Tàm sàh Hiệp Thạnh, càr Lâm Đồng, ồng Trịnh Xuân Danh neh tam bơrlŭ bal macca tàm sươn kơphê he dê bơh 10 nam lài. Gơ wèt mờ ồng do là tờm chi lơh mƀur ñhơm mơkung lơh ai sươn chi in geh priă jền sùm.

“He ờ gŏ roh pràn sơngka sền gàr is ai tờm macca in mờ là sơngka sền gàr tờm kơphê in pơgồp bal gời. Tŭ macca căt tai ntê jơnhoa den jơm mƀur ñhơm, nam dơ̆ 10 tus tơnơ̆ plai geh pơgăp bơh 15 tus 20 kĭ dùl tờm. Priă geh bơh tăc macca tàm dùl lồ tam bơrlŭ bal digơlan geh pơgăp 500 tơlak đong.

Ờ mìng tàm Hiệp Thạnh lơm, uă ƀòn lơgar càr Lâm Đồng dê kung gam sền gŏ bơta rề ơnàng bă ù tam pràn ngan bơh tờm macca dê. Jơh gùt càr tŭ do geh 16 rbô lồ, geh tus rlau 1/3 bă macca gùt lơgar, gar macca lơh geh pơgăp 13 rbô 700 tấn, priă cồng kờp bal geh bơh 100 tus 300 tơlak đong dùl lồ dùl nam, gơ jăt tàm broă tam. Càr neh lơh gơs 75 anih lơh gơlik phan, 9 anih lơh bal tam mờ tăc, mờ 1 rbô 400 lồ geh VietGap mờ 33 lồ geh sră cơng tàng hữu kơ.

Bal mờ cèng wơl cồng nha lơh sa, tờm macca gam dong glòm tơlir ù lời gời, kơryan cò pơrdô ù mờ lơh tam gơl wơl tiah ơm kis ƀòn brê bơnơm. Ală cau gĭt wă jrô đơs là Việt Nam gơtùi rề ơnàng bă ù gơguh tus 450 rbô lồ, tàm hơ̆ 145 rbô lồ gơdờp ngan, ngan là tam bơrlŭ bal mờ kơphê, tiêu, cê…dong tơngguh cồng nha ngui ù mờ li la priă lơh geh. Gar macca Việt Nam tŭ do ờ mìng drơng ngui sa tàm lơgar lơm mờ gam geh tŭ niam tăc mờ lơgar ndai uă ngan, tŭ uă drà bè Ñờk, Hàn Quôk, Đức mờ Hà Lan neh tơrmù dia blơi phan mờ lơgar ndai gơ rê tus zero bơnah rơhiang.

Jăt ồng Nguyễn Hà Lộc, Phó Kwang Lam bồ Sờh Broă lơh sa sươn sre mờ Tiah ơm kis càr Lâm Đồng, macca gam pơnrơ bè dùl gah phan bềng bơta pràn, mơya nàng tờm chi tam do in ngan ngồn cèng wơl bơta kwơ kơnhăp jŏ, kờñ pal geh uă broă lơh ndrờm bal rlau:

 “Bơta niam sơntìl ờ hềt ndrờm bal, lơh bal lơh gơlik jăt mpồl gam ờ pràn, măy mŏk lơh gơlik phan niam ờ hềt bơtàu tơngguh pràn den tàng tờm macca ờ hềt lơh geh bơta kwơ gơguh tai ndrờm pal. Tơngai tus, càr rơndăp ù tiah tiah tam tơrgùm bal, ngui măy mŏk pa, lơh sa VietGap, hữu kơ, bơ̆t bơtàu mpồl lơh bal kơnhăp jŏ mờ gơhòi gơ jà bơcri priă lơh gơlik phan niam”.

Tờm Macca gam geh uă tiah tàm gùt lơgar tam, tàm hơ̆ uă ngan là tàm càr Lâm Đồng, ai là phan tam geh bơta pràn, pơgồp bal lơh geh uă broă lơh broă sa mờ bơtàu tơnguh lơh sa suơn sre tơlir, kơl jăp. Mơya, nàng tờm Macca mùl màl ai tơngŏ bơngă, pal geh broă pơgồp ndrờm bal bơh lơh sa tus mờ broă tăc phan geh lơh. Gơrềng mờ tơngu me do, Quang Sáng, cau lơh ƀăo neh geh dơ̆ lùp ồng Lê Quốc Thanh, Kwang lam bồ Anih tờm Bơto pơlam broă lơh sa suơn sre Dà lơgar bè gùng dà bơtàu tơnguh kơl jăp gơwèt mờ tờm macca tàm tơngai pa. 

Ơ ồng, nđan lah tờm Macca geh kơ̆p kờñ cèng geh uă bơta kwơ mờ gơdờp bal nàng bơtàu tơnguh kơl jăp tàm lơgar Việt Nam, tàm hơ̆ uă ngan là tàm càr Lâm Đồng?

Ồng Lê Quốc Thanh: “Gơtùi đơs, càr Lâm Đồng đơs is mờ gùt lơgar đơs bal den bơtàu tơnguh Macca là phan mờ jăt añ di pal mờ uă khà broă: tiah kis niam, geh cồng nha lơh sa, bơtàu tơnguh mpồl bơtiàn bơh mpồl bơtiàn. Do là ală bơta bol añ đơs là tŭ bơtàu tơnguh Macca rơ̆p cèng wơl uă bơta kwơ, kơl jăp đao”.

Ơi, bơh tàm mùl màl bơtàu tơnguh Macca tàm ală nam do, ồng đơs bè lơi bè broă bơtàu tơnguh kơl jăp bơta phan tam do tàm tơngai tus?

Ồng Lê Quốc Thanh: “Tàm uă nam bơtàu tơnguh Macca den bol he neh lơh geh uă cồng nha bè broă lơh sa, tiah kis niam, broă lơh broă sa ai làng bol jơi bơtiàn ờ gal cau in. Mơya, di lah sền bơh tàm bơta ndai, tŭ kờñ rề ơnàng bă ù ha là kờñ bơtàu tơnguh kơl jăp rơlao tai den pal geh sền wơl bơta kwơ bơh broă lơh Macca”.

Ơi, bè jơnau ồng pa đơs, broă “sền wơl bơta kwơ lơh sa” là bơta tờm. Bè hơ̆ tàm mpồl bơta kwơ do, ală gah tus bal, bơh làng bol, mpồl lơh sa kă bro tus mờ cau git wă jrô, pal lơh bè lơi nàng lơh broă bal geh cồng nha rơlao?

Ồng Lê Quốc Thanh: “Pal sền wơl jơh ală bơta gơrềng bal tus mờ bơta kwơ do. Gơwèt mờ làng bol den sền wơl broă lơh, rơndăp ù tiah tam, rơwah sơntìl neh di lah ờ, broă tam neh lơh jăt nền nòn lah ờ. Gơwèt mờ ală mpồl lơh sa kă bro den kung pal sền wơl neh bơcri priă di pal tus mờ mpồl bơta kwơ do lah ờ, neh geh broă pơgồp bal nền nòn mờ tiah lơh lah ờ. Mờ gơwèt mờ ală cau lơh broă kơlôi sơnơng den kung pal sền wơl tus mờ bơta gơdờp bơh ală bơta sơntìl neh geh ai nàng lơh sa”.

Bè đah broă atbồ dà lơgar, jăt ồng, pal geh ală gùng dà broă lơh lơi nàng lơh geh mpồl geh kwơ di pal, ai geh bơnàng jă nàng bơtàu tơnguh kơl jăp ai tờm Macca in?

Ồng Lê Quốc Thanh: “Ală cau atbồ den kung pal đal git wơl là ai geh rơndăp ù tiah nàng tam, ai geh gùng dà broă lơh wơl là bă ù tàm dùl gah gơwèt mờ Macca he dê là kàr lơi tus mờ tơl tiah. Bơh tŭ hơ̆ he pal geh lơh nàng rơndăp wơl broă lơh sa, tàm hơ̆ uă ngan là ai làng bol in lơh Macca gơs ală tiah tờm, ai gơnoar mpồl lơh broă bal tàm tiah tam hơ̆ bè lơi. Bè hơ̆ den he hơ̆ sồng lơh geh mpồl kwơ di pal mờ bơtàu tơnguh Macca kơl jăp”.

Ơi, geh git, Anih tờm Bơto pơlam broă lơh sa suơn sre Dà lơgar neh pơgồp bal lơh ală broă tơrlòng lơh lài bè lơh Macca. Ồng gơtùi yal tai bè gơnoar bơh ală broă tơrlòng lơh do tàm broă wèt tus lơh sa kơl jăp?

Ồng Lê Quốc Thanh: “Di lah tàm tiah lơi hơ̆ mờ he lời huĭ ală bơta bè sền gròi tu kòp, sền gròi phan kloh niam den phan geh lơh he dê kal ke ngan nàng gơtùi tăc ngài. Den tàng, Anih tờm Bơto pơlam broă lơh sa suơn sre Dà lơgar neh pơgồp bal mờ Anih Bơto pơlam broă lơh sa suơn sre tàm ală càr, ƀòn dờng lơh geh ală broă tơrlòng lơh lài, geh bơta niam bơh măi mok lơh broă, atbồ niam broă lơh mờ tơrbŏ bal mờ mpồl lơh sa kă bro nàng lơh gơs mpồl kwơ. Bơh tŭ hơ̆, làng bol gơtùi bơsram, tam pà bal mờ rề ơnàng tiah tam Macca kơl jăp”.

Ơ ồng, bơdìh mờ drà kă bro câu Âu, mờ lơgar Mỹ, tŭ do mpồl lơh sa kă bro lơgar Việt Nam gam wèt tus dà kă bro lơgar Hàn Quốc tai. Jăt ồng, tiah lơi kờñ mờ gùng lòt di pal nàng Macca lơgar Việt Nam gơtùi tăc tàm drà kă bro do?

Ồng Lê Quốc Thanh: “Ngan là tŭ do là lơh sa gùt plai ù. He rơ̆p pal lơh jăt jơnau kờñ cau blơi dê. Drà kă bro Hana geh jơnau sồr is. Broă lơh lài ngan mờ ală mpồl lơh sa kă bro kờñ tus bal lơh là kơlôi sơnơng nền nòn jơnau geh ai, jơnau pal jăt bơh drà kă bro hơ̆ dê, mờ lơh tiah lơh gơs bơh să tờm he dê tàm do. Di lah he bơyai lơh pơgồp bal nền nòn tàm broă lơh, bơh tiah lơh tus mờ drà kă bro, den añ pin dờn là Macca lơgar Việt Nam gơtùi tăc tus gùt plai ù”.

Ơi, dan ưn ngài ồng!