Mìng kờñ geh điện thoại ngăc ngar, bulah ờ să tờm tơn geh măt tàm sươn, ồng Lê Trương Thận, ơm tàm ƀòn Tắk Mnga, sàh Ea Ning, càr Dăk Lăk kung gam ƀươn ƀoài gròi sền jơh ală ding tuh dà, ơn phơng ai mờr 2 lồ ù in. Jăt ồng Thận yal, bơh lài tus tŭ do, tuh dà là broă lơh roh uă ngan bơta pràn mờ dà kơlhề mờ tŭ jiơ, mơya mờ phan pờ is mờ măy mŏk, jơh ală broă lơh ndrờm geh lơh lài jơh. Kơnờm ală phan do, dà tuh gơmù pơgăp 30%, ai cau lơh broă gơmù tus nggùl.

 “Tŭ do măy mŏk bơtàu tơnguh den he ai jơnau mờng chài, lùp bơsram tai. Tŭ do, di dùl tờm là tuh pơgăp dùl jiơ, tơnơ̆ hơ̆ he pờ tơn chơ̆t nàng ntrờn bơh tờm do tus tờm ndai. Bè hơ̆ mờ 2 lồ den mìng kờñ tuh 2 ngai là jơh, mờ he mìng pờ măy lơh is mờ măy mŏk ơm tàm hìu lơm gời, mờ ờ gŏ di là să tờm lòt tus anih ơn măy”.

Ờ mìng măy mŏk lơh is tuh dà, uă hìu làng bol gam ngui măy mŏk sồ nàng lơh soh dơ pă loh làng phan bơna. Ồng Nguyễn Công Điềm ơm tàm sàh Ea Knuếc, càr Dăk Lăk là cau tàm Mpồl lơh broă bal Broă lơh sa sươn sre kloh Krông Pắc, neh đòm jăt tam sầu riêng jăt tơl jơnau sồr VietGap dê bơh uă nam do. Tàm 2 lồ sầu riêng hìu bơnhă ồng Điềm dê, tơl tờm ndrờm geh crăp màh QR nàng pờ gĭt jơh ală broă lơh tam phan, bơh sơngka sền gàr, ơn phơng, cih tàm sră pơ àr pah ngai broă lơh sa sươn sre hìu bơnhă tus dì tŭ tơnhàu. Ồng Nguyễn Công Điềm đơs là, mờ bwota lòt bal, dong kờl pràn bơh gơnoar ătbồ mờ ală gah geh gơnoar dê, làng bol neh rơcăng lài rlau tàm broă ngui gơguh jak chài măy mŏk mờ tam gơl sồ tàm lơh broă sa sươn sre.

“Ai tơmŭt tam gơl sồ den làng bol kung gam lơh ndai bơsram ndang. Lài ngan den he pal lơh jăt ală jơnau sồr bè ală phan kơryan ờ ai tàm lơh broă sa sươn sre, pal lơh jăt ală cih wơl tàm sră pơ àr pah ngai hìu làng bol lơh broă sa nàng geh ală khà kờp sir tơl tus dì kàl tơnhàu”.

Lòt bal mờ cau lơh broă sa tàm càr Dăk Lăk gam geh ală mpồl lơh sa kă bro mờ ală măy mŏk kảm ƀiến hơ̆ là măy sền gŏ mờ đo was, bồ tơngoh jak kòn bơnus dê lơh mờ bơta tờm lơh ală jơnau yal tơnggĭt ù tiah. Bè tàm sàh Ea Knuếc, tàm broă lơh “Cơnđoà bal mờ cau lơh broă sa”, ală mpồl lơh broă neh lơh jăt ală broă lơh bè ngui lơh măy mŏk sồ, ngui ală măy mŏk ngac ngar.

Mờ ală măy mŏk đo bơta nđiơm gơs ù ngăc ngar bơh Kông ty Kong kơnòl nă să is Lơh sa mờ măy mŏk Broă lơh sa sươn sre Enfarm, bulah mìng mờ điện thoại mơya gơtùi mblàng sền dùl tŭ bal 7 broă jàu kwơmàng ù dê, geh: đàm, lân, kali, bơta sùh iòh, pH, pràn pơlam điện mờ bơta duh mrềt. Ală jơnau yal tơnơ̆ tŭ đo geh pơyua tơn tus ală anih ătbồ, bơh hơ̆ kỹ sư dong kờl bơto pơlam broă lơh sa sươn sre geh jơnau sồr bè broă pơlam ơn phơng dipal. Ala măt kông ty pà gĭt: măy mŏk mblàng sền ai dùl êt tơn phan tàm sươn dong tơrmù tŭ jiơ ơm kơ̆p bơh bàr pe ngai gơmù mìng gam bàr pe phuk.

 “Tam gơl geh khà phơng tàm ù: chi tàm tơngai hơ̆ den chi kờñ bơta phơng lơi nàng he tam gơl gơ in dipal; geh jơnau lơh nền bơcri phơng ơn di mờ jơnau kờñ chi tam dê. He ơn dùl khà di tơl, bañ ờ tơl, kung ờ gŏ di jơngkah, gơcèng bơta kơnhăp jŏ mờ gàr geh cồng nha lơh geh bơh lồi kàl tơnhàu dê”.

Ală phan ngui điện thoại ăttê kung gam gơgơs phan ngui uă ngan dong làng bol tàm broă sơngka sền gàr chi tam. Phan ngui 2NÔNG bơh Kông ty Tă pơgồp bal priă Phơng sih Nhơm zờu Cà Mau lơh broă bè “Cau dong kờl tam phan sồ”, tơrgùm bal AI nàng gĭt lài kòp bơtờp, làng bol gơtùi cùp nha halà tờm chi nàng bồ tơngoh jak kòn bơnus dê lơh is sền swì, tơnơ̆ hơ̆ ai gĭt broă lơh bơsong. Phan ngui do tŭ do gơtùi gŏ 22 bơta tu kòp aniai tàm rlau 4 bơta  chi tam là kơphê, tiêu, sầu riêng, kòi mờ 8 tơlak jơnau tơnggŏ ờ tơl phơng tàm tiêu mờ kơphê. Anih kơlôi sơnơng Jak chài Măy mŏk Broă lơh sa sươn sre Tây Nguyên neh đơs khà dipal bơh AI dê sền swì gĭt phan ngui lơh geh rlau 96%. Ala măt đơng lam Kông ty Tă pơgồp bal priă Phơng sih Nhơm zờu Cà Mau, yal:

“Phan ngui Cau dong kờl tam phan lơh broă sa sươn sre jơh ală là ai pà gời lơm. Làng bol gơtùi ngui smartphone ai phan ngui mờ cih măt. Tàm phan ngui geh ală jơnau AI sền swì gĭt tu kòp mờ ală broă pơlam bơta chài. Tàm hơ̆, ală broă pơlam bơta chài rơ̆p geh tơrgùm bal bơh ală cau gĭt wă jrô tàm kông ty dê, anih tờm kơlôi sơnơng, pơgồp bal mờ ală anih kơlôi sơnơng, hìu bơsram, ală sră pơlam bơh Anih tờm Dong kờl bơto pơlam broă lơh sa sươn sre, tơrgùm jun nàng làng bol ƀươn wă".

Tŭ jơnau yal geh yal di tŭ, ală broă pơlam lơh geh lơh tơl mờ làng bol geh dong kờl di jơnau kờñ, broă ngui tam gơl sồ tàm lơh sa rơ̆p dong làng bol lơh broă sa tơngguh uă pràn jak lơh broă, tơrmù ƀà rềs àr gơ aniai mờ pờ ơnàng tŭ niam gĭt geh drà tăc blơi phan niam rlau.   

Tam gơl sồ gam rơhời mŭt tàm rài kis lơh sa suơn sre tàm càr Dăk Lăk. Mơya, nàng tam gơl sồ mùl màl gơs bơta tờm kơl jăp, gơnoar bơh mpồl dong kờl bơto pơlam broă lơh sa suơn sre là kwơ màng ngan. Nàng wă rơlao tai gơnoar broă bơh mpồl dong kờl bơto pơlam broă lơh sa suơn sre tàm broă tam gơl sồ tàm gah lơh sa suơn sre dê, ồng Đinh Văn Đang, Kwang lam bồ Mpồl dong kờl bơto pơlam broă lơh sa suơn sre càr Dăk Lăk yal loh làng rơlao.

Ơ ồng, tơngai pa do Anih tờm Dong kờl bơto pơlam broă lơh sa suơn sre càr Dăk Lăk neh sền gròi mờ tus bal bè lơi gơwèt mờ broă tam gơl sồ tàm gah lơh sa suơn sre dê?

Ồng Đinh Văn Đang: “Anih tờm dong kờl bơto pơlam broă lơh sa suơn sre càr Dăk Lăk tơngai do sền gròi ngan tus mờ broă tam gơl sồ tàm broă lơh sa suơn sre. Bol añ neh pơgồp bal mờ ală mpồl lơh broă, ală kông ty, mpồl lơh sa kă bro tàm gah tam gơl sồ tàm broă lơh sa suơn sre bơ̆t bơtàu ală broă lơh lài, tàm hơ̆ uă ngan là “at tê ƀơto broă” nàng dong kờl làng bol lơh broă sa rtơhời tìp bal mờ gah lơh broă pa, ngui bơta ngăc ngar kòn bơnus lơh gơs, măi mok AI tàm lơh sa suơn sre. Bè ngui măi mok ENFARM nàng git bơta sùh ù kung bè khà phơng bơh phan tam dê, bơh tŭ hơ̆ ai geh ală jơnau bơto sồr mùl màl nàng làng bol ai geh tơngai tam phan gơdờp bal tàm suơn să tờm dê. Broă tam kơphe ngăc ngar gơdờp mờ tam gơl trồ tiah, broă lơh kòi tơrmù nhơm ƀơ̆ lơh duh plai ù, ờ uă broă tam tờm sầu riêng jăt broă lơh hữu kơ siñ họk mờ lài ngan neh cèng geh cồng nha uă. Bơh tŭ hơ̆ mblàng yal nàng tơnguh uă jơnau git wă ai làng bol lơh broă sa in tàm càr.

Tơnơ̆ mờ tŭ lơh broă lơh do geh cồng nha, Anih tờm dong kờl bơto pơlam broă lơh sa suơn sre neh geh ală gùng dà broă lơh lơi nàng bơto, lơh geh uă mờ dong kờl làng bol geh tus bal ngui măi mok pa ƀuơn rơlao, ơ ồng?

Ồng Đinh Văn Đang: “Tơnơ̆ mờ tŭ broă lơh do neh geh lơh geh cồng nha den Anih tờm dong kờl bơto pơlam broă lơh sa suơn sre neh rơcang lơh broă rơndăp lơh nàng bơyai lơh ală ơdŭ bơto, lòt sền, bơsram, lơh geh uă broă lơh. Tàm tơngai pa do neh bơyai lơh uă ngan ală ơdŭ bơto, bơto kung bè mblàng yal nàng dong kờl làng bol lơh broă sa tìp mờ ală bơta chài gơguh jăk tàm broă ngui ală măi mok pa, tam gơl sồ tàm broă lơh sa suơn sre nàng tơnguh uă cồng nha bơh cồng nha broă lơh do neh geh lơh”.

Tàm tơngai tus, Anih tờm Dong kờl bơto pơlam broă lơh sa suơn sre càr Dăk Lăk rơ̆p tơrgùm tàm ală kơnòl tờm lơi nàng pơn jăt tai lơh pràn broă tam gơl sồ tàm broă lơh sa suơn sre mờ dong kờl làng bol tơnguh uă cồng nha lơh sa, ơ ồng?

Ồng Đinh Văn Đang: “Tơngai tus den Anih tờm dong kờl bơto pơlam broă lơh sa suơn sre càr Dăk Lăk pơn jăt tai lơh ală kơnòl broă tờm, tàm hơ̆: Dùl là bơ̆t bơtàu ală broă lơh tơrlòng lài, tam jào ală bơta chài gơguh jăk. Dơ̆ bàr là rơ̆p bơyai lơh bơto, mblàng yal, lơh geh uă ală broă tơrlòng lơh. Dơ̆ pe là dong kờl làng bol lơh broă sa tơnguh uă jơnau git wă, pơgồp bal mờ ală kông ty, ală cau jăk, ală mpồl lơh sa kă bro nàng lơh geh ală tiah tam phan uă mờ lơh jăt mpồl geh kwơ bơh gah phan dê. Anih tờm dong kờl bơto pơlam broă lơh sa suơn sre rơ̆p lơh gơnoar là anih tờm nàng pơgồp bal đah 4 anih: Dà lơgar, làng bol lơh broă sa suơn sre, cau jăk mờ mpồl lơh sa kă bro, nàng bơh tŭ hơ̆ dong kờl làng bol lơh broă sa suơn sre geh tìp mờ ală cau jăk, ală mpồl lơh sa kă bro kung bè là ală mpồl lơh broă ndai nàng lơh geh ală tiah tam phan uă jăt broă lơh geh bơta kwơ gah phan. Pơn jăt tai dan, ai geh gùng dà broă lơh nàng càr in kung bè ai gah phan in nàng dong kờl làng bol lơh broă sa suơn sre in tàm broă mblàng yal, tơnguh jơnau git wă, rơcang lài ai làng bol lơh broă sa suơn sre in ală jơnau git wă tờm ngan bè tam mờ sơnka sền gàr ờ uă bơta phan tam tờm tàm càr dê.

Ơi, dan ưn ngài ồng!