Bulah neh geh dùl lồ sầu riêng gơ ai plai sùm, mơya tài bơh sền gŏ bơta chi sa plai do gơcèng wơl priă jền uă den tàng hìu bơnhă ồng Nguyễn Văn Trung ơm tàm xã Đinh Trang Hoà, kơnhoàl Di Linh, càr Lâm Đồng neh jơh nùs lơh ngan rề ơnàng tai bă ù tam. Ồng Trung pà gĭt, bơh jŏ tus tŭ do, drà tăc phan bơna sầu riêng bơh hìu bơnhă dê uă ngan mìng tăc mờ cau kă phan lơm, giă den ờ gŏ kơ̆ kơl jăp, mơya kung gam jơnhoa rlau pơndrờm mờ bàr pe bơta chi tam ndai. Den tàng bè hơ̆, hìu bơnhă tơnguh tai bă ù tam sầu riêng gam geh tŭ do. Ồng Nguyễn Văn Trung, đơs: Tŭ do, làng bol cau lơi kung bè hơ̆ lơm ih, cau lơh broă sa he do gŏ cau ne tam sầu riêng, cau dă tam sầu riêng geh cồng nha den tàm kờt tàm đòm jăt gơ̆p tam, lòt tiah lơi kung gŏ tam sầu riêng lơm.

Ndrờm bè hơ̆ sơl, gŏ sầu riêng gơ priă jền uă, geh ai gơnoar tăc uă tus lơgar Lo, uă hìu bơnhă bơtàu tơnguh rlau kơnờm bơh priă lơh geh bơh plai sầu riêng. Ồng Đỗ Văn Điếu ơm tàm xã Hà Lâm, kơnhoàl Dà Oai, càr Lâm Đồng kung sơnđờm tam gơl tus tam tờm chi sa plai do sơl. Tài bơh bă ù lơh sa bơh hìu bơnhă ồng Đỗ Văn Điếu dê dùl êt den tàng kờñ tam sầu riêng ồng pal koh sang tĕ bàr pe tờm chi tam ndai. Ồng pà gĭt, broă tam gơl tờm chi tam kung gŏ gơlơh kơlôi rơcăng sơl mơya tài bơh gơn kơnờm sầu riêng rơ̆p gơ cèng wơl priă jền uă ai hìu bơnhă in den tàng pal ñim măt khăt bè lơh gơ. Ồng Đỗ Văn Điếu, yal: Gŏ bàr pe nă làng bol, oh mi cau dê lơh geh cồng nha den tàng añ kung tam sầu riêng sơl. Kung gơlơh kơlôi rơcăng sơl tài bơh tờm sầu riêng do ờ gŏ di là cau lơi kung lơh gơtùi ờ, tờm chi do gơ sồr bơta chài gơ kal ke ngan.

 Ờ gŏ di mìng ồng Trung, ồng Điếu lơm mờ uă cau lơh broă sa ndai tàm ù tiah càr Lâm Đồng dê kung sơnđờm rề ơnàng tai bă ù tam tờm sầu riêng. Pal sền ngăc ngan là uă hìu bơnhă gam koh sang tĕ bàr pe bơta chi tam ndai nàng tam wơl tờm sầu riêng, mờ geh tŭ là tam tờm sầu riêng tàm ală bă ù ờ gơdờp, ù ờ niam...Den tàng bè hơ̆, bă ù tam sầu riêng bơh càr Lâm Đồng dê neh gơguh pràn ngan, tŭ do neh gơguh tus 17 rbô 900 lồ, gơguh rlau 4 rbô lồ pơndrờm mờ 2 nam lài. Pơhìn gơlam tus jơnau sầu riêng lơh geh uă rlau mờ jơnau kờñ ngui sa, lơh gơrềng tus bơta kơ̆ kơl jăp bơh drà kă bro dê gơwèt mờ bơta chi tam do tàm tơngai tus.

Broă rề ơnàng bă ù tam tờm sầu riêng is tàm càr Lâm Đồng di gơlan lơh gơtìp uă ngan bơta ờ niam. Tềng đăp mờ bơta mùl màl do, gah lơh broă geh gơnoar càr Lâm Đồng geh ală broă bơto sồr, ai geh gùng dà broă lơh làng bol lơh broă sa in bè lơi? Ồng Trần Quang Duy, Ci kụk phó Ci kụk Tam phan mờ Sền gàr phan tam càr Lâm Đồng yal bè broă do mờ cau ai tơngit jơnau đơs Việt Nam.

Ơ ồng, bă ù tam tờm sầu riêng tàm ù tiah càr Lâm Đồng gam geh tơngŏ gơguh ni sơna, broă do di gơlan lơh gơtìp uă ir phan geh lơh tăc tàm drà kă bro tàm tơngai tus, ồng đơs bè lơi bè bơta do?

Ồng Trần Quang Duy: Jăt cồng nha sền wơl, kờp tŭ do bă ù tam tờm sầu riêng tàm ù tiah càr di pơgăp 17 rơbô 900 lồ, gơguh rơlao 4 rơbô lồ pơn drờm mờ nam 2021; tờm sầu riêng geh tam mờ gar, tam bơrlŭ bal mờ suơn tam phan jŏ tơngai neh pơgồp bal tơnguh uă cồng nha lơh sa, gơguh uă priă ai cau lơh sa in.

Jăt jơnau sền bơh añ dê, mờ broă geh tăc mờ lơgar Lo jăt gùng tờm tŭ do, drà kă bro plai sầu riêng he dê kung gam ƀuơn mờ geh broă tàm pơrlòng niam mờ ală lơgar ndai, tài plai geh bơta niam uă mờ geh làng bol lơgar Lo kờñ bŭ lah khà priă tăc kas rơlao; tàm lơgar tài kàl tơnhào ờ ndrờm bal mờ ală tiah tam tờm sầu riêng ndai, den tàng drà kă bro kung geh tơl niam, tàm hơ̆ uă ngan là plai sầu riêng tàm ală tiah bè Di Linh, Bảo Lộc tơnhào tàm tŭ lồi nam.

Mơya, tềng đăp mờ bơta tam uă ir bè bă ù, rề ơnàng broă tam pa tờm sầu riêng tàm tiah ờ geh bơta pràn, kơl, rồ phan tam ndai nàng tam pa tờm sầu riêng; di gơlan lơh gơtìp phan lơh geh uă ir, lơh ờ niam tus mờ bơta niam drà kă bro tàm tơngai tus tŭ ală bă suơn tam tờm sầu riêng do geh tơnhào; Bơdìh hơ̆ tai, jăt ờ uă jơnau tơngit pà gŏ, tàm lơgar Lo tơnơ̆ mờ uă nam tơrlòng ờ geh cồng nha, tŭ do neh geh plai, kờp dŭ geh tăc tàm drà kă bro bơh nam tơnơ̆.

Ơ ồng, loh làng broă tam uă ir tờm sầu riêng di gơlan lơh geh bal uă bơta ờ niam, bè hơ̆, gah lơh sa suơn sre càr Lâm Đồng pal lơh bè lơi nàng kơrian lài mờ tŭ jơla ir?

Ồng Trần Quang Duy: Git geh bơta ờ niam bơh broă tam uă ir ală bă ù tam tờm sầu riêng, gah lơh broă bol añ neh geh ală jơnau bơto sồr mùl màl tus mờ ală tiah, làng bol mờ mpồl lơh sa kă bro, mùl màl hơ̆ là:

Sồr ală tiah tơnguh broă atbồ, yal mblàng, bơto sồr làng bol, Mờ hòi jà, lam sồr ală mpồl lơh sa kă bro, anih lơh sa kă bro bơcri priă blơi ală kông nghệ lơh, prăp gàr phan geh lơh; tàm hơ̆ uă ngan là ală phan geh lơh nền nòn nàng tơmù bơta gơrềng tàm broă tăc mờ lơgar bơdìh plai ris, mờ tơnguh uă bơta kwơ phan geh lơh.

Bơto sồr làng bol bañ rề ơnàng is bă ù tam tờm sầu riêng tàm ală tiah geh ù tiah, dà tuh ờ di pal; bañ kơl is ală phan tam ndai nàng tam pa tờm sầu riêng; bañ tam gơl is suơn tam phan jŏ tơngai, tờm chi sa plai ndai gam tam nàng tam bơrlŭ bal tờm sầu riêng geh cồng nha nàng mìng geh tam tờm sầu riêng lơm.

Git do là dùl broă kal ke, tŭ mờ tờm sầu riêng gam cèng geh uă cồng nha lơh sa uă ngan bè tŭ do; mơya bol añ neh mờ gam pơn jăt tai pơgồp bal mờ ală kấp ală gah lơh broă nàng yal mblàng, tơnguh uă jơnau git wă ai làng bol mờ mpồl lơh sa kă bro; nàng he geh lik klàs mờ bơta “làng bol kơlôi sơnơng kàl lơh sa, mpồl lơh sa kă bro kơlôi sơnơng broă kă bro” bè tŭ do.

Ơ ồng, bal mờ ală jơnau bơto sồr bè ồng pa đơs, broă ai gùng dà lơh sa, gàr niam broă tăc phan geh lơh gơwèt mờ bă ù tam tờm sầu riêng tŭ do càr dê geh sền kwơ bè lơi?

Ồng Trần Quang Duy: Gơwèt mờ ală bă ù tŭ do, bol añ pơn jăt tai pơgồp bal mờ ală tiah nàng tơnguh jơnau bơto sồr làng bol bơcri priă sền gàr, sơnka di mờ kỹ thuật geh ai; ngui broă lơh sa suơn sre niam (GAP) ha là lơh sa hữu kơ; atbồ kòp lơh aniai tơrgùm bal tàm tờm sầu riêng, tàm hơ̆ uă ngan là gơwèt mờ 6 bơta phan lơh aniai gơwèt mờ phan geh sền gròi kòp bơh lơgar Lo jăt mờ Nghị định thư bè tăc plai sầu riêng mờ lơgar bơdìh (rơhài cuh plai mờ 05 bơta ñui) nàng tơnguh uă bơta niam phan geh lơh nàng pơgồp bal tàm broă tơnguh bơtàu tờm sầu riêng kơl jăp.

Dong kờl, hòi jà ală mpồl lơh sa kă bro, HTX, mpồl lơh sa bal bơcri priă lơh hìu lơh, prăp gàr broă lơh, tàm hơ̆ uă ngan là lơh gơs nàng gàr niam broă tăc plai sầu riêng bơh ală bă ù tam bơrlŭ bal, ờ gơrềng tàm broă tăc plai sầu riêng plai ris tus tàm drà kă bro lơgar Lo. Lam sồr ală mpồl lơh sa kă bro lơh gơs mpồl geh bơta kwơ lơh sa, lơh gơs, tăc mờ làng bol mờ pờ ơnàng drà kă bro mờ lơgar bơdìh ai ală phan geh lơh bơh plai sầu riêng dê tus ală drà kă bro bè lơgar Mỹ, Mpồl tam klăc câu Âu, lơgar Hàn Quốk...

Tàm tơngai tus, gah lơh sa suơn sre càr dê geh đơng lam, pơgồp bal mờ ală kơnhoàl, ƀòn dờng tơnguh broă dong kờl ală mpồl lơh sa kă bro, HTX, Mpồl lơh sa bal mờ làng bol nàng lơh geh mã tiah tam, tiah klơm nàng drơng tàm broă tăc mờ lơgar bơdìh; mờ lơh jăt niam broă sền gròi, jăt sền broă ai, atbồ, ngui mã sồ tiah tam, hìu klơm tơl bơta niam nàng tăc jăt gùng tờm mờ lơgar Lo, di tŭ gŏ mờ bơsong ală cau đờm, pơrlồm, ngui mã sồ ờ di mờ jơnau kờñ.

Ơi, dan ưn ngài ồng uă ngan!