờ niam uă ngan tus mờ dà, bơta pràn kơl dang să jan mpồl bơtiàn bal mờ broă tăc kơphe mờ lơgar bơdìh lơgar Việt Nam dê. Tàm tŭ hơ̆, broă tơrgùm mờ lơh kloh phan bơ̆ tơlik bơh broă lơh sa suơn sre bè khàr, kơl dung sơnơm, thùng đơ bơh ală bơta phơng, sơnơm lơh geh ờ nền nòn ngan, ờ kloh niam tàm tiah kis. Bè hơ̆ broă lơh bal mờ gùng dà bè lơi nàng bơsong bơta do? Jơnau lùp tơnơ̆ do mờ ồng Lê Quốc Thanh, Kwang lam bồ Anih tờm Dong kờl Bơto pơlam Broă lơh sa suơn sre Dà lơgar rơ̆p đơs tus mùl màl rơlao.

Ơi, ơ ồng Lê Quốc Thanh, ồng kơlôi bè lơi bè broă gơlik siồ siă, dà sơnơm gơlik bơh broă lơh sa suơn sre tàm broă lơh kơphe tŭ do?

Ồng Lê Quốc Thanh: “Do là broă kờñ pal geh tàm broă lơh sa, mơya tơnơ̆ mờ hơ̆ là dùl khà siồ siă gơlik bơh sơnơm sền gàr phan tam uă ngan. Bŭ lah he neh geh ală jơnau pal jăt geh ai bè broă tơrgùm, sơtèk ơn, pơn diang, lơh kloh tơrgùm bal, neh lơh geh ală broă lơh mơya pơgồp bal tàm mùl màl den uă tiah, uă hìu lơh den broă lơh kloh ờ hềt uă. Lài ngan, phan bơna tàm uă tiah ờ di pal mờ broă kờñ tơrgùm; dơ̆ bàr là jơnau git wă bơh làng bol ờ hềt geh uă mùl màl mờ broă tơrgùm do; dơ̆ pe ală kấp gơnoar atbồ tus lơh broă do ờ ndrờm bal, geh ală tiah neh tơrgùm mơya ờ tơl phan bơna nàng lơh kloh, di gơlan là ờ tơl tàm broă lơh kloh tơrgùm bal ha là ngài ir. Priă pơn diang, priă tă nàng lơh kloh do kung là ală bơta kal ke sơl. Gơwèt mờ bơta mùl màl bè hơ̆, he tơrgùm siồ siă, sơnơm ngui tàm broă lơh kơphe kwơ màng ngan. Di lah he ờ tơrgùm tàm broă bơsong den bơta di gơlan gơtìp ƀơ̆ tàm tiah kis, bơta di gơlan gơtìp jơnkah, gơlời, lơh drà kă bro phan do ờ gơtùi dờp mờ ală bơta phan bơh he lơh geh tai. Broă do den he pal lơh bè lơi nàng di mờ mùl màl rơlao”.

Ơi, ơ ồng, nàng bơsong bơta geh ngan do, Anih bơto pơlam broă lơh sa suơn sre Dà lơgar neh geh broă rơndăp lơh mùl màl lơi?

Ồng Lê Quốc Thanh: “Gơwèt mờ broă lơh do den Anih bơto pơlam broă lơh sa suơn sre Dà lơgar bal mờ Global Coffee Platform (GCP), Mpồl kơphe Gùt plai ù gam lơh ngan bal nàng lơh bè lơi bơ̆t bơtàu geh dùl pang sră nàng bơto sồr ală gah lơh broă bal, ală bơta gơrềng tàm mpồl mờ he pal bơsong, pal geh kơnòl ndrờm bal. Ờ gơtùi là he geh blơi mơya broă tăc he dê ờ di pal. Broă blơi là he gam đơs là broă tơrgùm wơl, mơya tàm broă lơh lơh gơtìp tus mờ broă tăc bơh broă tơrgùm hơ̆, mpồl hơ̆ là bơta lơi? Kơnòl gơwèt mờ cau lơi mờ pal geh pơgồp bal mờ jơh ală bơta tờm gơrềng bal tàm mpồl do den pal geh lơh git wă bal, pal geh kơnòl broă, pal geh dùl broă lơh ndrờm bal, bè hơ̆ den he hơ̆ sồng geh di pal. Di lah ờ den he gơtìp tus tàm ală bơta kal ke ndai bè drà kă bro, lơh kal ke ngan tŭ he tus ngài rơlao, he mŭt tàm ală drà kă bro dờng rơlao. Do là ală bơta, ală jơnau geh ai tàm broă rơndăp lơh tus do dê”.

Ơ ồng, broă rơndăp lơh là bè hơ̆, mơya he kờñ geh bơta gơdờp, lơh jăt ndrờm bal bè lơi nàng geh cồng nha di jăt mờ jơnau kơ̆p kờñ?

Ồng Lê Quốc Thanh: “He pal git loh ală bơta tờm lơh gơtìp tàm ală broă lơh bơh mpồl lơh bơsong do. Lài ngan bơh cau tơrgùm, di lah ờ? Sơn đờm bơh cau ngui sơnơm, tus mờ broă là jơnau git wă geh kơnòl bơh cau tơrgùm, cau ngui sơnơm hơ̆, tus ală cau pơn diang, tus ală cau geh kơnòl pal lơh kloh hơ̆. Jơh ală bơta lơh tờm do ndrờm bal geh tơnguh bơta pràn ai làng bol in, làng bol neh tơrgùm mơya ală gah lơh broă, ală bơta tờm ndai mờ ờ lơh ndrờm bal den he geh ală bơta gơlời gời. Tŭ do den Mpồl bơto pơlam Suơn sre Dà lơgar neh geh dùl mpồl Bơto pơlam Mpồl bơtiàn tàm ală tiah. Do là broă lơh mờ bol añ đơs là kơnòl bơh ală mpồl lơh broă do, pal lơh broă bal mờ làng bol, lơh broă bal mờ ală cau atbồ mờ ai geh dùl jơnau git wă bal bơh mpồl bơtiàn dê mờ broă lơh do. Geh broă lơh glài, geh jơnau bơto sồr, geh gùng dà broă lơh mơya kung geh broă lơh gam gơlời. Bơta gam gơlời do gam geh ală broă lơh tàm mpồl lơh broă do”.

Ơi, di bè hơ̆ nàng ală mpồl lơh broă do geh tơnguh bal, bơsong ală bơta gơtìp gơlời bè ồng pa đơs den he pal lơh bè lơi?

Ồng Lê Quốc Thanh: Mờ gơnoar broă bơh să tờm dê den Anih Bơto pơlam suơn sre Dà lơgar rơ̆p bal mờ Đah sền gàr phan tam bal mờ GCP là bol añ rơ̆p lơh broă bal nàng lơh geh dùl pang sră nàng lơh bè lơi geh lơh jơh mờ tơrmù ală bơta gam gơlời bè nti añ neh đơs, nàng pleh mờ ală bơta do mờ ờ git hơ̆ là kơnòl gơwèt cau lơi. He lơh ngan lơh loh kơnòl, lơh tus tơl tơngai lơh broă bơh ală cau tờm tus bal tàm mpồl lơh broă do. Hơ̆ sồng bơh broă lơh gơs pang sră bè hơ̆ den bol añ tơnguh bơta pràn ai jơh ală cau tus bal tàm broă tơrgùm bơh tiah lài ngan tus tiah dŭt ndơl, tus mờ ală broă lơh dŭt ndơl. Hơ̆ sồng tơnguh bơta pràn kơl dang rơlao tai ală broă yal tơngit, dong kờl làng bol bal mờ mpồl bơtiàn in. Broă do là kơnòl ờ di mìng ală cau lơh broă. Bañ ờ dờp tìs bơh să tờm dê mờ đơs là tìs bơh cau lơh broă, mờ geh bal mpồl bơtiàn he pal dờp kơnòl tài tiah kis là tiah kis bal”.

Ơi, dan ưn ngài ồng uă ngan!

Viết bình luận