Ală nam pa do, bal mờ broă jat ngui bơta gơguh jak bơta chài pa tàm broă lơh sa, uă cau lơh broă sa tam kơphê tàm càr Dăk Lăk neh ngui ală sơntìl pa geh uă bơta niam, bè: dum ndrờm bal, jơla rlau pơndrờm mờ sơntìl yau, bơnah lơi pleh geh ală kal ke bè trồ tơngai. Broă gam wơl là tơngai pĭc plai nàng geh gar kơphê bơkah niam ngan rlau jơh. Ồng Lê Xuân Thuỷ, ơm tàm xã Ea Na, kơnhoàl Krông Ana, càr Dăk Lăk pà gĭt:“Pĭc bè ờs ờ gŏ kơlôi bơta lơi bè ngai lài do ờ, dum den  pĭc, pĭc lir ir lơh ờ niam tờm. Tờm lơi dum là pĭc tờm hơ̆. Pĭc jơh tờm dum den wơl pĭc rơwah wơl là di”.

Tơnơ̆ rlau 10 nam giă tăc bơh 30 tus 40 rơbô đông dùl kĭ kơphê gar, nam 2023, kơphê nisơna gơguh bơh 50 rơbô tus 60 rơbô đông dùl kĭ, ai nam do gơguh rlau 100 rơbô đông dùl kĭ. Giă gơguh kung lơh bơta pơhìn kơphê gơtìp cau pĭc kơñau sơl lơh pơhìn cau lơh broă sa pal pĭc gờñ, ờ gàr niam tơl khà plai dum. Mơya, jat ồng Trịnh Đức Minh, Củ tịc Mpồl kơphê Buôn Ma Thuột, cau lơh broă sa càr Dăk Lăk bè broă do kung gam geh cau lơh broă sa càr Dăk Lăk lơh jat niam ngan. Khà plai kơphê dum geh pĭc kung gam geh rlau 85%: “Cau lơh broă sa geh gĭt wă niam ngan bè gàr niam bơta bơkah niam, ờ mìng bơh broă tam phan mờ gam pĭc kơphê tai. Tàm srơh lơh kơphê hữu kơ, kơphê kơ̆ kơl jăp, kơphê rềp mềr mờ tiah ơm kis, cau lơh broă sa ờ gam ntoăt jat cồng nha tơnhào tai mờ cau lơh broă sa sền gròi tus bơta kơ̆ kơl jăp bơh suơn kơphê dê. Bơh lài do cồng nha tơnhào bơh càr Dăk Lăk dê pơgăp 3 tấn dùl lồ lơm mờ lơh ngan gàr bè phan mờ ờ gŏ ntoăt jat cồng nha tơnhào uă ờ”.

Dăk Lăk tŭ do geh rlau 210 rơbô lồ, khà tơnhào phan tam rlau 550 rơbô tấn kơphê gar. Nàng bơtàu tơnguh gah phan bơna kơphê kơ̆ kơl jăp, càr neh lơh uă ală jơnau neh lơh nền geh gơrềng tus gah phan kơphê mờ geh ală broă bơsong tơnguh uă bơta bơkah niam kơphê dê bơh broă tam, tơnhào, lơh gơlik mờ tăc bro kơphê. Tàm hơ̆, pĭc kơphê dum là dùl tàm ală bơta kwơ màng tờm ngan lơh nền. Ồng Nguyễn Văn Hà, Phó Kwang atbồ Sở Broă lơh sa mờ Bơtàu tơnguh Ƀòn lơgar càr Dăk Lăk pà gĭt: “Bol añ gam pơn jờng làng bol ƀañ pĭc plai lir, gàr tơl plai dum. Dơ̆ 2 là broă lơh tơnơ̆ tơnhào nàng gàr niam ai kơphê in lơh geh bơta bơkah niam ngan. Dơ̆ 3 là gam sồr ală mpồl lơh broă tăc kơphê mờ lơgar ndai gờñ sơnđờm pơgồp bal mờ ală mpồl lơh broă bal, mpồl lơh broă mpồl cau bơh cau lơh broă sa dê nàng phan bơna bơh cau lơh broă sa in tơnơ̆ tŭ pĭc rơ̆p geh prap, lơh gơlik drơng ai broă lơh tăc phan mờ lơgar ndai in nàng gàr tơl bơta bơkah niam kung bè cồng nha lơh geh”.

Ơ làng bol lơh broă sa kờñ gơboh! Broă pic plai, ìs, pơr, lơh ing geh gơnoar kwơ màng ngan tàm broă kờñ geh bơta bơkah bơh gar kơphe dê. Den tàng he pal kah tŭ pic, ìs, pơr, prăp gàr bè lơi nàng gar kơphe geh bơta bơkah ngan tơnơ̆ mờ tŭ tơnhào. Cau lơh ƀăo jơnau đơs do neh geh dơ̆ lùp Tiến sĩ Phạm Công Trí, cau gĭt wă jrô gah lơh broă sa suơn sre geh đơs bè tơngu me do.

Ơi, ơ Tiến sĩ Phạm Công Trí, tŭ do geh uă cau lơh broă sa tàm càr Dăk Lăk neh mŭt tàm kàl tơnhào kơphe kàl lơh sa 2024-2025, ồng geh jơnau tơnkah lơi gơwèt mờ làng bol tŭ pic plai kơphe, nàng geh cồng nha niam ngan?

Ồng Phạm Công Trí: “Tŭ tơnhào làng bol he pal kah là pic tơl ntêng plai. He ban pơrlăc lơh tăc boai, bañ lơh bơcah plai. Broă pic plai kơphe he pal lơh geh boai ờ gơtìp sồt nàng geh bơta bơkah jăt jơnau kờñ. Di lah he lơh boai gơtìp bơcah den tŭ lơh, ală bơta phan siồ siă, ală bơsềt kòp ờ niam gơmŭt tàm plai. Di lah tơrdih plai jăt bè ờs den broă pic boai pal gơtìp bơcah den ờ lơh gơrềng uă di lah he lơh mơ. Mơya di lah he lơh kơphe bơkah ngan den jơnau kờñ bơh boai plai geh pic là niam, ờ gơtìp sồt plai, ờ gơtìp ờ niam den broă lơh hơ̆ sồng geh cồng nha”.

Tŭ tơnhào, he pal pic ntêng plai, mơya ơ Tiến sĩ, gơwèt mờ ală ntêng geh plai lir bal mờ plai dum den he pic bè lơi?

Ồng Phạm Công Trí: “Tàm ntêng plai di lah geh ală plai lir den tŭ pic he pal lời is bañ ơn bal tàm plai dum, tài ală plai lir lơh ờ bơkah. Tàm ală hìu geh tơl niam ha là tờm gam uă plai lir den he gơtùi lời bañ pic plai lir do, he pal lời is ơm tàm gar kơphe nsiăp. Di lah geh bal ală plai lir den broă lơh gơlik ală bơta tìs mờ lơh gơmù ờ niam tus mờ bơta bơkah bơh gar kơphe dê”.

Ơi, loh làng pic plai lir lơh gơrềng ờ niam uă ngan tus mờ bơta bơkah bơh gar kơphe. Bè hơ̆, gơwèt mờ ală ntêng plai dum, geh tŭ dum ro tơn tàm ntê den pic bal gơtùi lah ờ ơ Tiến sĩ?

Ồng Phạm Công Trí: “He kung pal kah là tàm ntê kơphe kung geh ală ntêng plai dum, he kung pal pic is nàng lơh gơs ală gar rañ bè ờs. ală plai kơphe dum ro ha là dum tàm tờm, di lah he ai tơmŭt bal tàm gar kơphe bơkah den broă tơnhào bè hơ̆ lơh broă klò kơmhò ală plai gơtìp ờ niam bơh măi dê roh tai priă tă ha là roh tai tơngai bè hơ̆ lơh gơmù bơta pràn lơh bơh phan lơh broă dê. Ha là he lơh bơrlŭ bal gar ờ niam tàm gar bơkah tus mờ phan neh lơh gơs. Den tàng, mờ ală mpồl kơphe bơkah ngan den broă pĭc plai kơphe geh kwơ màng ngan mờ bè hơ̆ gar kơphe hơ̆ sồng geh bơta bơkah uă ngan”.

Ơi, Tiến sĩ neh đơs bè broă pic plai, mơya dùl tàm ală bơta làng bol kung gam sền gròi tŭ do là broă lơh, lơh bè lơi nàng ờ gơrềng tus mờ bơta bơkah bơh gar kơphe dê tơnơ̆ mờ tơnhào. Tiến sĩ geh jơnau tơnkah lơi gơwèt mờ làng bol tàm broă lơh tàm bơta do?

Ồng Phạm Công Trí: “Lơh nền, lơh ing ờ lơh gơguh bơta bơkah bơh gar kơphe, mơya geh dong kờl ai kơphe geh gàr bơta bơkah neh geh lài. Tŭ do, broă lơh kơphe bơkah, kơphe bơkah uă, lơh ris ìs tàm hìu jàl gam geh lơh uă ngan. Nàng lơh geh phan kơphe lơgar Việt Nam geh ală bơta phan bơkah ngan den gùng dà broă lơh lài ngan gam geh lơh uă tus mờ bơta bơkah bơh plai kơphe dê tŭ do, là lơh plai kơphe rañ ha là pơr plai gam bè ờs. Broă pơr plai gam bè ờs ha là ìs rañ tàm trồ tơngai bañ lời gơtìp ồm, di mờ bơta chài gam geh mpồl bơtiàn lơh kơphe dờp. Mơya tàm tơngai pa do, bă ƀlàng ìs gơtìp gơmù, uă làng bol lơh broă sa neh ngui broă tơrdih kơmhò kơphe ris nàng ìs tơnơ̆ mờ hơ̆ hơ̆ sồng măi tai. Do là dùl gùng dà broă lơh geh uă bơta ờ niam. Broă tơrdih lơh gar kơphe gơtìp sồt mờ tơrdih. Di lah pic ờ geh bơta niam, tàm hơ̆ uă ngan là pic uă plai lir den broă tơrdih plai kơphe lơh gar gơtìp tơrdih lơh gơmù bơta niam gar. Di lah tơrdih nàng ìs tàm bơta trồ mìu den gar gơtìp ồm, jù, gar ờ niam sơlơ geh uă. Den tàng he lam sồr làng bol lơh broă sa tơrmù ha là bañ tơrdih plai kơphe. He gơtùi lơh mờ bàr broă. Dùl là rề ơnàng bă ù lơh ƀlàng nàng ìs, tŭ ìs pal geh còr pơrlơ̆ sùm nàng plai kơphe geh rañ ndrờm bal. Broă dơ̆ bàr là là ngui măi klò kơmhò plai ris, bañ ngui dà. Hơ̆ là he mìng klò kơmhò plai mờ ngui gar gam bè ờs hơ̆ sồng ìs den bè hơ̆ gar kơphe kung mhar rañ sơl”.

Ơi, mơya tŭ do kung gam geh bàr pe nă làng bol lơh broă sa kung gam ngui mờ broă măi tơrdih kơmhò plai ris, den di bè hơ̆ ồng geh jơnau bơto bè lơi?

Ồng Phạm Công Trí: “Tềng đăp măt ală hìu gam măi ris den tơnguh broă còr bơrlơ̆ nàng tơngai rañ bơh plai kơphe neh tơrdih mhar nàng tơmù ờ uă ngan bơta gơtìp ồm. Bè hơ̆, hơ̆ sồng gàr niam bơta bơkah bơh gar kơphe gam tàm bơta mờr bè ờs. ală nam tus, bol añ kơlôi là ală gah lơh broă, ală hìu làng bol lơh broă sa pal mblàng yal bal nàng tơmù broă măi tơrdih plai kơphe ris mờ wèt tus sơrbì broă lơh do, mờ tam gơl broă măi plai kơphe neh rañ mờ ìs tai gar nàng gàr geh bơta bơkah gam bè ờs, geh bè hơ̆, den hơ̆ sồng priă tăc gar kơphe gơguh”.

Ơi, dan ưn ngài Tiến sĩ Phạm Công Trí bè ală jơnau ồng neh yal pa do.