Ndrờm bè uă cau bơyô kơnòm să kòn cau Sơdàng sơl, tơnơ̆ tŭ gơgơs ùr bơklau, A Thứ mờ Y Gỗ ơm tàm ƀòn Tu Thó, xã Măng Ri, kơnhoàl Tu Mơ Rông, càr Kon Tum sơnđờm tơnggơs rài kis pa mìng mờ bơh bàr pe phan ngui lơh sa ƀươn soh ngan bal mờ bơta pràn lơh broă. Lài do, dilah mìng tam kòi, bùm blàng tàm bă ù mè bèp dê pà den ùr bơklau A Thứ mờ Y Gỗ kung bè ală ùr bơklau pa bau ndai sơl pal bòl glar ngan jòi tơl dơ̆ piang sàu pah ngai tàm pơgăp tŭ tơngai jŏ jòng ngan. Tŭ do den neh krơi, mờ tàm nam sơnrờp rê ơm bal dồ hìu tơn, ùr bơklau pa bau kòn cau Sơdàng do neh geh priă jền bơcah bơcài kơnờm bơh tàm tờm kơnuh sơnơm jriang, dồ bơta tờm chi lơh sơnơm mìng hòn kis tàm tiah. A Thứ pà gĭt, pah tŭ xã, kơnhoàl bơyai lơh ală broă lơh, pơrjum drà bè tờm chi lơh sơnơm, bàr nă ùr bơklau cèng tai kơnuh sơnơm jriang hìu bơnhă dê tam geh nàng lòt yal tơnggĭt, tăc phan bơna den tàng priă lơh geh kung uă rlau pơndrờm mờ ờ dồ êt hìu bơnhă ndai tàm ƀòn Tu Thó. Bi A Thứ, đơs: Ùr bơklau añ pa bau, tơryăng tơryồng lơh broă lơh sa den tàng kung geh đau priă jền sơl. Nàng geh ală bơta mờ he kơ̆p kờñ rài kis tơnơ̆ do den he lơh ngan tam kơnuh sơnơm jriang, is ồn là kơnuh sơnơm Ngọc Linh tai nàng geh priă jền.

Tus tŭ do, kờp jơh bă chi lơh sơnơm bơh càr Kon Tum dê mờ tơrgùm uă ngan tàm 3 kơnhoàl tiah kơh bơnơm, geh: Tu Mơ Rông, Đăk Glei mờ Kon Plông neh geh rề ơnàng tus rlau 11 rbô 200 lồ, tàm hơ̆ is ồn kơnuh sơnơm Ngọc Linh rlau 2 rbô 400 lồ. Ồng Võ Trung Mạnh, Củ tịc Anih duh broă Làng bol kơnhoàl Tu Mơ Rông pà gĭt, gơnoar ătbồ kơnhoàl neh lam lơh jăt uă broă lơh nàng hìu rƀah in kung tam geh tờm chi lơh sơnơm bơtàu tơngguh lơh sa hìu bơnhă. Ồng Võ Trung Mạnh, đơs: Kơnhoàl neh lơh broă lơh dong kờl làng bol bè broă lơh broă sa kung bè lơh ală anih lơh bal nàng dong kờl ai làng bol in bơtàu tơngguh tờm chi lơh sơnơm. Mìng is gơ wèt mờ tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh den kơnhoàl pơn jăt tai lơh broă mờ Anih priă jền Dong kờl cau rƀah nàng dong kờl ai làng bol in càn bơh ală bơnah priă jền krơi is nàng bơtàu tơngguh tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh mơkung hòi jà ală mpồl lơh sa kă bro lam lơh bal, dong kờl ai làng bol in nàng bơtàu tơngguh.

Bal mờ cồng nha lơh sa mờ tờm chi lơh sơnơm cèng wơl ai cau tam in, ală nam rềp ndo, kòp bơtờp kung neh sơnđờm geh, lơh bơtờp tàm tờm chi lơh sơnơm tàm càr Kon Tum. Hoàc hươr kơn jơ̆ ngan rlau jơh gơbàn tàm nam 2022 tàm tiah tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh bơh càr dê tàm kơnhoàl Tu Mơ Rông mờ Đăk Glei. Ồng A Hải, Kwang ătbồ Mpồl Cau lơh broă sa xã Tê Xăng, kơnhoàl Tu Mơ Rông kơlôi rơcăng tŭ mờ broă rề ơnàng bă ù mờ tam tơrgùm bal neh lơh kòp bơtờp gơbàn tàm tờm chi lơh sơnơm lơh gơbàn hoàc hươr ai cau tam in. Ồng A Hải, đơs: Pa do broă tam tờm chi lơh sơnơm đơs bal kung tìp uă ngan kal ke. Lài ngan là kòp bơtờp tàm tờm kơnuh sơnơm kung là lơh gơbàn aniai. Uă làng bol là hoàc hươr uă ờ gĭt là broă lơi nàng he sơm gơ là kal ke ngan.

Dơ̆ lùp bơh cau lơh ƀăo Jơnau đơs do dê mờ ồng Bùi Đức Trung, Phó kwang atbồ Ci Kụk Tam phan mờ Sền gàr phan tam càr Kon Tum bè broă rơcang kơrian, sơm kòp tờm chi lơh sơnơm in geh yal loh rơlao tai bơta gam geh cau tam tờm chi lơh sơnơm tàm càr Kon Tum sền gròi ngan.

Ơ ồng, càr Kon Tum gam lơh ngan gơs tiah tam tờm chi lơh sơnơm tờm ngan dà lơgar dê. Nàng pơgồp bal tàm broă lơh geh cồng nha jơnau kờñ do, Ci Kụk tam phan mờ Sền gàr phan tam càr Kon Tum neh geh broă rơcang lơh bè lơi tàm broă rơcang kơrian mờ kòp tàm tờm chi lơh sơnơm?

Ồng Bùi Đức Trung: “Tàm tơngu me gơnoar broă bal mờ kơnòl geh jào, ai bơh tàm bơta geh ngan bơh trồ tiah, jơnau pal jăt gơlik geh, gơguh bơh ală bơta tu kòp lơh aniai tàm phan tam kung bè bơhiàn tam phan bơh làng bol dê… bơh tàm bồ kàl lơh sa, Ci Kụk tam phan mờ Sền gàr phan tam càr Kon Tum neh geh sră nggal yal lài bè bơta gơlik geh bơh phan lơh aniai tàm ală bơta phan tam, tàm hơ̆ geh bal tờm chi lơh sơnơm.

Bơdìh hơ̆ tai, Ci Kụk tam phan mờ Sền gàr phan tam sùm ai kwang bàng, kông cứk tus tàm ală tiah nàng pơgồp bal mờ kwang bàng lơh broă gah do tàm kấp kơnhoàl, kấp xã lùp sền nàng git bè bơta phan lơh aniai, bơh tŭ hơ̆ geh ală gùng dà broă lơh nàng bơto sồr, bơsong di tŭ nàng pleh gơtờp tus tàm uă tiah”.

Ơi, mờ broă tam tờm chi lơh sơnơm bè tŭ do bơh làng bol dê, ồng geh jơnau sồr tơnkah lơi gơwèt mờ broă rơcang kơrian mờ kòp lơh aniai lah ờ, ơ ồng?

Ồng Bùi Đức Trung: “Bơh tàm broă git, sền tàm ală tiah tam tờm chi lơh sơnơm dê, den tŭ do broă ngui ndrờm bal broă tam tờm chi lơh sơnơm gam ờ pràn ngan. Do là dùl bơta tờm nàng ală bơta tu kòp lơh aniai gơlik geh, bơtàu tơnguh.

Tàm tŭ hơ̆ jăt Jơnau sồr sồ 09, ngai 24 nhai 10 nam 2023 bơh Ƀộ Broă lơh sa mờ Bơtàu tơnguh Ƀòn lơgar ai geh ală bơta sơnơm sền gàr phan tam geh ai ngui tàm lơgar Việt Nam mờ sơnơm sền gàr phan tam ờ ai ngui tàm lơgar Việt Nam den ờ hềt geh uă bơta sơnơm nàng ngui ai tờm chi lơh sơnơm in, den tàng broă ngui ală broă lơh rơcang kơrian tơrgùm bal là dùl broă lơh kwơ màng, geh cồng nha bè: rơwah ală tờm chi lơh sơnơm niam, pràn; Sền gàr mpồl phan geh kwơ tàm hơ̆ geh ală bơta bè: lơwe, kơnăp sai, òng ồs….; Còp suơn sùm mờ bơsram tàp ai làng bol in nàng làng bol gơs ală cau tờm git ală bơta phan lơh aniai tus mờ phan tam”.

Ơi, tàm ală nam do, tàm ờ uă bơta tờm chi lơh sơnơm tàm càr Kon Tum dê, mùl màl bè tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh neh gơlik ờ uă bơta kòp gơtờp, Ci Kụk tam phan mờ Sền gàr phan tam càr Kon Tum neh rơcang bè lơi tàm broă rơcang kơrian mờ sơm kòp ai tờm chi lơh sơnơm in, ơ ồng?

Ồng Bùi Đức Trung: “Tài gơrềng bơh trồ tiah tam gơl ni sơna, tàm nam 2022 tàm kơnhoàl Tu Mơ Rông mờ kơnhoàl Đăk Glei neh gơlik geh uă dơ̆ mìu piar, dà tŭ mrềt lơh gơrềng tus mờ ờ uă bă ù tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh bơh làng bol tàm 2 kơnhoàl do. Tềng đăp mờ bơta do, Sở Broă lơh sa mờ Bơtàu tơnguh Ƀòn lơgar, Ci Kụk Tam phan mờ Sền gàr Phan tam neh lơh geh uă sră nggal đơng lam, bơto sồr nàng ală tiah di tŭ rơcang kơrian mờ ală bơta phan lơh aniai tàm tờm chi lơh sơnơm, tàm hơ̆ uă ngan là tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh.

Ci Kụk tam phan mờ Sền gàr phan tam đơng lam, pơgồp bal mờ Anih tờm Sền gàr phan tam tiah tàm gùl lơgar, ală mpồl lơh broă tờm kơnhoàl Tu Mơ Rông, Đăk Glei bơyai lơh tus sền, ai phan gơtìp nàng pơyoa tus sền nàng git phan lơi lơh aniai; mờ mblàng yal, bơto sồr ală cau tờm suơn tam kơnuh sơnơm gơtìp kòp lơh jăt ờ uă broă lơh bè: Lơh kloh suơn tam tờm chi lơh sơnơm nàng lơh geh bơta àng niam; tam cah is ală tờm gơtìp kòp lik bơdìh tiah tam mờ tam tàm dra pa nàng pleh mờ gơtờp kòp; tơnguh, bơtơl phan tìm ai àr tam in nàng mìu ờ lơh gơrềng tus tus tàm tờm kơnuh sơnơm, nàng tơmù ờ uă ngan bơsềt kòp lơh gơtờp; bơtơl suơn tam tờm chi lơh sơnơm in mờ broă ai ù niam neh geh lơh mờ vôi bal mờ ală phan siñ họk bè Trichoderma bơh 03 tus 06 nhai tàm 1 dơ̆ nàng tơnguh phơng ai tờm chi lơh sơnơm in bal mờ gơsơ̆t bơsềt kòp.

Bơdìh hơ̆ tai, Ci Kụk tam phan mờ Sền gàr brê kung neh bơto sồr lơh geh 11 ơdŭ bè broă bơto sồr tàm broă tam, sơnka sền gàr mờ ală broă atbồ phan lơh gơtìp kòp tàm tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh tàm ală xã bơh kơnhoàl Tu Mơ Rông mờ Đăk Glei in”.

Ơi, tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh geh kwơ tàm broă lơh sa uă ngan, kòp lơh aniai di gơlan gơtìp den lơh hoàc huơr uă ngan tus mờ cau tam. Mìng is gơwèt mờ tờm chi lơh sơnơm do ồng geh jơnau bơto sồr lơi gơwèt mờ cau tam tàm broă rơcang kơrian kòp ai tờm chi lơh sơnơm do in, ơ ồng?

Ồng Bùi Đức Trung: “Bơto sồr mpồl lơh sa kă bro, mpồl lơh broă bal, làng bol tam kơnuh sơnơm Ngọc Linh lơh jăt Jơnau bơto sồr ing tàm broă tam, sơnka sền gàr tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh neh geh Sở Broă lơh sa mờ Bơtàu tơnguh Ƀòn lơgar cih tàm Jơnau lơh nền sồ 676, ngai 27 nhai 12 nam 2022. Bơdìh hơ̆ tai, sền kwơ ờ uă broă lơh tơrgùm bal tàm broă rơcang kơrian gơwèt mờ phan lơh aniai.

Gơwèt mờ ù pal geh lơh nền ngan lài mờ tŭ sih, tam nàng gơsơ̆t ală bơta kòp geh tàm ù; Gơwèt mờ gar, tờm sơntìl: rơwah ală gar dờng, pràn, ờ geh kòp. Tàm tơngai sền gàr pal sùm lơh kloh mờ lơh àng niam tàm suơn tam tờm chi lơh sơnơm, suơn tam tờm chi lơh sơnơm pal rañ niam, bañ gơtìp kờn dà tàm kàl mìu; Bơtơl phơng ai suơn tam tờm chi lơh sơnơm in mờ ù neh geh lơh kloh niam mờ Trichoderma nàng gơsơ̆t bơsềt kòp; tàm bồ kàl mìu di gơlan lơh dra kơl dìng tờm kơnuh sơnơm Ngọc Linh in nàng kơrian mìu piar, ntê chi pă gơdùh; Tŭ gŏ tàm suơn geh ală bơta phan lơh aniai pal bơsong gờñ mờ broă tam cah is ală tờm neh gơtìp kòp lik bơdìh tiah tam nàng tơmù broă gơtờp; ngui dă, phan siñ họk nàng gơsơ̆t đe”.

Ơi, dan ưn ngài ồng uă ngan!